پس از جنگ یک روزه‌ی بین ارمنستان و آذربایجان در ۱۹ سپتامبر، ترکیه و آذربایجان اکنون کنترل کامل ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی را در دست دارند. تمرکز محور نوظهور آنکارا و باکو، حل همیشگی مناقشه قره باغ کوهستانی بود. پس از ۳۵ سال جنگ متناوب، این هدف اکنون با هزینه هنگفت ارمنستان و روسیه محقق شده است.
جمهوری خودخوانده آرتساخ دیگر وجود نخواهد داشت. این جمهوری خودخوانده که توسط ارمنی‌ها در منطقه آذری قره باغ کوهستانی تأسیس شد، محور اصلی هژمونی روسیه در منطقه بود. کرملین با بازی هر دو طرف، اطمینان داشت که در تحولات منطقه‌ای حرف آخر را می‌زند. اما جنگ یک روزه دو نتیجه مهم داشت: همه ارمنی‌های ساکن در آرتساخ مجبور به فرار شدند و آذربایجان کنترل کامل قلمرو خود را در اختیار گرفت.این امر اساساً معماری امنیتی در منطقه مهم ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی را تغییر داد. از آنجایی که اکنون دامنه میانجیگری خارجی توسط آنکارا و باکو مشخص خواهد شد، دیگر «برنامه صلح» خارجی وجود نخواهد داشت.
پس از توافق آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، ارمنستان نقش محافظ جمهوری آرتساخ را بر عهده گرفت و کنترل آن مناطق بین قره‌باغ کوهستانی و ارمنستان را که با نیروی نظامی تصرف کرده بود، حفظ کرد. اگرچه آرتساخ به طور رسمی حتی توسط ایروان به رسمیت شناخته نشد، اما نشان دهنده گسترش قابل توجه قدرت بالفعل ارمنستان بود.
تلاش طولانی آذربایجان برای بازپس‌گیری قره باغ کوهستانی
آذربایجان با حمایت ترکیه، ضد حمله خود را در سه مرحله اجرا کرد. جنگ ۴۴ روزه در پاییز ۲۰۲۰ که منجر به بازپس‌گیری کنترل بخش بزرگی از قره باغ کوهستانی و شکست بخش عمده‌ای از نیروهای ارمنی از مناطق اطراف شد. در این مرحله مداخله روسیه از فروپاشی کامل طرف ارمنی جلوگیری کرد و ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح روسی برای اطمینان از ادامه عبور آزاد بین آرتساخ و ارمنستان مستقر شدند. مرحله دوم محاصره‌ای بود که زندگی را برای ارامنه باقی مانده در داخل آرتساخ بسیار دشوار کرده بود. مرحله سوم و آخر، حمله در ۱۹ سپتامبر بود که با تسلیم سریع نیروهای ارمنی به پایان رسید.
ترکیه و آذربایجان برندگان بی چون و چرا هستند. آنها اکنون می‌توانند شرایط آینده منطقه را تعیین کنند. بزرگترین بازنده در کوتاه مدت ارمنستان است. این کشور با ۲.۸ میلیون نفر جمعیت مجبور به پذیرش ۱۰۰۰۰۰ پناهنده شده است و زیر تهدید حمله آذری‌ها زندگی می‌کند. اگرچه هر دو طرف پیشنهاد کرده‌اند تمامیت ارضی طرف مقابل را به رسمیت بشناسند، ولی باکو با نام بردن از خاکریزهای باقی مانده آذری‌ها در داخل ارمنستان به عنوان “آذربایجان غربی” ابهام استراتژیک خود را حفظ می‌کند./ منبع: سیاق
