چگونه پروژه‌های جاه‌طلبانه بن سلمان جیب عربستان را خالی کرد؟

با وجود اینکه بن سلمان با سرمایه گذاری بر روی پروژه های بلندپروازانه در حوزه‌های مختلف عمرانی ؛ املاک؛ راه‌ها؛ حمل و نقل و همچنین ایجاد شهرهای توریستی، رسیدن به عربستانی توسعه یافته در آینده را مد نظر دارد؛ اما در این میان کارشناسان معتقدند عدم مدیریت منابع مالی و صرف هزینه های هنگفت در امور سرگرمی همچون فوتبال و موسیقی ممکن است برای اقتصاد این کشور دردسرساز شود.

آمار وزارت دارایی عربستان سعودی نشان می دهد کسری بودجه این کشور در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳ به دلیل افزایش هزینه‌های مربوط به پروژه‌های سرمایه‌گذاری و مزایای اجتماعی تا ۸۰ درصد افزایش یافته و به ۱.۴ میلیارد دلار (۵.۳ میلیارد ریال سعودی) رسیده است.

اقتصاد عربستان سعودی در سال جاری، به دلیل کاهش تولید نفت که در راستای توافق اوپک پلاس برای تثبیت بازار نفت اجرا شده است، به میزان قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با نرخ رشد ۸.۷ درصدی در سال گذشته، کند خواهد شد.

در به‌روزرسانی گزارش چشم انداز اقتصاد جهانی صندوق بین المللی پول، چشم انداز رشد اقتصادی عربستان سعودی، بیشترین کاهش را در میان اقتصادهای بزرگ نشان می‌دهد.

اما این تمام ماجرا نیست. اخیراً وال استریت ژورنال نیز گزارشی را درباره اثرات منفی احتمالی هزینه‌های هنگفت طرح‌های بلندپروازانه بن سلمان و همچنین برگزاری جشنواره ها و فستیوال های بزرگ منتشر کرده و نسبت به هدر رفت بودجه هشدار داده است.

عربستان سعودی همزمان در حال اجرای پروژه های کلانی همچون پروژه «نئوم» است که در مساحتی بیش از 26 هزار کیلومتر ساخته می شود. این پروژه کلان از ساحل دریای سرخ در عربستان تا سواحل دریای سرخ در مصر امتداد یافته و از خلیج عقبه تا اردن را با هزینه 500 میلیارد دلاری به یکدیگر متصل می کند.

ابرپروژه ی «نئوم» از ۱۰ بخش تشکیل خواهد شد که چهار بخش آن ها تا به حال اعلام شده است، از جمله شهری به طول ۱۷۰ کیلومتر به نام «لاین» (the line) است.سه  بخش دیگر عبارتند از یک شهر بندری هشت ضلعی به نام «اکساگون» (oxagon)، یک پیست اسکی به نام «تروجنا» (trojena) و یک اقامتگاه جزیره ای به نام «سیندالا» . (sindalah)  ، شرکت‌های معماری در حال کار بر روی این پروژه عبارتند از شرکت آمریکایی   morphosis، شرکت انگلیسی chap، شرکت دانمارکی big، شرکت انگلیسی  zaha hadid architects، شرکت های هلندی  mecanoo و unstudio، شرکت آمریکایی aedas، شرکت آلمانی lava و شرکت استرالیایی bureau proberts..

همچنین یک پروژه دیگر به ارزش 48 میلیارد دلار برای توسعه املاک، پروژه‌ای است که به منظور ایجاد یک خط هوایی جهانی همراه با سرمایه گذاری 100 میلیارد دلاری در تراشه ها و لوازم الکترونیکی به چشم می‌خورد.

وا استریت ژورنال می گوید که صندوق ثروت ملی عربستان که مسئول اجرای این طرح‌ها بوده است، ماه گذشته اعلام کرده که سطح نقدینگی آن تا سپتامبر با حدود سه چهارم کاهش به حدود 15 میلیارد دلار رسیده است که پایین‌ترین سطح از دسامبر 2020، زمانی که صندوق شروع به کار کرد، می‌باشد.

بلومبرگ هم در این باره درمطلبی نوشته که مخارج صندوق سرمایه گذاری عمومی پادشاهی در سال 2023 به 31.5 میلیارد دلار رسیده که آن را به یکی از فعال ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی در سال گذشته میلادی تبدیل کرد. مجموع هزینه‌های صندوق‌های دولتی در جهان در همین سال معادل 123.8 میلیارد دلار برآورد شده است.

عربستان حتی برای ادامه سرمایه گذاری های کلان و عدم مدیریت منابع مالی مجبور شده به استقراض روی آورد؛ بطوریکه نرخ بهره در سطح جهانی افزایش یافت و قیمت نفت تعدیل شد.

به گزارش این روزنامه، در ژانویه سال ۲۰۲۳، این کشور هواپیماهایی به ارزش 35 میلیارد دلار به بوئینگ سفارش داد که نیمی از آن برای خطوط هوایی جدید استفاده شده است، در حالی که همچنان هزینه های زیادی را نیز برای خرید بازیکنان مطرح فوتبال برای لیگ داخلی خود صرف می‌کند. این گزارش به نقل از «تیم کالین» یکی از محققان موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، می‌گوید که دولت عربستان ممکن است تا سال 2030 نیاز به کمک 270 میلیارد دلاری دیگر به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی داشته باشد.

کالین معتقد است: این امر مستلزم پذیرش ریسک‌های مالی بیشتر است، چه از طریق افزودن بدهی یا کاهش ذخایری که ریال سعودی را به دلار متصل نگه می‌دارد.

دولت عربستان پیش از این گفته بود که پیش بینی می شود اندازه بدهی‌ عمومی تا پایان سال 2024 به حدود 26 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور برسد. عربستان سعودی برای جبران این شکاف سال جدید را با بدهی آغاز کرد. مرکز ملی مدیریت بدهی عربستان سعودی روز سه شنبه در بیانیه ای از تکمیل اولین عرضه اوراق قرضه بین المللی در سال 2024 به ارزش 12 میلیارد دلارخبر داده و اعلام کرده است که این اوراق  به سه بخش تقسیم می شوند.

قسمت اول مبلغ 3.25 میلیارد دلار برای اوراق قرضه 6 ساله سررسید در سال 2030، قسمت دوم به مبلغ 4 میلیارد دلار برای اوراق قرضه 10 ساله سررسید در سال 2034، و قسمت سوم به مبلغ 4.75 میلیارد دلار برای اوراق قرضه 30 ساله سررسید در سال 2054 خواهد بود. خاندان سلطنتی برای انتشار اوراق قرضه در سه بخش به ارزش 10 میلیارد دلار در ژانویه 2023 به بازارهای بدهی روی آورد و پس از آن «صکوک» به ارزش 6 میلیارد دلار در ماه مه منتشر شد. گفتنی است صکوک در کشور‌های عربی برای حوالجات و تعهدات مالی به کار می‌رود. انتشار این صکوک نشان می‌دهد که مرکز ملی مدیریت بدهی عربستان سعودی مطابق با برنامه استقراض سالانه مصوب به بررسی فعالیت‌های تأمین مالی اضافی در سطح محلی یا بین المللی ادامه می‌دهد.

گفته می شود ریاض قصد دارد یک درصد از شرکت نفت دولتی آرامکو را نیز به سرمایه گذاران بازار سهام بفروشد و این اقدام می تواند حدود 20 میلیارد دلار به همراه داشته باشد. میدان نفتی آرامکو عربستان سعودی برای اولین بار در تاریخ خود اوراق قرضه با سررسید 50 ساله منتشر می کند. به گفته مدیر مالی شرکت دولتی تولید نفت، آرامکو ممکن است امسال اوراق قرضه بفروشد، زیرا بازارهای مالی بهبود یافته و این شرکت به دنبال رفع بدهی خود در بلندمدت است.

تحلیلگران اقتصادی معتقدند که تداوم اقدامات عربستان سعودی برای تقویت قیمت نفت از طریق کاهش تولید، منجر به رشد منفی اقتصاد این کشور شده و ریاض را به بدترین عملکرد اقتصادی متهم می‌کنند. / الوقت