الوقت- با ورود نیروهای جمهوری آذربایجان به شهر «خانکندی»، مرکز قره‌باغ، تصاویر مختلف در شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده کوچ دسته جمعی تعداد زیادی از ارامنه ساکن منطقه به سمت خاک ارمنستان می‌باشد. آخرین آمار دولت ارمنستان از ورود ۶۶۵۰ نفر از ساکنان منطقه قره‌باغ کوهستانی به این کشور حکایت دارد.
فرار این دسته از ساکنان منطقه قره‌باغ کوهستانی از محل سکونت خود در حالی به وقوع پیوسته که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان گفته است که رعایت حقوق آن دسته از ارامنه را که در این منطقه باقی بمانند «تضمین» می‌کند. به گزارش خبرگزاری روسی تاس، علی اف گفت: مطمئن هستم که روند ادغام جمعیت ارمنی قره باغ با موفقیت پیش خواهد رفت. وی افزود که تمامی ساکنان این منطقه “شهروندان آذربایجان” هستند.
با این حال دولت ارمنستان ادعا می‌کند که این گروه از آوارگان «به زور» مجبور به ترک محل زندگی خود شده‌اند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، روز یکشنبه گفت که انتظار دارد حدود 120000 غیرنظامی در منطقه قفقاز جنوبی به ارمنستان بروند زیرا نمی خواهند در بخشی از آذربایجان زندگی کنند و از “خطر پاکسازی قومی” می ترسند.
او گفت: «احتمال این که ارامنه قره باغ کوهستانی اخراج از سرزمین خود را تنها راه نجات ببینند، در حال افزایش است.
دیوید بابایان، مشاور رهبری قره باغ نیز گفته است: «مردم ما نمی خواهند به عنوان بخشی از آذربایجان زندگی کنند – 99.9 درصد ترجیح می دهند سرزمین های تاریخی‌شان را ترک کنند. سرنوشت مردم فقیر ما به عنوان مایه ننگ و شرم برای مردم ارمنی در تاریخ ثبت خواهد شد.»
نیروهای حافظ صلح روسی مسئول انتقال امن مردم محلی خواهان کوچ را برعهده دارند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه روز شنبه از الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان خواست تا مراقب زیارتگاه های مسیحیان این سرزمین باشد.
اکثریت منطقه قره باغ را ارامنه تشکیل می‌دهند و اقلیت بسیار کوچکی از روس‌تبارها، اوکراینی‌ها و ایزدی‌ها هم در این منطقه ساکن هستند. بر طبق آخرین سرشماری رسمی در سال 2015 انجام شد جمعیت کل این منطقه 150932 نفر برآورد شد.
قره‌باغ کوهستانی که در سطح بین‌المللی عمدتاً به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده می‌شود، پیش از این توسط جمهوری جدایی‌طلب آرتساخ اداره می‌شد که پس از عملیات نظامی یک روزه ارتش جمهوری آذربایجان در این منطقه روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام آتش‌بس کردند.
آذربایجان از 9 ماه قبل از حمله هفته گذشته قره باغ کوهستانی را محاصره کرده و تنها مسیر اصلی خروج را در اختیار دارد.
جمهوری آذربایجان و ارمنستان سابقه دو بار رویارویی نظامی بر سر کنترل منطقه قره‌باغ کوهستانی را دارند. اولین مناقشه بین دو کشور بین سال‌های ۱۹۸۸ و ۱۹۹۴ بیش از ۳۰ هزار کشته برجای گذاشت. دومین رویارویی نظامی بین ایروان و باکو نیز سه سال پیش منجر به کشته شدن ۶۵۰۰ نفر شد.
اعتراضات در ارمنستان ، پایکوبی علی اف با حضور اردوغان
مانند ساکنان ناراحت قره باغ کوهستانی، بسیاری مردم ارمنستان نیز از پاشینیان به خاطر امضای قرارداد صلحی که منجر به پذیرش رسمی الحاق این منطقه به خاک جمهوری آذربایجان شد عصبانی هستند و دولت او را به سهل‌انگاری و خیانت متهم می‌کنند و خواستار استعفا نخست وزیر شده اند.
معترضان هفته گذشته در ایروان پایتخت ارمنستان به پارلمان هجوم بردند و خواستار استعفای پاشینیان شدند.
سرهات پطروسیان، عضو سابق دولت پاشینیان که در تظاهرات شرکت کرده بود، گفت: «اگر رهبری خوبی داشتیم، می‌توانستیم در برابر آنچه در حال وقوع است مقاومت کنیم. همه این افراد آماده رفتن و مبارزه هستند.»
بر اساس اعلام وزارت بهداشت ارمنستان، در یک شب درگیری بین پلیس و معترضان در ایروان، در مجموع 36 نفر مجروح شدند. مخالفان وعده داده اند که تظاهرات در روزهای آینده ادامه خواهد داشت.
همزمان با اعتراضات در میدان جمهوری، سه شنبه شب تجمع کوچکتری در مقابل سفارت روسیه در ایروان هم برگزار شد.
صدها تظاهرکننده شعار می دادند “قاتل، قاتل، قاتل!” و مانع ورود و خروج دیپلمات های روسیه به ساختمان شد.
اما همزمان با بحران اعتراضات در ارمنستان در روی دیگر سکه آذربایجانی‌ها خوشحال از تحقق رویای چندین ساله برای بازپسگیری قره باغ به جشن و پایکوبی مشغول هستند و الهام علی اف، رئیس جمهور این کشور روز دوشنبه در جمهوری نخجوان میزبان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بود که یکی از حامیان و متحدان باکو در جنگ با ارمنستان به شمار می‌رفت.
جمهوری نخجوان آذربایجان، توسط ارمنستان جنوبی از بقیه خاک آذربایجان جدا شده است و باکو به دنبال اجرایی کردن طرح کریدور موسوم به زنگه زور برای اتصال مستقیم زمینی با این منطقه با عبور از خاک ارمنستان است که موجب می‌شود تا مرز تاریخی مشترک میان ایران و ارمنستان قطع شود. اما در میان مخالفت شدید ایروان و سایر بازیگران منطقه‌ای بویژه ایران با تغییر در مرزهای تاریخی منطقه و ایجاد این کریدور، علی اف تهدید کرده است که از زور برای برقراری چنین مسیری استفاده خواهد کرد.
به نظر می‌رسد در سفر روز گذشته اردوغان به نخجوان و دیدار با علی اف که با توافقاتی برای تأسیس خط لوله گاز ایغدیر-نخجوان و نوسازی مرکز نظامی نخجوان همراه بود، اردوغان به دنبال تحریک علی اف برای افزایش تنش‌ها در منطقه و تسلط بر کریدور زنگزور است که این موضوع نگرانی‌ها در مورد بروز منازعه‌ای بزرگ در منطقه را موجب شده است، به ویژه اینکه ایران تغییر مرز‌ها را خط قرمز خود اعلام کرده و در همین رابطه هشدار‌های لازم را نیز داده است.
تنش مسکو – ایروان؛ ماهی‌گیری آمریکا از آب گل آلود
اما دور جدید تحولات قره باغ که به سود جمهوری آذربایجان رقم خورد به تشدید تنش میان ایروان و مسکو انجامیده است به صورتی که مقامات ارمنستانی آشکارا از سیاست‌های روسیه انتقاد و از لزوم بازاندیشی در روابط با این کشور سخن می‌گویند. روسیه و ارمنستان پیمان همکاری نظامی دارند لذا نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان از عدم مداخله روسیه و نقش نیروهای حافظ صلح این کشور در جریان رویدادهای اخیر انتقاد کرده است.
همچنین رهبر ارمنستان در یک موضع‌گیری طی روزهای گذشته به اختلاف با مسکو اشاره کرده و گفت که سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه (CSTO) برای محافظت از کشور “ناکافی” است.
گفتنی است در ماه مارس 2023 ارمنستان خروج خود از پیمان امنیت جمعی را رسماً اعلام کرد. سازمان پیمان امنیت جمعی به ابتکار مسکو در 7 اکتبر 2002 توسط روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ارمنستان تشکیل شد.
با افزایش تنش ها در قره باغ کوهستانی، به نظر می رسد پاشینیان به سمت غرب پیشروی می کند و در همین راستا اخیراً ارمنستان میزبان یک تمرین نظامی مشترک نادر با ایالات متحده بود. اکنون نیز در پی بالا گرفتن تنش میان مسکو و ایروان، کاخ سفید برای ماهی گیری از این آب گل‌آلود خیز برداشته است به صورتی که وزارت خارجه ایالات متحده اعلام کرده «حوادث قره باغ نشان داد که نمی‌توان به شراکت روسیه در مسائل امنیتی اعتماد کرد.»
در مقابل کاخ کرملین این انتقادها را رد کرده است. مواضع ضد روسی ایروان خشم مسکو را برانگیخته و وزارت خارجه روسیه ارمنستان را کشوری خواند که «اسیر بازی‌های ژئوپولیتیک غرب» شده است. همچنین مارگاریتا سیمونیان رئیس شبکه دولتی راشا تودی ( RT)، روز سه شنبه با کنایه پرسید: «از ناتو چه خبر؟ آیا آنها از شما محافظت نمی کنند؟»
