اختصاصی دیپلماسی پلاس/
پس از سال ها که از پایان جنگ سرد می گذرد، تقابل جبهه غرب و شرق بار دیگر تکرار تاریخ به شیوه ای مدرن را به نمایش گذاشته است. حمله روسیه به اوکراین یکی از وقایع مهم نظام بین الملل بوده که جهان را دستخوش تغییرات و تهدیدات گسترده ای کرده است. یکی از این زمینه ها، موضوع انرژی و نفت و گاز است. روسیه به عنوان دارنده عظیم ترین ذخایر گاز و نفت، یکی از عمده ترین تامین کنندگان اصلی انرژی های فسیلی اروپا به شمار می رود. اکنون که بالاخره زمستان سرد از راه رسیده قاره سبز با مشکلات جدی که انتظار می رفت روبرو شده؛ موضوعی که به چالش دنیای امروز تبدیل شده است. برای بررسی بیشتر و دقیق تر تحولات حوزه انرژی در پی جنگ اوکراین با عارف دهقاندار پژوهشگر روابط بین‌الملل به گفتگو نشستیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.
پرونده ویژه «تحولات انرژی جهان و جنگ اوکراین» به صورت کامل و کارشناسی در دیپلماسی پلاس پوشش داده می شود.
آیا روسیه از موضوع انرژی به عنوان سلاح بازدارندگی در برابر اروپا استفاده کرده است؟
مسئله اساسی در مورد جنگ اوکراین بحث ابزار های دو طرف ماجرا برای اعمال قدرت و به کارگیری آن برای پیروزی در جنگ است. موضوع وابستگی اروپا به انرژی روسیه مسئله بسیار مهمی است که از قبل از جنگ نیز، بسیاری آن را مطرح و حتی معتقدین به مکتب نئولیبرالیسم نظرشان این بود که به دلیل این وابستگی ها و مبادلات اقتصادی، اصلا حمله ای از طرف روسیه به اوکراین صورت نخواهد گرفت. اما دیدیم که به دلیل جمع بندی روسیه مبنی بر پیشروی های ناتو و همچنین مسائل هویتی و تاریخی، این اتفاق افتاد و روسیه پاسخ پیشروی های ناتو را داد.
مهمترین سلاح غرب، یعنی آمریکا و اروپا برای پاسخ به روسیه همان تحریم های اقتصادی است که سال ها علیه کشور ما نیز به کار گرفته شده است. منتهی به دلیل همین وابستگی شدید اروپا به انرژی روسیه، آن ها اینطور فکر می کردند که غرب نخواهد توانست تحریم های شدیدی علیه روسیه وضع کند و بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا مثل آلمان به دلیل این وابستگی، پیرامون تحریم خرید انرژی از روسیه منفعل عمل خواهند کرد. به نظر می رسد شاید غرب کمک های مالی و نظامی به اوکراین داشته باشد، اما خرید انرژی را متوقف نخواهد کرد.
عدم صادرات انرژی و قطع کردن لوله های انتقال نفت و گاز به اروپا چه تاثیری در جنگ اوکراین داشته است؟
کاهش عرضه انرژی به اروپا توسط روسیه، اروپا را دچار مشکلات جدی آن هم در فصل سرد سال نمود و بسیاری از آنها تلاش کردند که جایگزینی برای انرژی روسیه یافته یا حداقل بتوانند در بلند مدت وابستگی خود را به انرژی روسیه قطع و یا حداقل کاهش دهند. البته در مورد خط لوله نورد استریم یک آنطور که گفته شده و شرکت گازپروم اعلام کرده است، مشکل توربین و نشتی را علت بسته بودن این خط لوله دانسته اند. اما برداشت اروپا این است که روسیه از این حربه برای تضعیف اتحادیه اروپا استفاده کرده است. روسیه این مسئله را رد کرده، ولی واقعیت این است که روسیه برای موفقیت در جنگ بسیار روی این موضوع حساب باز کرده و طبیعی است که از این حربه در بزنگاه ها برای فشار به اروپا استفاده کند.
آیا قطع انرژی صادراتی روسیه به اروپا باع زمستان سخت برای کشورهای غربی شده است؟
ببینید، واقعیت این امر این هست که قطع صادرات انرژی به اروپا توسط روسیه، می تواند به عنوان یک اهرم فشار مطرح باشد و حتما مشکلات فراوانی را برای اروپا ایجاد می کند. اما مسئله دو طرفه است، چرا که روسیه هم نیازمند صادرات انرژی است و نتوانسته تا کنون جایگزین مناسبی پیدا کند. حتی بسیاری از کارشناسان از سفر آقای شی جین پینگ به خاورمیانه به عنوان خبری بد برای کرملین یاد می کنند، زیرا کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در امر صادرات انرژی به چین، رقیب روسیه هستند.
به هر حال زمستان هم خواهد گذشت و حتما مشکلات زیادی برای اروپا ایجاد خواهد کرد. اما اولا این یک طرفه نیست و از طرف دیگر تحریم ها هم برای روسیه ایجاد مشکل می کند. شاید اروپا امسال نتواند اتکای خود به انرژی روسیه را کم و یا از بین ببرد، اما به هر حال برای سال های بعد فکری برای آن خواهد نمود و در بلند مدت تلاش خواهد کرد معادلات را تغییر دهد. هر چند ممکن هست که امسال و در بحبوحه جنگ مجبور شود امتیازاتی را به روسیه بدهد.
مصاحبه کننده: محمد حسین واحدی
