سید علی قائم‌مقامی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی، با اشاره به اخبار منتشرشده در خصوص تصمیم ارمنستان و ترکیه برای عادی‌سازی روابط، بابیان اینکه نمایندگان ویژه دو کشور برای مذاکره تعیین‌شده است، اظهار داشت: در این مرحله، بازگشایی گمرکات زمینی و باز شدن مرزها، تردد هواپیماهای چارتری، وضعیت بیش از 100 هزار ارمنی در ترکیه و بررسی بیانیه زوریخ که در سال 2009 به امضا رسیده بود، ازجمله موضوعاتی است که دو طرف بررسی خواهند کرد.
پیشبرد مذاکرات در چارچوب پیمان زوریخ
وی با اشاره به بندهای پروتکل زوریخ در خصوص روابط ارمنستان و ترکیه، گفت: بااینکه دادگاه قانون اساسی ارمنستان این بیانیه را نپذیرفته بود، اما مجلس ترکیه این بیانیه را رد نکرد. اکنون دو طرف می‌خواهند در همان چارچوب پیمان زوریخ، مذاکرات خود را دنبال کنند.
این کارشناس مسائل ترکیه، به مخالفان عادی‌سازی روابط با ترکیه و منتقدان بیانیه زوریخ در ارمنستان اشاره کرد و افزود: با توجه به پیروزی نیکول پاشینیان در انتخابات و طرح شعار عادی‌سازی روابط با ترکیه در تبلیغات انتخاباتی او، به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از محدودیت در روابط، او حمایت‌های خوبی در ارمنستان دارد. از دیدگاه آنها، عادی‌سازی در روابط باعث صلح و رفاه منطقه‌ای می‌شود.
قائم‌مقامی با تأکید بر نقش و اهمیت روسیه در سیاست داخلی و خارجی ارمنستان و همچنین اعلام آمادگی مسکو برای میانجی‌گری میان ایروان و آنکارا، ادامه داد: روسیه در ارمنستان نیروگاه هسته‌ای و پایگاه نظامی دارد و تأمین امنیت مرزی این کشور نیز بر عهده نیروهای روسیه است. از سوی دیگر، ترکیه و روسیه نیز همکاری‌های گسترده‌ای با یکدیگر دارند و این ایفای نقش ضمن افزایش نفوذ و موقعیت روسیه، در پیشبرد مذاکرات تعیین‌کننده خواهد بود.
وی به تصمیم ترکیه و ارمنستان برای بازگشایی خطوط مواصلاتی در قفقاز و تشریح پیامدهای آن پرداخت و درباره امکان پیشرفت مذاکرات و اجرایی شدن توافق‌ها و همچنین کنار گذاشتن مناقشات درباره موضوع نسل‌کشی ارامنه در دوره عثمانی، گفت: دیاسپورای ارامنه در اروپا، آمریکا و حتی در روسیه چندان مایل نیستند ارمنستان عادی‌سازی روابط با ترکیه را در دستور کار قرار دهد و خواهان پذیرش مسئولیت نسل‌کشی ارامنه از سوی ترکیه هستند.
این تحلیلگر مسائل ترکیه، اضافه کرد: پذیرش قتل‌عام ارامنه در سال 1915 به‌عنوان نسل‌کشی از سوی آمریکا در دوره بایدن، اقدامی برای تحت‌فشار گذاشتن ترکیه بود و اکثر کشورهای اروپایی نیز این بار حقوقی را برای این کشتار قائل شده و موردپذیرش قرار داده‌اند. ترکیه با مذاکرات با ارمنستان به دنبال خنثی‌سازی و کاهش پیامدهای این سیاست آمریکا و اروپا است.
قائم‌مقامی با یادآوری اینکه قرار است نمایندگان دو کشور ماه آینده در مسکو با یکدیگر دیدار کنند که نخستین دور گفت‌وگوهای رسمی آنها از سال ۲۰۰۹ است، خاطرنشان کرد: با توجه به موانع موجود در مسیر عادی‌سازی روابط ارمنستان و ترکیه، دو طرف باید بدون پیش‌شرط مذاکرات را جلو ببرند؛ در غیر این صورت این گفتگوها به بن‌بست خواهد رسید.
وی با اشاره به استقبال کشورها از عادی‌سازی روابط میان ترکیه و ارمنستان، گشایش برخی خطوط مواصلاتی ازجمله راه‌آهن و مسیرهای انتقال انرژی را باعث تقویت موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان دانست و گفت: برخی کشورها مانند گرجستان با طرح‌هایی که می‌تواند منجر به همکاری‌های منطقه‌ای با حضور ارمنستان شود مخالفت می‌کنند، همان‌طور که شاهد عدم حضور گرجستان در نشست 3+3 در مسکو بودیم.
این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به اهمیت نتایج مثبت عادی‌سازی روابط برای ترکیه و ارمنستان، به اظهارات وزیر اقتصاد ارمنستان اشاره کرد که اعلام کرده بود ممنوعیت ورود کالاهای ترکیه به ارمنستان که سال گذشته و در پی جنگ ناگورنو قره‌باغ وضع شده بود، به دلیل پیامدهای تورم‌زای آن، لغو شد، ادامه داد: اگر عادی‌سازی روابط صورت گیرد، ارمنستان می‌تواند از امکانات دریای سیاه بهره‌برداری کند.
قائم‌مقامی در خصوص امکان پیشرفت مذاکرات و عادی‌سازی میان ترکیه و ارمنستان، تصریح کرد: کمیته‌های همکاری اکنون کار خود را آغاز کرده‌اند و مذاکرات متعاقبا به سطوح عالی‌تر منتقل خواهد شد. البته وزیر خارجه ارمنستان ضمن اشاره به دریافت علامت‌های مثبتی برای ازسرگیری گفت‌وگوها از سمت ترکیه، از وضع پیش‌شرط‌های جدید از سوی آنکارا خبر داده که بر پیچیدگی گفتگوها می‌افزاید.
وی همچنین به استقبال مقامات ترکیه از عادی‌سازی روابط و خبرسازی مثبت آنها در رسانه‌ها در این خصوص پرداخت و یادآور شد: یکی از شرایط مذاکرات برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، عادی‌سازی روابط با ارمنستان است و ترکیه انگیزه قوی برای ادامه مذاکرات و حل تنش با ارمنستان دارد. البته این انگیزه‌های قوی از سوی ارمنستان نیز وجود دارد و این کشور اعلام کرده همواره برای عادی‌سازی روابط بدون هیچ پیش‌شرطی آمادگی دارد. ارمنستان اکنون حدود 3 میلیون جمعیت دارد که همین میزان از جمعیتش به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. بهبود اقتصاد این کشور می‌تواند باعث بازگشت بخشی از آنها بشود.
به گفته قائم‌مقامی؛ ارمنستان در شرایط فعلی عادی‌سازی روابط با ترکیه را در راستای تقویت قدرت ژئوپلیتیکی و استراتژیکی در منطقه می‌داند و این تحول را به نفع خود می‌داند، اما تأکید دارد که «کریدور» اتصال آذربایجان و نخجوان به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند موضوع بحث باشد.
این تحلیلگر مسائل ترکیه تأکید کرد: این عادی‌سازی روابط، پیامدهای مهم سیاسی و اقتصادی در منطقه خواهد داشت و تحولات را به نفع سه کشور قفقاز و سه کشور بزرگ منطقه‌ای شکل خواهد داد. البته تحولات فعلی در محیط همسایگی و منطقه‌ای، شرایطی را برای ایران ایجاد کرده که تهدیدهایی را در درون خود دارد و نباید مورد غفلت قرار بگیرد.
