شهاب شهسواری
پرچم و سرود ملی عربستان سعودی در روزهای گذشته به سوژه بحث در رسانه‌ها بدل شده است. اوایل هفته گذشته در پی تصویب لایحه‌ای در شورای حکومتی عربستان، رسانه‌ها از حذف عبارت «لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله» از پرچم عربستان خبر داده بودند. رسانه‌های سعودی مدتی پس از انتشار گسترده این خبر در رسانه‌ها، آن را تکذیب کردند و مصوبه اخیر در یک نهاد حکومتی را «تصویب مقررات برای نحوه استفاده از پرچم» عنوان کرده‌اند. با این حال، موضوع حذف نمادهای مذهبی از پرچم عربستان به دلیل انطباق آن با دیگر اقدام‌های سال‌های گذشته محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل عربستان، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است.رسانه‌های سعودی دوشنبه هفته گذشته خبر تصویب لایحه در شورای حکومتی در مورد محدودیت‌های مرتبط با پرچم و سرود ملی را گزارش داده بودند، اما خبری از محتوای مصوبه مذکور منتشر نشده بود. برخی رسانه‌های نزدیک دربار سعودی، مصوبه مذکور را در راستای تغییرات و تحولات سال‌های اخیر در عربستان بر اساس چشم‌انداز مورد پسند محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل این پادشاهی توصیف کرده بودند. این اظهارنظرها، گمانه‌زنی در مورد احتمال حذف نمادهای اسلامی را از پرچم عربستان با توجه به علایق و رویکردهای محمد بن‌سلمان افزایش داده بود. با این حال بعد از چند روز گمانه‌زنی برخی مقام‌ها و رسانه‌های نزدیک به دربار سعودی گفته‌اند که مصوبه جدید با هدف پر کردن خلأ یک قانون جامع در مورد پرچم و نمادهای ملی تدوین شده و هدف آن ایجاد یک قالب و مقررات یکدست برای پرچم، سرود و نمادهای ملی عربستان است. علاوه بر این رسانه‌های سعودی، این مصوبه را مرتبط با بازداشت تعدادی از شهروندان خارجی مقیم عربستان توصیف می‌کردند که به پرچم سعودی توهین کرده بودند. روزنامه الکترونیکی سبق در عربستان با اشاره به مصوبه مذکور نوشته بود: «ایده تصویب متمم برای نظام پرچم که نزدیک به ۵۰ سال پیش وضع شده بود، با این انگیزه داده شده است که این نظام نیز پا به پا با دیگر متون قانونی و نظام‌های دیگر حکومتی که با سرعت برای تطبیق با چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی در حال تغییر هستند، با شرایط تطابق پیدا کند.» چشم‌انداز ۲۰۳۰ برنامه بلندپروازانه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی است که با هدف تبدیل عربستان سعودی به یک کشور مدرن تا سال ۲۰۳۰ تدوین شده است. شورای حکومتی عربستان یک نهاد مشورتی است که اعضای آن توسط پادشاه عربستان منصوب می‌شوند. به‌‌رغم اهمیت مصوبات و تصمیم‌های این نهاد، به لحاظ قانونی مصوبات آن هیچ پشتوانه اجرایی ندارد و فقط با هدف ارایه مشورت به پادشاه است. مصوبه اخیر در مورد پرچم، سرود و نمادهای ملی عربستان، دوشنبه هفته گذشته در شورای حکومتی عربستان تصویب شد. عربستان از سال ۱۹۷۳ میلادی، پرچم سبز رنگ منقش به عبارت لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله و شمشیر را به عنوان پرچم ملی خود برگزیده و در طول نیم قرن گذشته تغییری در شمایل این پرچم ایجاد نکرده است. سرود ملی کنونی عربستان هم سال ۱۹۸۴ توسط شاعر عرب ابراهیم خفاجی سروده و موسیقی آن توسط طارق عبدالحکیم ساخته شده بود.
ملی‌گرایی به جای اسلام‌گرایی
بخشی از برنامه محمد بن سلمان برای مدرن‌سازی عربستان، پاکسازی هویت این کشور از هویت اسلامی و جعل یک هویت ملی جدید برای عربستان است. هویت عربستان به عنوان زادگاه اسلام و میزبان مقدس‌ترین اماکن دین اسلام، قرن‌هاست که با این دین گره خورده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌نویسد: «محمد بن سلمان به دنبال این است که هویت سعودی را بازتعریف کند و اسلام‌گرایی را با یک هویت ملی-فرهنگی جدید جایگزین کند که تنها بر اساس مذهب تعریف نمی‌شود.»
این خبرگزاری امریکایی در ادامه توضیح می‌دهد که برای ایجاد هویت ملی جدید به تازگی پادشاهی سعودی روز ۲۲ فوریه (۳ اسفند) را به عنوان سالروز تاسیس این کشور تعیین کرده است. هر چند کشور عربستان سعودی در قالب کنونی در‌واقع نزدیک به ۹۰ سال پیش و سال ۱۹۳۲ بنیانگذاری شده است، اما فرمان پادشاهی سعودی روز ۲۲ فوریه به عنوان سالگرد تاسیس امارت درعیه بزرگ توسط محمد بن سعود، امیر وقت درعیه و محمد عبدالوهاب در قرن ۱۸ میلادی (۱۷۴۴) پایه‌گذاری شده بود. امارت درعیه در قرن نوزدهم توسط امپراتوری عثمانی از بین رفت و شبه جزیره عربستان تا بعد از جنگ جهانی اول عمدتا تحت حاکمیت عثمانی قرار داشت.از جمله اقدام‌های دیگر پادشاهی برای ایجاد هویت ملی جدید، تغییر نام قهوه عربی به نام خانواده حاکم در کشور است. هفته گذشته مقام‌های سعودی دستور دادند که تمامی قهوه‌خانه‌های عربستان سعودی باید در منوهای خود نام قهوه عربی را به قهوه سعودی تغییر دهند. بر اساس گزارش رسانه‌های سعودی این اقدام با هدف «ایجاد آگاهی در خصوص عناصر فرهنگی که هویت سعودی را تعریف می‌کند» انجام شده است.
جزییات مصوبه شورای حکومتی عربستان
بعد از چند روز گمانه‌زنی در مورد حذف عبارت لااله‌الا‌الله محمد رسول‌الله از پرچم عربستان سعودی، رسانه‌های نزدیک به دربار سعودی این خبر را تلویحا تکذیب و جزییاتی تازه از مصوبه اخیر شورای حکومتی عربستان منتشر کردند. پایگاه خبری شبکه تلویزیونی العربیه عربستان با سعد العطیبی از اعضای شورای حکومتی پادشاهی سعودی گفت‌وگو کرده است. به گفته این شبکه تلویزیونی، این فرد لایحه مقررات مرتبط با پرچم، سرود و نمادهای ملی عربستان سعودی را تدوین کرده است. عطیبی به العربیه گفته است: «این مصوبه با هدف جلوگیری از آسیب، دستکاری و تحریف نمادهای ملی عربستان تهیه شده است.» به گفته او این مصوبه زمان و مکان‌هایی که برافراشتن پرچم مجاز است برشمرده است. به گفته وی «این مصوبه همچنین ویژگی‌های نماد ملی و سرود ملی و زمان پخش آن را تعیین می‌کند.»به گفته این مقام پادشاهی سعودی، در مصوبه مذکور همچنین قواعد و مقرراتی برای استفاده از پرچم توسط بخش خصوصی و افراد حقیقی تعیین شده است. عطیبی می‌گوید: «بخش خصوصی تنها پس از دریافت مجوز در خصوص شکل و اندازه پرچم حق برافراشتن پرچم دارد و همه پرچم‌های مورد استفاده بخش خصوصی و افراد حقیقی باید از قواعد خاصی پیروی کنند.» به گفته این مقام سعودی قانون عمومی عربستان که نیم قرن پیش مصوب شده، هیچ مقرراتی در خصوص سرود ملی وضع نکرده است.
مجازات عاملان توهین به پرچم
دادستانی عربستان سعودی مجازات برای توهین به پرچم یا هر نماد ملی دیگر عربستان را حبس تا یک‌سال یا تا ۳۰۰۰ ریال عربستان جریمه یا هر دو اعلام کرده است. به تازگی ۴ شهروند بنگلادشی توسط پلیس در بندر جده بازداشت شده‌اند. این چهار نفر بعد از آن بازداشت شدند که ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که یک فرد پرچم عربستان سعودی را از درون سطل آشغال بیرون می‌کشد. فردی که در این ویدیو است، پرچم را از میان آشغال‌ها بیرون می‌کشد، آن را تمیز و تا می‌کند. به نظر می‌رسد که چهار شهروند خارجی بازداشت شده مظنون به انداختن پرچم در سطل زباله هستند.
