دلایل همه‌پرسی در شرق اوکراین و تأثیر آن بر تحولات آینده

همه پرسی چهار منطقه دونتسک، لوگانسک، زاپروژیا و خرسون برگزار شد و بیشتر افراد مشارکت کننده به الحاق این مناطق به روسیه رأی مثبت دادند. این چهار منطقه از نظر سرزمینی چیزی نزدیک به 15 درصد از خاک اوکراین را شامل می شود. رئیس جمهوری خودخوانده لوگانسک گفت، مردم این منطقه از سال 2014 منتظر برگزاری همه پرسی بوده اند. در مقابل، اتحادیه اروپا همه پرسی ها را غیرقانونی خواند و هشدار داد عواقبی در انتظار همه افرادی است که در آن شرکت کرده اند. دبیرکل ناتو نیز این سرزمین ها را متعلق به اوکراین خواند و تأکید کرد تجهیزات بیشتری دراختیار اوکراین قرار خواهند داد.

بیشتر جمعیت شرق اوکراین از نظر زبانی و گرایش های فرهنگی به روسیه نزدیک هستند و شرق رودخانه دنیپر در اوکراین دارای گرایش های روسی و مناطق غربی آن دارای گرایش های غربی هستند. باتوجه به برگزاری همه پرسی و نتیجه آن چند نکته درباره تأثیرش بر آینده تحولات منطقه قابل بیان است:

• بسیاری از مقام های غربی همه پرسی ها را به رسمیت نشناخته اند و اوکراین نیز آن را به دو دلیل ازجمله اینکه مناطق مذکور به صورت نظامی اشغال شده اند و شرایط همه پرسی را ندارند و نیز اینکه بسیاری از مردم این مناطق به دلیل جنگ به سایر نقاط پناهنده شده اند و همه پرسی با اقلیت محدودی انجام شد، آن را غیرقانونی اعلام کرد.
• اقدام روسیه در به رسمیت شناختن نظر مردم این مناطق در راستای سناریوی سال 2014 در زمینه الحاق شبه جزیره کریمه است. در این راستا با الحاق مناطق مذکور به روسیه زنجیره شرق و جنوب اوکراین برای مسکو تکمیل شد و دسترسی روس ها به دریای آزوف بدون هیچ تهدیدی خواهد بود.
• روسیه به دنبال برتری ژئوپولیتیکی نسبت به اوکراین است و در این راستا به مقام های اوکراینی هشدار داد. برتری ژئوپولیتیکی برای روسیه به کسب دستاورد در عرصه نظامی و از سوی دیگر توازن قوا به نفع مسکو منجر خواهد شد.
• اقدام روسیه در حمایت از همه پرسی پیامی به کشورهای غربی است که بارها اعلام کرده اند روسیه باید تجزیه شود. این اقدام به این معنا بود که روسیه در برابر اقداماتشان، عمل متقابل انجام خواهد داد. همانند آنچه در زمینه تحریم ها اتفاق افتاد و بعد از تحریم های غرب علیه روسیه، مسکو نیز از ابزار تحریم انرژی علیه آنها استفاده کرد.
• مسکو به دنبال کسب دستاورد از بحران اوکراین و مهمترین دستاورد نیز الحاق این مناطق به روسیه است. در واقع روسیه به بازیگران مقابل خود این پیام را داده است بدون دستاورد از تحولات اوکراین خارج نخواهد شد.
  باتوجه به الحاق این مناطق به روسیه می توان گفت، تأثیر آن بر تحولات اوکراین از چند منظر قابل تأمل است:

اقدام روسیه در حمایت از همه پرسی پیامی به کشورهای غربی است که بارها اعلام کرده اند روسیه باید تجزیه شود. این اقدام به این معنا بود که روسیه در برابر اقداماتشان، عمل متقابل انجام خواهد داد

الف) میدانی: بسیاری این گزاره را مطرح کرده اند بعد از همه پرسی، اوکراین به سمت افزایش درگیری ها و بازپس گیری مناطق جدا شده در شرق حرکت خواهد کرد و باتوجه به تجهیزات گسترده نظامی که آمریکا و کشورهای غربی در اختیار آن قرار داده اند، جنگ تمام عیار میان دو طرف رخ خواهد داد. گزاره دیگر در زمینه میدانی این است که اوکراین به نتیجه همه پرسی قانع خواهد شد و عملیات خاصی برای بازپس گیری مناطق انجام نخواهد داد و شرایط را به سمت توازن پیش خواهد برد. در این میان احتمال گزاره نخست، یعنی شدت گرفتن درگیری ها بیشتر از گزاره دوم است.

ب) نظامی- اقتصادی: باتوجه به گسترش درگیری ها، از سویی غربی ها تحریم های بیشتری علیه روسیه اعمال و از سوی دیگر روس ها با واکنش های خود در عرصه نظامی و اقتصادی اقدام غرب را تلافی می کنند. در این میان ابزار انرژی برای روسیه همچنان به عنوان گزینه نخست در برابر اقدامات غربی ها عمل خواهد کرد.

ج) افزایش تنش سرد میان روسیه و اروپا: آمریکایی ها بیشترین حمایت و کمک های نظامی را به اوکراین انجام داده اند و سناریوی واشنگتن در جنگ اوکراین افزایش سطح تنش ها میان روسیه و اروپاست. به همین دلیل است که اقدامات تخریبی اخیر آمریکا روند افزایشی داشته که نمونه بارز آن ایجاد نشتی در خط نورد استریم است.

ارزیابی نهایی

جنگ اوکراین که هفت ماه از آن گذشته است، همچنان در سطح بالایی از تنش و درگیری ادامه دارد و نقش آمریکا در افزایش تنش ها بیش از هر بازیگر دیگری است. این احتمال وجود دارد با توجه به مذاکره نکردن دو کشور و آتش افروزی های آمریکا در این جنگ، شاهد اقدامات دیگری در آینده باشیم که یکی از احتمالات آن ورود بازیگران دخیل به جنگ هسته ای است. هرچند مواضعی که مقام های آمریکا و روسیه گرفته اند بیشتر به نوعی بازدارندگی شبیه است، اما احتمال وقوع چنین اقدامی را نباید نادیده گرفت.