یک دهه همکاری چین و اعراب در پروژه «یک کمربند، یک جاده»

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ سومین نشست مجمع همکاری های بین المللی «یک کمربند یک راه» امروز و فردا (چهارشنبه) در پکن برگزار می شود. امسال دهمین سالگرد راه اندازی ابتکار «یک کمربند- یک جاده» است، بنابراین مجمع امسال بیشتر مورد توجه چین و جامعه بین‌المللی قرار دارد. تا امروز نمایندگانی از بیش از 130 کشور جهان و بسیاری از سازمان های بین المللی حضور خود را در مجمع تأیید کرده اند.

در سال 2013 میلادی شی جین پینگ، رئیس جمهور چین از ابتکار «یک کمربند- یک جاده» رونمایی کرد که هدف آن ارتقای توسعه اقتصادی منطقه و دستیابی به منافع متقابل میان شرکای طرح به وسیله تسهیل همکاری در پروژه های زیربنایی، تجارت، سرمایه گذاری، مبادلات فرهنگی و … است.

این طرح در 10 سال گذشته مورد توجه و واکنش مثبت کشورهای عربی قرار گرفته است، 21 کشور عربی به آن پیوسته اند و اتحادیه عرب نخستین سازمان منطقه ای است که با چین سند همکاری مشترک برای اجرای پروژه «یک کمربند- یک جاده» امضا کرد. چین نیز کشورهای عربی را شرکای طبیعی خود در ساخت پروژه می داند.

علت مشارکت اعراب با چین

چین و کشورهای عربی دارای تمدن های تاریخی هستند که بیش از 2 هزار سال قدمت دارد و مبادلات گسترده ای در امتداد جاده زمینی و دریایی ابریشم داشته اند. ساخت کاغذ، باروت، صنعت چاپ و تولید قطب نما از چین به کشورهای عربی راه و سپس از آنجا به اروپا گسترش یافت. علوم باستانی همچون نجوم، تقویم، پزشکی، داروسازی و ریاضیات نیز در همان زمان از جهان عرب به چین منتقل شد که دستاوردهای چین را در زمینه های مختلف پربار کرد. این مبادلات نقش مهمی در توسعه و پیشرفت تمدنی دو طرف و حتی تمدن های جهانی داشته است.

از منظر جغرافیایی، کشورهای عربی منطقه در تقاطع آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارند که آنها را به یکی از مراکز مهم ترانزیت شرق و غرب تبدیل کرده است و به عنوان پل ارتباطی میان چین، اروپا و آفریقا ایفای نقش می کنند.

علاوه بر این، چین و کشورهای عربی جزو کشورهای در حال توسعه هستند و قاطعانه از یکدیگر در زمینه های مرتبط با منافع اصلی شان حمایت می کنند. دو طرف در زمینه هایی همچون احترام به حق حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی، تجاوز و مداخله نکردن به و در امور داخلی دیگر کشورها، منافع متقابل، همزیستی مسالمت آمیز، محکومیت مداخله خارجی مواضع یکسانی دارند.

چین و کشورهای عربی از مزیت های مکمل اقتصادی بالایی برخوردارند. چین بزرگترین شریک تجاری غرب آسیا و کشورهای عربی به شمار می رود. غرب آسیا مهم ترین منبع تأمین انرژی چین است و برای حفظ امنیت انرژی در این کشور اهمیت زیادی دارد. در عین حال، پکن می تواند از فرآیند صنعتی شدن در کشورهای عربی حمایت کند، زیرا دارای زنجیره صنعتی کامل، بخش های پیشرفته و ظرفیت تولید بالاست.

ثمرات همکاری چین و اعراب در پروژه «یک کمربند – یک جاده»

در سال 2014 میلادی رئیس‌جمهور چین از شرکت‌های چینی و عربی خواست در ساختن پروژه «یک کمربند – یک جاده» مشارکت کنند و ابتکاراتی نیز مطرح کرد، ازجمله تشکیل سازوکار همکاری «1+2+3» که با در نظر گرفتن این توافقنامه، حوزه انرژی به عنوان محور اصلی و بستر زیرساختی تسهیل تجارت و سرمایه گذاری مشترک انتخاب شد.

در زمینه انرژی، چین در سال 2010 میلادی تنها 3.9 درصد از صادرات نفت خام غرب آسیا را به خود اختصاص داده بود که این سهم در سال 2019 میلادی به 31.2 درصد افزایش یافت. در سال 2022 میلادی واردات نفت خام چین از کشورهای عربی 48.38 درصد از کل نفت این کشور بود. واردات و گاز طبیعی وارداتی از کشورهای عربی نیز 15.7 درصد از کل واردات را تشکیل می دهد.

عربستان، عراق، امارات، عمان و کویت پنج کشور از 10 کشور نخست صادرات نفت خام به چین را به خود اختصاص می دهند. آرامکوی عربستان، شرکت ملی نفت ابوظبی، شرکت ملی نفت کویت و سایر شرکت های نفتی غرب آسیا در پروژه های پالایشگاهی مقیاس بزرگ در لیائونینگ، تیانجین، فوجیان و سایر نقاط چین سرمایه گذاری کرده اند.

همکاری پکن و اعراب در حوزه انرژی نه تنها تضمین کننده امنیت انرژی چین است، بلکه به کشورهای عربی کمک می کند به تنوع اقتصادی دست یابند و به طور تدریجی دو طرف از الگوی ساده و صرف تجارت انرژی به همکاری و سرمایه گذاری در کل حوزه های نفتی و گازی تبدیل شوند.

در چارچوب طرح «یک کمربند – یک جاده» تعداد زیادی پروژه زیربنایی در کشورهای عربی اجرا شده است؛ به عنوان نمونه پروژه منطقه سوئز برای همکاری اقتصادی و تجاری چین و بیش از 50 هزار فرصت شغلی به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای مردم مصر فراهم کرده است.

بخش شرقی بزرگراه شرق به غرب الجزایر که شرکت های چینی در ساخت آن مشارکت داشتند، به باز شدن شریان اصلی ارتباطات اقتصادی در این کشور کمک کرد. در دبی امارات، گروه هاربین الکتریک در ساخت نخستین نیروگاه زغال سنگ پاک غرب آسیا مشارکت کرد. طبق آمار، چین و کشورهای عربی بیش از 200 پروژه بزرگ در حوزه های زیرساختی، انرژی و … اجرا کرده اند که در نتیجه این پروژه‌ها نزدیک به 2 میلیارد نفر از هر دو طرف سود برده اند.

همزمان با پیشرفت عمیق طرح «یک کمربند – یک جاده»، همکاری میان دو طرف در زمینه هایی مانند اقتصاد سبز، اقتصاد دیجیتال، پزشکی و سلامت، ارتباطات، انرژی هسته ای و ماهواره های فضایی گسترش یافته است.

در زمینه انرژی های نو، چین در تلاش برای گسترش همکاری با کشورهای عربی در زمینه های انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی آبی و … است. در زمینه انرژی هسته‌ای، شرکت‌های چینی با امارات، عربستان، سودان و سایر کشورها موافقت‌نامه‌هایی در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای امضا کرده اند. در زمینه هوافضا، چین و کشورهای عربی مجمع همکاری چین و عربی را برای سیستم ماهواره ای ناوبری Beidou به عنوان مکانیزمی برای همکاری مشترک ایجاد کرده اند و مرکز عالی چین و عربی برای سیستم GNSS Beidou  در تونس افتتاح شد.

چین همچنین اسناد همکاری بسیاری را با الجزایر، سودان، مصر، عربستان و سایر کشورها در زمینه هوافضا و ماهواره امضا کرد و موفق شد ماهواره الجزایر ComSat-1، دو ماهواره سعودی Sat-5A و Sat-5B و ماهواره سودانی را برای آزمایش های علمی به فضا پرتاب کند.

همکاری مشترک چین و کشورهای عربی در پروژه «یک کمربند، یک جاده» با نیازهای توسعه محور این کشورها برای تنوع بخشی به حوزه های اقتصادی و صنعتی سازگار است و به شدت با راهبرد توسعه بلندمدت کشورهای عربی مانند «سند چشم‌انداز 2030» در پادشاهی سعودی همخوانی دارد.

چین ظرفیت تولید زیادی در بخش‌های زیرساختی و نوآوری‌های علمی و فناوری دارد. این موضوع شرکت های چینی را قادر می سازد با سرمایه گذاری در آنها و همکاری با دولت های مختلف در افزایش رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی کشورها مشارکت کنند. همچنین به کشورهای عربی کمک می کند بسیاری از زیرساخت های صنعتی خود را ایجاد یا به روزرسانی کنند.