بنابر اعلام برخی منابع عربی، اخیرا چند دیپلمات سعودی که سال گذشته در نتیجه تنش به وجود آمده میان عربستان و لبنان از بیروت خارج شده بودند، به این شهر بازگشته‌اند تا زمینه را برای بازگشت «ولید بخاری» سفیر عربستان در لبنان مهیا کنند. این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که این اقدام با آغاز طرح توزیع کمک‌های بشردوستانه عربستان به لبنان همزمان شده است.
روند شکل‌گرفته در عرصه تنش‌زدایی مناسبات میان عربستان و لبنان در شرایطی است که پس از اظهارات جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان در تاریخ 27 اکتبر 2021 (5 آبان 1400) مبنی بر محکومیت حملات کشورهای ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی به یمن، تنش در روابط دو کشور به اوج بحران رسیده بود. ریاض در 29 اکتبر / 7 آبان سفیر خود از لبنان را فراخواند، سفیر لبنان در این کشور را اخراج و واردات تمام کالاها از لبنان را متوقف کرد.
هر چند این تنش‌ها ابتدا به دو کشور عربستان و لبنان منحصر بود، اما رفته رفته دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (به غیر از عمان) واکنش‌های خود علیه لبنان را به سبک عربستان ابراز داشتند و کشورهایی مانند امارات، بحرین و کویت سفیران لبنانی را از کشورشان اخراج کردند.
نجیب میقاتی، نخست‌وزیر لبنان پس از قطع مناسبات عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی با بیروت، تلاش زیادی را برای تنش‌زدایی انجام داد؛ حتی استعفای جورج قرداحی، نیز نتوانست موجب عادی‌سازی مناسبات میان طرفین باشد. حتی در ژانویه 2021 کشور کویت طرحی برای آشتی بین این کشورها ارائه کرد که شامل چند شرط بود که از جمله اجرای توافق طائف مربوط به سال ۱۹۸۹ و اجرای قطعنامه‌های بین‌المللی شورای امنیت به خصوص قطعنامه ویژه خلع سلاح گروههای مسلح در لبنان، قطعنامه ۱۹۸۰ درباره حاکمیت لبنان، سلامت منطقه‌ای و استقلال سیاسی آن و قطعنامه ۱۷۰۱ در خصوص توقف تمامی عملیات‌های جنگی بین لبنان و رژیم صهیونیستی در پی جنگ ۲۰۰۶ بودند.
با وجود طرح این شروط و نیز اصرار سعودی‌های بر تداوم قطع مناسبات با لبنان، اکنون این مساله قابل طرح است که چرا سعودیها بدون هیچ گونه کنش معناداری از سوی دولت میقاتی و نیز عدم اجرای شروط مطرح شده از سوی کویت، دیپلمات‌های خود را به بیروت فرستاده است؟ همراستای با این پرسش، مساله دیگر این است که آیا ریاض از خواسته‌های خود عقب‌نشینی کرده یا برنامه ویژه دیگری را برای لبنان در آستانه انتخابات ماه آینده دارد؟
شکست سیاست بحران آفرینی در لبنان
در چند سال گذشته دخالت عربستان در امورات داخلی لبنان مساله‌ای انکار ناپذیر بوده است. سعودیها طی سالیان اخیر از طریق صرف هزینه‌های گزاف حاصل از دلارهای نفتی، تلاش زیادی را برای صحنه آرایی سیاسی در لبنان انجام داده و تمرکز خود را بر مهندسی انتخابات در این کشور قرار داده‌اند. اما نتایج انتخابات و نیز معادلات میدانی در عرصه سیاست و حکمرانی لبنان به وضوح با خواسته‌ها و مطالبات سعودیها در تضاد حداکثری قرار داشته است.
متعاقب تحمیل شکست‌های بزرگ سعودیها در صحنه سیاسی کشور لبنان، این رژیم به سیاست مانع‌تراشی و بحران‌آفرینی در تشکیل حکومت جدید روی آورد که برآیند آن دومینوی استعفاها و عدم تشکیل کابینه جدید توسط شخصیت‌های سیاسی مختلف بوده است. با وجود تمامی فشارهای سیاسی تحمیل شده از سوی ریاض و کارشکنی جناح وبسته به آن در فرآیند تشکیل دولت جدید، در 10 سپتامبر 2021 (19 شهریور 1400) کابینه جدید دولت به ریاست نجیب میقاتی تشکیل شد. اما سعودیها که معتقد بودند کابینه جدید دولت زیر سایه قدرت حزب الله و متحدان‌اش قرار دارد، برنامه خود را بر ضدیت با حکومت جدید بستند. لذا می‌توان ماجرای اظهارات جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان را تنها بهانه‌ای برای ورود ریاض به سیاست ضدیت و بحران‌آفرینی علیه لبنان دانست.
در همین راستا سعودیها سیاست فشار اقتصادی و تحریم مالی لبنان را در دستور کار قرار دادند. در واقع، سعودیها از این موضوع اطلاع داشتند که لبنان بدهکارترین کشور دنیا به نهادهای وام دهنده بین‌المللی است و تحت تحریم ایالات متحده و اروپا با هدف شناسایی شبکه و روابط مالی و اقتصادی حزب الله، قرار دارد؛ لذا تلاش کردند حلقه فشار را بر این کشور تنگ‌تر کنند. در عرصه‌ای دیگر، سعودیها تلاش کردند با تحریک گروههای شبه‌نظامی علیه حزب الله و انجام اقدامات تروریستی صحنه را بیش از بیش متشنج کنند.
با این اوصاف، به نظر می‌رسد شکست برنامه اصلی و چند مرحله ای سعودی ها برای بحرانی کردن وضعیت اقتصادی (تحریم و قطع کمک‌های مالی) و سیاسی (دستور کناره گیری به سعدحریری و قطع روابط با لبنان بر سر ماجرای جورج قرداحی) و اجتماعی (ایجاد هسته های آشوب و شورش همانند اقدام میلیشیای سمیر جعجع در ترور هواداران حزب الله در مقابل دادگاه انفجار بندر بیروت) با هوشمندی مقاومت و سید حسن نصرالله، موجب شده که سعودیها برای حفظ جای پای خود در تحولات لبنان و وانهادن کامل این عرصه به رقیب (محور مقاومت) وادار به عقب‌نشینی شده و خود مسیر بازگشایی سفارت را در پیش گیرند.
خیز برداشتن برای انتخابات پارلمانی
یکی دیگر از نکات قابل توجه در زمینه‌سازی عربستان برای بازگشایی سفارت در بیروت، مصادف شدن آن با نزدیک شدن به موعد برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در لبنان است. بنابر فرمان «میشل عون» رئیس جمهور لبنان، انتخابات پارلمانی این کشور، ۱۵ ماه می ۲۰۲۲ میلادی ( ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) برگزار می‌شود. هم اکنون در فاصله قریب به 40 روز از برگزاری این انتخابات به صورتی معنادار سعودیها راهبرد تنش‌زدایی و برقرار روابط دیپلماتیک با کشور لبنان را در پیش گرفته‌اند.
برنامه جدید سعودیها برای بازگشایی سفارت در شرایطی است که در میان حامیان المستقبل و ائتلاف ۱۴ مارس چند دسته‌گی بزرگی در ارتباط با مشارکت یا تحریم انتخابات ماه می وجود دارد. در چنین شرایطی سعودیها بیش از هر زمان دیگری جایگاه خود را متزلزل می‌بینند و امکان پیروزی جناح 8 مارس را محتمل می‌دانند. لذا به نظر می‌رسد سران سیاسی ریاض به منظور جلوگیری از شکست نیروهای تحت حمایت خود در انتخابات و برای ساماندهی به وضعیت آن‌ها به فکر بازگشایی مراکز دیپلماتیک خود افتاده است./ الوقت
