در اجلاس 2023 سران گروه 20، در شرایطی که شی جین پینگ حضور نداشت، برنامه ای که آن را رقیب ابتکار عمل کمربند و چاده چین قلمداد می کنند، ارائه شد؛ مراد کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) – است؛ پروژه اتصال به رهبری ایالات متحده که هند را از طریق خلیج فارس به اروپا متصل می کند.
در یادداشت تفاهم اولیه دو بخش پیش بینی شد: نخست پیوند دریایی شرقی بین هند و خلیج فارس، و بخش شمالی که شبه جزیره عربستان را به اروپا متصل می کند. اینها توسط یک شبکه راه آهن جدید به هم متصل خواهند شد تا خلیج فارس را از طریق اردن و اسرائیل به دریای مدیترانه متصل کند.دوم، فراتر از زیرساخت‌های حمل‌ونقل، کابل‌های زیردریایی تبادل داده‌ها را تسهیل می‌کنند، در حالی که خطوط لوله هیدروژنی در مسافت‌های طولانی اهداف آب‌وهوایی و کربن‌زدایی شرکت‌کنندگان را افزایش می‌دهد.این یادداشت توسط موسسه مطالعاتی شورای روابط خارجی اروپا تنظیم شده و اقتصادنیوز آن را در چهاربخش ترجمه کرده است، بخش نخست تحت عنوان «پشت پرده کریدور خاورمیانه ای بایدن/ آمریکاچگونه از پشت به چین خنجر زد؟» منتشر، بخش دوم با عنوان«رقص کریدور ابتکاری آمریکا با ساز ناکوک اعراب و اروپا/ ابتکار عمل بایدن چین را متوقف می کند؟» ترجمه و بخش سوم با عنوان «بهانه تازه عربستان و امارات برای دور زدن ایران/ طرح کریدور خاورمیانه بایدن؛ میدان زورآزمایی پسرعموها!» منتشر شد و در ادامه بخش چهارم و نهایی آمده است.
جاه‌طلبی‌های ژئواکونومیک
ترکیه از جمله کشورهایی بود که از طرح کریدور استقبال نکرد. این کشور به طور سنتی به عنوان پلی برای اتصال آسیا و اروپا عمل می کند و کریدور می تواند تهدید کننده باشد. رجب طیب اردوغان ابتکار عمل کریدور خاورمیانه ای را به چالش کشید و برای جلوگیری از جریان‌های تجاری و حفظ موقعیت ترکیه به‌عنوان یک مرکز اتصال خبر داد، روابطش با عراق و قطر را بازتعریف کرد.در باب هندنیز باید گفت که این کشور میان بازیگران خلیج فارس و اروپا قرار گرفته است. هند نیز به سان امارات متحده عربی و عربستان سعودی، به دنبال بررسی تمام چشم اندازهای همکاری در یک نظم جهانی در حال تغییر است، بدون اینکه در یک مجموعه واحد از اتحادها قفل شود. اما دهلی نو برخلاف کشورهای حاشیه خلیج فارس، چین را به عنوان یک رقیب سیستماتیک می بیند – حتی بیشتر از اروپایی ها، زیرا این دو کشور مرز طولانی و مورد مناقشه دارند. بنابراین دهلی نو خواهان مهار نفوذ پکن در منطقه هند و اقیانوس آرام و به طور گسترده تر در کشورهای در حال توسعه است.با این همه، همسویی هند ممکن است برای اروپایی ها تعادلی را ایجاد کند. حمایت‌گرایی دهلی نو ممکن است مانع از فشار برای گسترش نقش هند در زنجیره‌های تامین جهان شود.
خیز دهلی نو برای حذف پکن
مشارکت در ابتکار عمل کریدور خاورمیانه ای، همچنین به ارتقای اعتبار ژئواکونومیک هند کمک می کند. کریدور به خوبی در این چارچوب جای می گیرد، زیرا پیوندهای کشور را با پیشرفته ترین اقتصادها بهبود می بخشد و طیف گسترده ای از شرکا را فراهم می کند. در سال 2023، هند به دلیل بدتر شدن روابط با پکن، از شراکت جامع اقتصادی منطقه ای – یک توافق تجارت آزاد در منطقه آسیا و اقیانوسیه که چین را نیز در بر می گیرد – خارج شد.همه اینها با تلاش هند برای رهبری جهانی جنوب مرتبط است، گزاره ای که دهلی نو از طریق آن قصد دارد الگویی برای کشورهای دیگر ارائه داده و – مهمتر از همه – نشان دهد که چگونه یک اقتصاد نوظهور با گذشته استعماری می تواند در صحنه بین المللی شکوفا شود. این استراتژی نه تنها در اجلاس سران “صدای جنوب جهانی” مودی، بلکه در سراسر اجلاس سران گروه 20 در سال 2023 در زمین خانگی مشهود بود. چنین مواضعی توانایی هند برای ارتقای پروژه های اتصال از طریق کریدور را به یک دارایی مهم تبدیل می کند.
علاوه براین، توانایی هند برای ایجاد کریدورهای اقتصادی با گروه 7 در حالی که عضو بریکس است و موضعی غیر متعهد در قبال اوکراین دارد، تصویر هند را به عنوان یک قدرت غیر تفرقه افکن ارتقا می دهد، مولفه ای که رقیبش (چین) برای رهبری جنوب جهانی فاقد آن هست.رقابت هند با چین یکی دیگر از دلایل اصلی مشارکت دهلی نو در طرح کیذور است. با وجود اینکه هند دومین سهامدار بزرگ بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا به رهبری چین است، دهلی نو هرگز در طرح کمربند و جاده شرکت نکرده است. در عوض، هند نفوذ رو به رشد این طرح چینی در جنوب آسیا را به چالش کشیده است. موضوع اتصال آسیا به اروپا در روابط پرتنش هند با دیگر رقیب بزرگ خود یعنی پاکستان نیز بسیار مهم است. بندر گوادر در خلیج عمان بخشی از طرح کمربند و جاده است و پاکستان (از نظر جغرافیایی و سیاسی) توسعه مسیرهای زمینی به سمت اروپا را مسدود می کند. این یک ضعف استراتژیک بزرگ برای هند است. بنابراین دور زدن سد راه پاکستان به اولویت رهبران هند تبدیل شده است:در همین راستا سرمایه گذاری دهلی نو در توسعه بندر چابهار ایران برای اتصال هند به کریدور شمال-جنوب (NSC) بین ایران و روسیه بخشی از این استراتژی است.
در نهایت باید گفت که طرح کریدور خاورمیانه ای با تلاش های هند جهت بهبود روابطش با قدرت های خاورمیانه، به ویژه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، همخوانی دارد. زیربنای این امر، تلاش های هند برای تنوع بخشیدن به تجارت دور از چین و تقویت امنیت انرژی و توسعه صنعتی است. امارات و عربستان سعودی به ترتیب سومین و چهارمین شریک تجاری بزرگ هند (پس از ایالات متحده و چین) هستند. فراتر از تجارت، دهلی نو روابط امنیتی و تعاملات تجاری با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را ارتقا داده است. آۀن هم به دلیل نگرانی های مشترک شان در مورد سازمان های تروریستی مانند داعش و تهدیدهایی مانند دزدی دریایی در حوزه دریایی است. این پیوندهای تقویت شده، زمینه مساعدی را برای طرح کریدور خاورمیانه فراهم می کند و بخشی از علاقه فزاینده هند به نمایش قدرت ژئواکونومیکی خود در خاورمیانه است.
