توطئه جدید واشنگتن برای جدایی تهران و دهلی

بازار؛ گروه بین الملل: «سوبراهمانیام جایشنکار» وزیر امور خارجه هند روز یکشنبه در مصاحبه‌ای بر اهمیت بندر چابهار ایران برای دهلی نو تاکید کرد. وی که در جریان نشستی صحبت می‌کرد، در پاسخ به سوالی در این باره که چرا بندر چابهار تا این اندازه برای هند مهم بوده و استراتژی دهلی نو در این باره چیست، وزیر خارجه هند پاسخ داد: «ما به دنبال توسعه مسیری برای دستیابی به آسیای مرکزی و فراتر از آن بودیم و این دلیل آن است که چرا بندر (چابهار) در ایران برای ما بسیار مهم است».

جایشنگار در ادامه سخنانش گفت: «بندر دیگری در ایران هست که بندر عباس است اما دوست داشتیم که بندری باشد که نزدیک‌ترین مکان به هند باشد و در شرق ایران باشد و از این طریق هند به مناطق آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد. هند از طریق بندر چابهار نه تنها به مناطق آسیای مرکزی دست خواهد یافت بلکه این احتمال وجود دارد که به روسیه نیز دسترسی پیدا کند و از طریق شمال ایران به روسیه برسیم و امروزه چگونگی ایجاد راه‌های مواصلاتی، برای دیپلماسی و روابط اقتصادی بسیار مهم است.»

اهمیت چابهار بر دهلی

این بندر در خلیج عمان، در دهانه تنگه هرمز و در سیستان و بلوچستان، قرار دارد که یک مرکز مهم صنعت ماهیگیری و تجاری است که آسیای جنوبی را به آسیای مرکزی متصل می‌کند. هند و ایران برای ارتباط با اروپا باید وابستگی خود به کانال سوئز را کاهش دهند و بندر چابهار می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. همچنین بندر چابهار از نظر استراتژیک برای هند مهم است و می توان ارتباطی از سواحل غربی هند برقرار کرد. بنابراین توسعه چابهار برای هند به دلایل زیر ضروری است:

– مسیر دسترسی هند به آسیای مرکزی را تا یک سوم کوتاه می‌کند.

-می‌تواند به توسعه روابط هند و افغانستان کمک و در نهایت پاکستان را دور بزند. هند از طریق این مسیر می‌تواند به چهار شهر بزرگ افغانستان مانند هرات، قندهار، کابل و مزارشریف دسترسی داشته باشد.

-چابهار به ایجاد و تقویت پیوندهای تجاری با افغانستان و آسیای مرکزی کمک خواهد کرد.

-هند به عنوان سریع‌ترین اقتصاد در حال رشد در جهان، باید بازار و ارتباطات تجاری خود را با سایر کشورهای گسترش دهد.

-با تقویت روابط با ایران، هند می‌تواند تاثیر همکاری چین و پاکستان را در منطقه متعادل کند. هند و ایران پیوندهای تاریخی مشترک دارند.

-چابهار به افغانستان کمک خواهد کرد تا وابستگی خود را به پاکستان کاهش و بخش عمده تجارت در افغانستان محصور در خشکی را انجام دهد.

هند همچنین در حال کار بر روی اتصال بندر چابهار به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب روسیه (INSTC) است. هند در حال حاضر جاده‌ای به طول ۲۱۸ کیلومتر از دلارام به زرنج ساخته و قصد دارد این جاده را به INSTC متصل کند.

هند مایل است از این بندر برای انتقال خودروهای سوخت‌بر از طریق جاده‌های میلک (ایران) و زرنج-دیلارام (افغانستان) استفاده کند. بندر چابهار که در ۹۴۰ کیلومتری مودرا در گجرات قرار دارد، حمل و نقل کالا به افغانستان، آسیای مرکزی، خاورمیانه و کشورهای اروپای شرقی را تسهیل خواهد کرد. این مسیر تجارت و اتصال را افزایش و به تعادل نفوذ فزاینده چین در منطقه اقیانوس هند (IOR) کمک می‌کند.

در اولین جلسه کارگروه مشترک بندر چابهار که از ۱۲ تا ۱۳ آوریل ۲۰۲۳ در بمبئی برگزار شد؛ هند و کشورهای آسیای مرکزی تکرار کردند که ابتکارات اتصال باید با هنجارهای بین‌المللی، شفافیت، اولویت‌های محلی، پایداری مالی و احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی همه کشورها مطابقت داشته باشد. سرکنسول جمهوری اسلامی افغانستان بر اهمیت بندر چابهار برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم افغانستان و ایجاد فرصت برای تجار و بازرگانان افغان تاکید کرد.

حمایت طالبان

هند در حال توسعه فاز اول بندر شهید بهستی در چابهار با سرمایه گذاری ۸۵ میلیون دلاری است که اتصال بزرگ‌تری به سراسر منطقه به‌ویژه آسیای مرکزی محصور در خشکی را فراهم می‌کند. همچنین شش جرثقیل متحرک با ظرفیت ۱۴۰ تن و چهار دستگاه ۱۰۰ تن و سایر تجهیزات به ارزش ۲۵ میلیون دلار را عرضه کرده است. اخیرا نیز دولت طالبان از استفاده بندر چابهار حمایت و برای ارائه تمام «امکانات» اعلام آمادگی کرد. در بیانیه وزارت خارجه طالبان از پیشنهاد گنجاندن بندر چابهار در کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال به جنوب که بمبئی را به مسکو متصل می‌کند و از ایران و آذربایجان می‌گذرد، استقبال کرده است. در این بیانیه تاکید شده که رژیم “آماده ارائه تمام امکانات لازم در این زمینه” است.

این بندر در گذشته برای ارسال محموله‌های بشردوستانه به افغانستان استفاده می‌شد. در همین راستا و در سال ۲۰۲۰، هند از بندر چابهار برای ارسال ۷۵۰۰۰ تن گندم به عنوان کمک‌های غذایی بشردوستانه به افغانستان استفاده کرد.از دسامبر ۲۰۱۸ که شرکت هند پورت گلوبال لیمیتد (IPGL) عملیات را به عهده گرفت، این بندر ۲۱۵ کشتی و ۴ میلیون تن محموله فله و عمومی را جابجا کرده است.

وزارت خارجه طالبان از پیشنهاد گنجاندن بندر چابهار در کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال به جنوب که بمبئی را به مسکو متصل می‌کند و از ایران و آذربایجان می‌گذرد، استقبال کرده است

اظهار نظر طالبان در مورد بندر چابهار در حالی بیان می‌شود که آنها به سرمایه گذاری هند و احیای زیرساخت‌های آن و پروژه‌های توسعه در این کشور علاقه‌مند بوده‌اند. در دیدار حمدالله نعمانی، وزیر شهرسازی و مسکن افغانستان و بهارات کومار، رئیس تیم فنی هند در این کشور، طالبان همچنین خواستار سرمایه‌گذاری هند در ساخت شهر جدید کابل شده بود. بیانیه طالبان پس از نشست این هفته مشاوران امنیت ملی هند و آسیای مرکزی در دهلی با تمرکز کلیدی بر وضعیت افغانستان و اتصال، منتشر شد.

طالبان اطمینان داده که متعهد باقی می‌ماند و به کسی اجازه نخواهد داد که منطقه و جهان را از خاک افغانستان تهدید یا در امور داخلی دیگران مداخله کند. چون نگرانی‌های بسیاری در مورد تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه امن برای گروه‌های تروریستی بین‌المللی وجود دارد و هند نگران گروه‌های تروریستی است. دهلی میزبان اولین نشست مشاوران امنیت ملی هند و آسیای مرکزی (NSA) در روز سه شنبه بود. طالبان امیدوار است که برای نشست بعدی که در ماه می ۲۰۲۳ در قزاقستان برگزار می‌شود، دعوت شود و حضور آن به ایجاد همکاری و اعتماد در امنیت، جلوگیری از قاچاق انسان و مواد مخدر، ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم افغانستان و به ویژه در اجرای پروژه‌های زیربنایی اساسی کمک کند.

طرح جدید واشنگتن

انتظار می‌رود مشاوران امنیت ملی آمریکا، عربستان سعودی، امارات و هند درباره پروژه زیرساختی مشترک احتمالی برای اتصال کشورهای عربی خلیج فارس از طریق شبکه راه آهن که از طریق خطوط کشتیرانی به هند وصل می‌شود، گفتگو کنند. این پروژه یکی از ابتکارات کلیدی است که کاخ سفید می‌خواهد با افزایش نفوذ چین در منطقه در خاورمیانه به ویژه چشم انداز کمربند و جاده چین مقابله کند. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید قرار است وارد عربستان سعودی شود و با همتایان سعودی، اماراتی و هندی خود دیدار خواهد کرد تا درباره این پروژه و دیگر مسائل منطقه‌ای گفتگو کند.

دولت بایدن در ماه‌های اخیر این ایده را گسترش داد تا مشارکت عربستان سعودی را نیز در بر گیرد. این ابتکار شامل اتصال کشورهای عربی در شام و خلیج فارس از طریق شبکه راه آهن است که همچنین از طریق بنادر دریایی در خلیج به هند متصل می‌شود

براساس گزارش پایگاه خبری آکسیوس، به گفته دو منبع آگاه، ایده ابتکار جدید طی مذاکرات تحت چارچوب دیگری به نام I۲U۲ – دولت‌های هند، اسرائیل، امارات متحده‌عربی و ایالات متحده- مطرح شد. این مجمع در اواخر سال ۲۰۲۱ برای بحث در مورد پروژه‌های زیرساختی استراتژیک در خاورمیانه تأسیس شد. یک مقام ارشد سابق اسرائیل که مستقیماً در بحث‌های اولیه درباره این موضوع شرکت داشت، به آکسیوس گفت: «هیچ‌کس آن را با صدای بلند نگفت، اما از همان روز اول درباره چین بود».

اسرائیل ایده اتصال منطقه از طریق راه آهن را در جلسات I۲U۲ در سال گذشته مطرح کرد. این مقام سابق اسرائیلی گفت که بخشی از ایده استفاده از تخصص هند در چنین پروژه‌های زیرساختی بزرگ بود. دولت بایدن در ماه‌های اخیر این ایده را گسترش داد تا مشارکت عربستان سعودی را نیز در بر گیرد. این ابتکار شامل اتصال کشورهای عربی در شام و خلیج فارس از طریق شبکه راه آهن است که همچنین از طریق بنادر دریایی در خلیج فارس به هند متصل می‌شود. البته هنوز سفارت‌های هند، امارات و عربستان سعودی در واشنگتن به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

اما به باور کارشناسان هدف اصلی ایالات متحده جذب هند به سمت خود و ایجاد شکاف در جنوب جهانی از طریق تضعیف پروژه کریدور شمال-جنوب است که در راستای منافع روسیه و ایران است. بنابراین این برنامه می تواند هند را در تنگنا و به نوعی در دو راهی سختی قرار دهد و از همین روی پیش از سفر سالیوان به سعودی، نخست وزیر هند بر توسعه چابهار تاکید میکند تا به نوعی هنوز رابطه خود به تهران را حفظ کرده باشد.