پیامدهای ورود بی رویه اتباع بیگانه به کشور

محمدجوادعلیرضایی،کارشناس علوم سیاسی

ورود مهاجرین و اتباع افغانی به ایران از چند دهه گذشته و به واسطه تجاوز شوروی،بعد از آن جنگ داخلی میان گروه های مختلف مجاهدین و سپس ظهور طالبان تا کنون ادامه داشته و شهروندان این کشور به دلیل ناامنی و دیگر مشکلات کشورشان اقدام به مهاجرت به سایر کشور ها و بیشتر از آن ایران میکنند.در چندسال اخیر اما ورود بی رویه اتباع افغانی چه به صورت قانونی و چه به صورت غیرقانونی تبدیل به یک بحران جدی گشته و زنگ خطر آن به صدا درآمده است.مردم و کارشناسان مربوطه تبعات این ورود بی رویه به کشور و افزایش جمعیت اتباع شده اند اما گویی حاکمیت درک صحیحی از آسیب هایی که بزودی گریبان گیر کشور میشود ندارد.کارشناسان تعداد اتباع قانونی و غیرقانونی افغان در ایران که البته عمده آنان غیرقانونی هستند را حدود 10 میلیون نفر تخمین میزنند که این رقم با توجه به جمعیت 80 میلیونی کشور یک فاجعه بزرگ است.شاید نتوان هیچ کجای دیگر در دنیا را نام برد که این جمعیت نفر مهاجر را که اکثرا غیرقانونی اند آن هم از یک مبدا و با این شرایط در خود جای داده باشند.

هرچند مهاجرت های گسترده ای از کشورهای خاورمیانه به اروپا رخ داده اما همه کشورها قوانین و چهارچوب های بسیار محکمی دارند که این شخص در چه منطقه ای میتواند زندگی کند و چه فعالیت هایی میتواند انجام دهد و بسیاری قوانین سختگیرانه تر دیگر.مابقی انواع مهاجرت هم که براساس تخصص،تحصیلات،سرمایه گذاری و… در راستای منافع ملی کشور مقصد و با طی روند قانونی خاص خود امکان پذیر است.

اکنون اما در ایران مهاجرین غیرقانونی و یا قانونی به راحتی وارد کشور میشوند،قرنطینه ای وجود ندارد!در هر کجا که بخواهند ساکن میشوند و به انواع فعالیت ها مشغولند.آورده اقتصادی و سرمایه ای و یا علمی تخصصی هم ندارند و آنچه را بدست می آورند مجددا به کشورشان میفرستند.

نکته مهم این هست که نگاه ها به این مسئله نباید احساسی باشد و نه نژادپرستانه،چرا که این نحوه ورود مهاجر به کشور نه از افغانستان بلکه از هر کشور دیگری هم که باشد بسیار آسیب زننده هست و باید نگاه ها عقلانی،کارشناسانه و مبتنی بر منافع ملی  کشور باشد.دیدگاه انسان دوستانه نیز که بعضا مطرح میشود در این شرایط توجیهی ندارد چرا که کشور در شرایطی نیست که بتواند چندین میلیون نفر را پناه دهد آن هم به این شکل که بسیار آسیب زاست.

هم اکنون حدود 10 میلیون مهاجر افغان در کشور حضور دارند و روزانه چندین هزار نفر نیز بدون هیچ چهارچوبی در حال ورود به کشورند.حتی اگر ورود روزانه هزاران نفر را در نظر نگیریم از جمعیت ساکن حدود 10 میلیونی نیمی از آن که زنان باشند با این فرهنگ فرزندآوری زیادی که دارند و تقریبا در ایام جوانی سالی یک زایمان میکنند ببینید در سالهای آینده جمعیت این اتباع چقدر افزایش میابد!

-اما مهم ترین آسیب های ورود بی رویه این مهاجران به کشور چیست؟

1:نقض تمایت ارضی و اختلال و پریشانی در مرزهای شرقی ایران: ورود بدون ظابطه چندین هزار نفر از یک جهت مرزی نماد بارز نقض تمامیت ارضی و وجود پریشانی در آن مرز است که ضمن گرفتن توان نیروهای مرزبانی منجر به بی ثباتی و ناامنی در مرزها میشود.

2:ورود اندیشه های افراطی و تروریستی: با توجه به استقرار چندین گروه افراطی و تروریستی در افغانستان ورود آنان در پوشش مهاجر دور از ذهن نیست و حتی اگر اقدام امنیتی هم انجام ندهند ورود و گسترش تفکرات افراطی خود یک خطر جدیست.

3:ضربه به بازار کار نیروهای ایرانی:مهاجرین حاضرند سخت ترین کارها را با کمترین استاندارد های کاری و حداقل دستمزد انجام دهند و چاره ای جز آن ندارند.در این شرایط کارفرمایان هم استفاده از نیروی کار ارزان را به نیروهای داخلی ترجیح میدهند که باعث عدم افزایش استاندارد های محیط کار،کاهش سطح دستمزد ها،افزایش بیکاری و تضعیف کارگران ایرانی خواهد شد.حتی اگر در مواردی استفاده از نیروی کار اتباع لازم باشد این ورود بی رویه به کشور توجیه پذیر نیست.

4:بروز مشکلات بهداشتی و افزایش بیماری ها:

وقتی جمعیت زیادی بدون هیچ کنترل و قرنطینه ، به صورت گروهی وارد کشور شده و به صورت گروه های 20 تا 30 نفری در یک خانه مستقر میشوند قطعا مشکلات بهداشتی جدی رخ خواهد داد و موجب افزایش بیماری ها خواهد شد.

5: افزایش پدیده حاشیه نشینی و حلبی آباد ها: که علیرغم عدم وجه مناسب مشکلات زیاد دیگری نیز به دنبال دارد که خود شرح کاملی نیاز دارد.

6:تولد هزاران فرزند بی هویت: ورود اتباع غیرقانونی و بی نام و نشان،ازدواج آنان چه درون خود و چه با ایرانی ها تولد هزاران فرزند بی هویت و بدون شناسنامه را در پی دارد.

7:آسیب های اقتصادی : به غیر از تضعیف حقوق نیروهای کار ایرانی که مطرح شد،استفاده از امکانات و خدمات دولتی،اشغال صندلی های مدارس در شرایطی که کشور با مشکل مواجه هست،استفاده از یارانه هایی مثل سوخت،نان،دارو و درمان و… آن هم توسط جمعیت حدود 10 میلیونی و در شرایطی که خود ایرانیان در تنگنا هستند آسیب های مهمی بر پیکره اقتصاد کشور وارد میکند.همچنین سکونت برخی از این اتباع در برخی مناطق و افزایش تقاضای رهن و اجاره و دادن اجاره های غیرمعمول توسط آنان به اجبار،موجب افزایش نرخ مسکن و اجاره بها در آن مناطق شده و خود ایرانی هارا در اجاره مسکن دچار مشکل کرده است!

8:گسترش  و افزایش میزان جرم و خشونت:جرایم مربوط به قتل،گروگان گیری،زورگیری،تجاوز و…از جمله جرم های مربوط به اتباع در برخی شهرهاست.میزان خشونت به کار رفته در این جرائم نیز بسیار خطرناک است به طوری که گاها در یک درگیری نه چندان مهم با یکدیگر سر طرف مقابل را بریده اند! در برخی مناطق خاص غالب پرونده های قضایی مربوط به اتباع است!حتی اگر یک نفر از این اتباع امروز مرتکب قتل یا تجاوز شود و مجددا از همان مسیر غیرقانونی که آمده به افغانستان برگردد ما کاری نمیتوانیم انجام دهیم!

9:تداخلات فکری و فرهنگی: افغان ها فرهنگ بسیار سنتی دارند و حاضر به تغییر فرهنگ و وفق دادن خود با فرهنگی جدید نیستند که میتواند منجر به درگیری مردم با آنان شود.برای نمونه مشاهده میکنید در حالی که بعضی از آنان در بدترین شرایط زندگی میکنند و دچار فقر مطلق هستند بازهم به فرزند آوری ادامه میدهند.یک روزنامه نگار در این باره میگوید: اگر برای مثال یک ایرانی به کشوری اروپایی برود اینقدر با فرهنگ آن کشور سازگار میشود که ممکن است شهردار یا فرماندار هم بشود.اما افغان ها در کانادا هم لباس های خود را تغییر نداده اند و 15 نفری در یک خانه زندگی میکنند!

10: بروز مشکلات امنیتی : تصور کنید فقط چند هزار نفر از جمعیت میلیونی اتباع بیگانه در ایران دست به شورش مسلحانه یا غیر مسلحانه بزنند در آن صورت با یک فاجعه خطرناک مواجه میشویم که امنیت ملی و تمامیت ارضی را تهدید میکند.مسئولین کشوری و لشکری باید در این باره هوشیار باشند و ثبات کنونی کشور و آرامش این اتباع نباید آنان را از خطر ساماندهی و قدرت گیری آنان غافل کند.همانطور که مشاهده کردیم علیرغم حمایت چندین ساله ایران از اتباع،بسیاری از آن ها چه در افغانستان و چه ایران از موضع طالبان برای عدم رهاسازی حقابه هیرمند حمایت کردند و هنگام پیروزی طالبان هم که شاهد برگزاری جشن در برخی مناطق کشور توسط آنان بودیم.از این مسائل نباید به سادگی گذشت و با توجه به رفتارشناسی ها میتوان آنان را یک تهدید بالقوه امنیتی محسوب کرد.

11: خدشه دار شدن وجه ایران در مجامع بین المللی و حقوق بشری و ایجاد تنش و اضطراب در سیاست خارجی ایران و افغانستان:  با این حجم شدید ورود و اسکان اتباع بیگانه در کشور دیر یا زود دولت مجبور به اعمال برخی سیاست های کنترلی خواهد شد و اگر این اقدام دیر انجام شود و جمعیت آنان از حد خاصی عبور کند دیگر کنترل آنان به صورت مسالمت آمیز امکان پذیر نیست و اقدامات قهری و سرکوبگرایانه را لازم میکند.این کار که در آن شرایط چاره ای جز آن نیست لطف و حمایت چند دهه ای ایران را در حق مهاجرین به حاشیه میبرد و مجامع حقوق بشری و رسانه های بین المللی ایران و مردم ایران را به عدم رعایت نوع دوستی و حقوق بشر محکوم میکنند!

همچنین بروز این تنش ها روابط خارجی ایران و افغانستان را تیره میکند.

12: آسیب دیدن خود اتباع: ابتلا به بیماری ها،کشته شدن هنگام عبور از مرز،آسیب در تصادفات هنگام ورود قاچاقی به کشور به طوری که معمول هست تا 15 نفر هم داخل یک خودروی سواری باشند،آسیب در محیط کار غیر استاندارد،محرومیت از تحصیل،عدم امکان پیگیری هرنوع اتفاق برای آنان به دلیل غیرقانونی و ناشناس بودن از مواردی است که برخی از خود این اتباع را دچار مشکل میکند.

13: افزایش قاچاق مواد مخدر،قاچاق انسان و دیگر جرائم زیان بار از طریق مرزها: در شرایطی که هزاران نفر به صورت غیرقانونی از مرزی وارد شوند این وضعیت نشان دهند آن است که ورود مواد مخدرو… هم از طریق آن مرزها چندان کار سختی نیست و ترویست های آنسوی مرز و مافیاهای مواد مخدر را ترغیب به سو استفاده از این وضعیت میکند.

آسیب های بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارد که سعی شد مهم ترین آن ذکر شود.

اما راهکار چیست و چه باید کرد؟

اولین راهکار مراجعه به نظر صاحبان اصلی کشور یعنی مردم است.آیا مردم از این موضوع راضی هستند؟ قطعا نه،پس وقتی صاحبخانه شرایط پذیرش میهمان ندارد و با آن مخالف است،دولت به عنوان کارگزار مردم باید نسبت به رفع این دغدغه اقدام کند.

حل این مسئله  نیازمند رسیدن به درک صحیح در سطوح بالای تصمیم گیری در مورد این آسیب هاست و گرنه حل این مشکل چندان دشوار نیست.متاسفانه در برخی موارد که کارشناسان در مورد خطرات موضوع هشدار داده اند شاهد پاک کردن صورت مسئله بوده ایم.برای مثال برای برخی اتباع غیرقانونی هم کارت اقامت صادر شده و تبدیل به مهاجر نیمه قانونی شده اند!!نه قانونی اند و نه غیر قانونی! در صورتی که این ورود بی رویه تماما خطر و ضرر هست چه قانونی چه غیر قانونی.

یا دولت با دریافت مبلغی به طور ماهانه از برخی اتباع گمان میکند که دیگر معضلات اقتصادی این بحران را حل کرده! در حالی که حل این مشکل نیازمند عزم و اراده جدی است و توصیه میشود اقدامات زیر هرچه سریعتر انجام شود زیرا هرچه دیرتر باشد هزینه بیشتری نیز به دنبال دارد:

1: افزایش استحکامات مرزی،کشیدن دیوار های مرزی مانند ترکیه،آمریکا و برخی دیگر کشور ها و استفاده از تجهیزات نوین در مرزها برای افزایش ثبات و امنیت و جلوگیری از ورود بی رویه اتباع

2: وضع قوانین و مجازات های بازدارنده برای استخدام و اجاره دادن ملک به اتباع غیرقانونی و نظارت بر آن

3: توقف پذیرش قانونی اتباع کشور افغانستان مگر در موارد ضروری و خاص

4: اعلام فرصت 3 تا 6 ماهه به اتباع غیرقانونی برای ترک ایران و مهیا کردن شرایط خروج آسان برای آنان،و پس ازمقرر، اتمام فرصت  دستیگری و اخراج آن عده که به هشدارها بی توجهی کرده اند با استفاده از ظرفیت های لازم

5: استفاده از تجارب کشورهای موفق در زمینه کنترل ورود پناهندگان و مهاجران

6: توجیح و الزام دولت افغانستان به حفظ ثبات مرزهای خود و جلوگیری از خروج مهاجرین غیرقانونی به سمت مرزهای ایران

آنچه که محرز است اشتراکات فکری،دینی،تاریخی،زبانی و فرهنگی ایران و افغانستان است که بر هیچکس پوشیده نیست و کشور افغانستان که روزی جزعی از خراسان ایران بوده با  فرهنگ و تمدن کهن و دارای  ادبیان و دانشمندان و فرهیختگان بسیاری است که بسیاری از آنان علاقمند ایران هستند اما به دلایل گوناگون این کشور سالهاست دچار رنج و سختی شده و شرایط مناسبی ندارد.لکن مهاجرت های غیرقانونی که مکررا در باره آن هشدار دادیم علاوه بر آنکه مشکلی از مردم رنج دیده افغانستان و این کشور حل نمیکند ایران را هم دچار چالش میکند و امروز تصمیم گیری علمی و اصولی در دنیا بر اساس منافع ملی کشورهاست.

امید است روزی شاهد حل تمام این مشکلات و رسیدن به صلح،آرامش و رفاه در خاورمیانه باشیم.

“انتشار نظرات کارشناسان به منظور تائید و یا عدم تائید آن ها از سوی دیپلماسی پلاس نیست.”