جمهوری ترکیه پس از جنگ جهانی اول از ویرانه‌های امپراتوری عثمانی به عنوان یک دولت-ملت ظهور کرد. در راستای برنامه توسعه صنعتی تحت رهبری دولت، بنیانگذاران ترکیه اولین فعالیت‌های ملی اکتشاف نفت خود را با بررسی‌های زمین شناسی در مناطق کردنشین شرق و جنوب شرقی این کشور آغاز کردند.
در سال ۱۹۲۶ اولین قانون نفت تدوین شد که به دولت ترکیه حق اکتشاف و مدیریت تمام منابع هیدروکربنی را داد. بر اساس بررسی‌های انجام شده قبل از جنگ جهانی اول، موسسه تحقیقات و اکتشاف مواد معدنی یک اردوگاه حفاری اکتشافی در کوه رامان، در نزدیکی یک روستای فقیرنشین کردی (و قبلاً ارمنی) با ۳۰ خانوار به نام ایلوه راه اندازی کرد.
پس از یک سری تلاش‌های ناموفق، سرانجام زمین شناسان ترک مقادیر کمی نفت را در کوه رامان در سال ۱۹۴۰ کشف کردند. اما شور و شوق امیدوارانه زمین شناسان و سیاستمداران به سرعت به ناامیدی تبدیل شد که چاه از نظر اقتصادی غیرتجاری تشخیص داده شد. نفت بسیار سنگین بود، یعنی گرانروی بالا و چگالی قابل توجهی بالاتر از نفت خام سبک بود. این ویژگی‌ها حفاری را بسیار پرهزینه می‌کرد.
اما ترکیه هرگز امیدهای خود برای تبدیل شدن به یک کشور نفتی را از دست نداد. با این حال، نفت علیرغم کمبود نسبی آن، یک هدف ثابت برای تحکیم و به چالش کشیدن دولت-ملت ترکیه بوده است. اکتشاف و استخراج نفت در کانون توجهات دولتی و بازیگران پروژه های صنعتی و همسان‌سازی در جنوب شرقی بوده است. از سوی دیگر، بسیاری از جوانان کرد که در مجاورت میادین نفتی بزرگ شده بودند و شاهد اشکال نژادپرستانه نابرابری و سرکوب در جنوب شرقی بودند، با مخالفت و انتقاد درگیر شدند. از طریق ابزارهای اجتماعی و اقتصادی که توسعه صنعتی، زیرساخت‌ها و شهرنشینی ارائه می‌کردند، مردم کرد تحصیل‌کرده، چشم‌انداز آینده‌ای روشن را متبادر کردند.
جزییات اکتشاف جدید
هفته گذشته شرکت TPAO ترکیه یک چاه اکتشافی حفر کرده و از کشف ۱ میلیارد بشکه نفت خبر داده که بزرگترین اکتشاف خشکی در این کشور است. چاه اکتشافی Sehit Aybuke Yalcin-۱ را در ۲۰ کیلومتری شمال غرب سیزر حفر شده و این میدان در ۷ کیلومتری شمال شرقی میدان Sehit Esma Cevik است که حدود ۱۰۰۰۰ بشکه در روز تولید می‌کند. TPAO چاه اکتشافی TPAO را تا عمق کل ۲۷۷۱ متر حفر و بیش از ۱۶۲ متر مخزن نفتی سبک با API ۴۱ درجه در کربنات‌های کرتاسه را کشف کرده است. این شرکت اعلام که چشم انداز مثبتی برای کاوش در منطقه مرزی کودی گبر وجود دارد. انجام این کشف در کمک به ترکیه برای دستیابی به هدف خود یعنی استقلال انرژی نقش اساسی دارد.
روز سه‌شنبه ۲ می (۲۰۲۳) کشف نفتی در ترکیه اعلام شد که بزرگترین نوع خود در تاریخ این کشور بوده و ذخایر تخمینی آن حدود یک میلیارد بشکه است. شرکت نفت ترکیه ” TPAO ” در بیانیه‌ای جزئیات کشف نفت خود را در استان شیرناک در جنوب شرق این کشور تشریح کرد. ملیح هان بیلگین، رئیس و مدیر عامل TPAO اعلام کرد که این کشف باعث می‌شود شرکت یک دفتر منطقه‌ای در استان سیماک تاسیس کند. توسعه Sehit Aybuke Yalcin و Sehit Esma Cevik با اکتشافات بیشتر نه تنها سرمایه را برای توسعه اقتصاد در سیماک هدایت می‌کند، بلکه به TPAO اجازه می‌دهد تا یک پالایشگاه نفتی پیشرفته بسازد تا پتانسیل‌های منطقه از جمله منابع کشورهای همسایه را جذب کند.
TPAO قصد دارد در سال جاری ارزیابی و آزمایش چاه‌ها را انجام دهدتا برنامه‌های توسعه میدانی کامل خود را اطلاع دهد. این شرکت انتظار دارد که اکتشاف جدید ۱۰۰۰۰۰ بشکه در روز تولید کند که تولید فعلی ترکیه را دو برابر خواهد کرد و اخیراً تولید خود را در میدان گازی ساکاریا در آبهای عمیق در دریای سیاه آغاز کرده است. TPAO این میدان را در سال ۲۰۲۰ کشف کرد و فاز اول ۳۵۰ میلیون فوت مکعب (۹.۹ میلیون متر مکعب) در روز تولید خواهد کرد که در فاز دوم به ۱.۴ میلیارد فوت مکعب (۳۹.۶ میلیون متر مکعب) خواهد رسید. تورم ترکیه در سال گذشته افزایش یافته که بخشی از آن به دلیل قیمت انرژی بود، این کشور قرار است در ۱۴ مه انتخابات برگزار کند و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور با مخالفان هماهنگ روبرو خواهد شد.
اردوغان در این مراسم گفت: «ما نفت را در ترکیه پس از حفاری چاه در عمق ۷۷۱ متری کشف کردیم، که ذخیره آن از نفت سبک است.» بر اساس اظهارات رجب طیب اردوغان، این کشف در آخرین نتایج تلاش‌های اکتشافی در چندین سایت و به عنوان بخشی از تلاش‌های آنکارا برای دستیابی به خودکفایی در تامین انرژی در بخش‌های مختلف آن صورت گرفت. ترکیه با کشف نفت، با افزایش تولید روزانه نفت خود به ۱۸۰ هزار بشکه، گام جدیدی به سوی استقلال ترکیه در حوزه انرژی برداشته و در واقع، یک کشف یکی از بزرگترین کشفیات تاریخی در این کشور است. وی از آغاز انتقال نفت استخراج شده از چاه اول به پالایشگاه‌ها برای پالایش خبر داد.
ترکیه که نفت و گاز اندکی تولید می‌کند تقریباً تمام انرژی مورد نیاز خود را وارد و طبق آمار رسمی، در سال ۲۰۲۲، ۲۴۶ میلیون بشکه نفت خام وارداتی به اضافه ۲۹ میلیون بشکه نفت خام تولید داخل مصرف کرده است. قبل از اعلام کشف نفت در ترکیه، این کشور گام‌های جدی در زمینه اکتشاف گاز به ویژه در آبهای سرزمینی خود در دریای سیاه و در شرق مدیترانه برداشته است. مقامات ترکیه برای اولین بار در شامگاه پنجشنبه ۲۰ آوریل، پمپاژ گاز طبیعی کشف شده در سواحل این کشور در دریای سیاه را به سرزمین اصلی آغاز کردند. این در حالی است که کشتی‌های اکتشافی ترکیه به کار خود در شمال و جنوب این کشور ادامه می‌دهند.
به موازات این اکتشافات، بلندپروازی‌های ترکیه در زمینه نفت نیز در حال رشد بوده که این کشور امیدهای زیادی را برای دستیابی به منابع انرژی، رهایی از نیاز خود به سایر کشورها و بهبود وضعیت اقتصادی آسیب دیده، ایجاد می‌کند. ترکیه نفت مورد نیاز خود را از اقلیم کردستان عراق از طریق خط لوله کرکوک – جیهان در دریای مدیترانه و از دوست خود جمهوری آذربایجان از طریق خط لوله باکو – تفلیس – جیهان تامین می‌کند. در اواخر ماه مارس، ترکیه پس از تصمیم داوری بین‌المللی که آنکارا را ملزم به پرداخت غرامت به بغداد کرد، به دلیل نقض توافقنامه خط لوله ۱۹۷۳، حمل نفت عراق را از اقلیم کردستان به بندر جیهان متوقف کرد. تعلیق محموله‌ها از بندر جیهان از آن زمان تاکنون نزدیک به ۴۷۰ هزار بشکه در روز از صادرات نفت عراق را قطع کرده و صادرات از خط لوله کرکوک-جیهان ۷۰ بشکه تخمین زده می‌شود.
اهمیت نفت برای آنکارا
نقش ترکیه در زمینه انرژی در حال رشد بوده و تلاش‌هایش برای تبدیل شدن به یک کشور محوری، نه از نظر تولید، بلکه در زمینه انتقال انرژی است. آنکارا در حال حاضر در چند محور برای رسیدن به این هدف حرکت می‌کند؛ یکی از این محورها، خطوط لوله گازی است که از روسیه به اروپا و از طریق ترکیه می‌گذرد و محور دوم، تمایل ترکیه به خطوط لوله گاز اسرائیل، فلسطین یا مصر به اروپا است.
نقش ترکیه در حوزه انرژی، این کشور را به یک کشور محوری در صادرات مجدد نفت روسیه تبدیل کرده است، زیرا این کشور آن را وارد و سپس آن را مجدداً یا به اروپا یا به کشورهای دیگر به عنوان نفت ترکیه صادر می‌کند، در حالی که همه می‌دانند ترکیه نفت ندارد. آنکارا می‌تواند با کارت دیگری بازی کند و اینکه پالایشگاه‌های ترکیه نفت روسیه را پالایش و گازوئیل، بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی را به کشورهای اروپایی بفروشند. کشورهای اروپایی می‌دانند که بنزین و گازوئیلی که از ترکیه، چین یا هند می‌آید اصالتاً نفت روسیه است، اما مشکلی با این موضوع ندارند، زیرا در قرارداد لحاظ نشده است. بنابراین آنکارا در همه موارد سود می‌برد.
همچنین ترکیه شروع به تولید خودروهای الکتریکی کرده که نیاز به انرژی دارند و این انرژی از باتری‌هایی می‌آید که بدون گرافیت ساخته یا تولید نمی‌شوند، که آنکارا در رتبه اول جهان از نظر ذخایر آن قرار دارد. در ضمن، آنکارا در حال حاضر در حال ساخت یک راکتور هسته ای غول پیکر است، زیرا برق کشور را تامین و انرژی کارخانه‌ها به ویژه کارخانه‌های خودروهای الکتریکی را تامین می‌کند.
دولت رجب طیب اردوغابه دنبال تبدیل شدن به یکی از صادرکنندگان عمده خودروهای الکتریکی به ویژه به کشورهای اروپایی و سایر مناطق است تا گام در مسیر چین بگذارد.آنکارا خودروهای برقی و باتری‌هایی که تولید می‌کند حاوی قطعات بزرگ داخلی هستند و نکته اصلی اینجاست که ترکیه در حال حاضر به دنبال تبدیل شدن به یک هاب انرژی نه در سطح جهانی، حداقل در خاورمیانه است.
البته نباید از استفاده اردوغان از کارت نفت در آستانه انتخابات نیز غافل شد چون تقریبا دو هفته پیش پس از آغاز تولید گاز در میدان ساکاریا، استفاده گاز مردم ترکیه برای یکماه را رایگان کرد. اکنون نیز او با استفاده از این موضوع که انرژی نقش مهمی در آرای افکار عمومی دارد سعی در بهره برداری حداکثری از آن دارد.
