میادین نفت و گاز مشترک عربستان سعودی و ایران با ذخایر عظیم قدرت نفتی دو کشور را افزایش و آنها را به بازیگران مهمی در بازارهای جهانی تبدیل می‌کند.
در دوره اخیر، روابط عربستان و ایران پس از قطع شدن آن از سال ۲۰۱۶، شاهد تلاش‌هایی برای بازگشت به حالت عادی با میانجی‌گری چین بوده است. این امر احتمالا به اجرای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در میادین نفت و گاز و کشف ذخایر بزرگ دست نخورده کمک کند. به طور کلی، آب‌های خلیج فارس با ثروت عظیم نفتی خود متمایز بوده و دارای معروف‌ترین میادین نفت و گاز است که برخی از آنها از بزرگترین میادین دریایی جهان هستند.
میادین متصل بین عربستان و ایران
میادین مرزی نفت و گاز متصل بین عربستان سعودی و ایران – دو عضو اوپک – از جمله فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای اکتشاف همه منابع هیدروکربنی موجود است. این احتمال وجود دارد که مذاکرات دو کشور در آینده شامل افزایش همکاری‌های اقتصادی در توسعه میادین نفت و گاز، به ویژه گاز طبیعی به دلیل تقاضای بالا برای آن باشد.
به طور کلی ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه دارد و این میادین مشترک ۲۰ درصد از ذخایر نفت و ۳۰ درصد گاز طبیعی ایران را در خود جای داده که معروف‌ترین آنها میدان پارس جنوبی بوده که با قطر مشترک است. با وجود این، میزان گاز ایران در میادین مشترک با همسایگانش مشخص نیست. به گفته موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن ( MEI ) دلیل آن ذخایر کشف نشده و اختلافات مرزی مداوم است.
از جمله میادین نفت و گاز مشترک بین عربستان و ایران، میدان نفتی اسفندیار ایران است که از طریق مرزهای دریایی بین آنها به میدان لولو عربستان متصل می‌شود. ایران در آگوست ۲۰۲۲ تصمیم گرفت توسعه میدان اسفندیار را با ذخایر مورد انتظار ۵۰۰ میلیون بشکه معادل نفت و گاز آغاز کند. بر اساس اظهارات علی رضا مهدی زاده مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران، پیش‌بینی می‌شود طرح‌های فاز اول توسعه میدان طی ۳ سال اجرایی شود که شامل تکمیل طراحی و ساخت، نصب سکوهای حفاری و آغاز حفاری ۴ حلقه چاه تولیدی است. شرکت نفت فلات قاره ایران در سال گذشته (۲۰۲۲) قصد داشت حفاری یک چاه اکتشافی در میدان را برای رصد اطلاعات و داده‌های ساختار مخازن نفتی و انجام عملیات آغاز کند. فاز اول توسعه میدان اسفندیار نیز شامل انتقال و تصفیه مایعات تولید شده از میدان سکوی ابوذر قبل از انتقال به جزیره خارک است.
بر اساس رصد واحد تحقیقات انرژی عربی، توسعه میدان اسفندیار در چارچوب تلاش ایران برای افزایش تولید نفت از مخازن مشترک و میادین نفتی است. میدان لولو عربستان در سال ۱۹۶۷ کشف شد، این میدان به همراه ۳ میدان بزرگ دریایی دیگر (الخفجی، الحوط و الدره) در منطقه تقسیم شده بین عربستان و کویت قرار دارد و مدیریت می شود.
فروزان ایرانی و مرجان سعودی
همچنین یک میدان نفتی در امتداد مرز دریایی عربستان و ایران قرار دارد که میدان نفتی فروزان به میدان مرجان عربستان متصل بوده که دارای ذخایر عظیم نفتی است. به گفته شرکت تحقیقاتی وود مکنزی، میدان مرجان در سواحل شرقی عربستان سعودی قرار دارد و بیشتر ذخایر نفتی آن در بخش عربستان سعودی بوده، اگرچه بخش ایرانی نیز حاوی مقادیر زیادی از نفت است. میدان مرجانی عربستان در سال ۱۹۶۸ با ذخایر تخمینی ۲.۳۱ میلیارد بشکه نفت خام و تولید روزانه ۲۷۰ هزار بشکه کشف شد. در سال ۲۰۱۹، آرامکو عربستان حدود ۳۴ قرارداد با شرکت‌های سعودی و بین‌المللی برای افزایش تولید خام و گاز از میادین مرجان امضا کرد که ارزش کل قرارداد آن ۱۸ میلیارد دلار است.
برنامه افزایش تولید در میدان مرجان شامل پروژه‌های یکپارچه برای افزایش تولید نفت خام و گاز همراه با هدف افزایش تولید نفت خام متوسط کشورهای عربی به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز است. همچنین هدف از این برنامه پردازش روزانه ۲.۵ میلیارد فوت مکعب گاز و همچنین افزایش تولید ۳۶۰۰۰۰ بشکه در روز مایعات گاز طبیعی حاوی اتان و غیره است.
میدان نفتی فروزان در ایران نیز در ۱۰۰ کیلومتری جنوب شرقی جزیره خارگ قرار دارد و در سال ۱۹۶۶ کشف شد. این میدان نفتی فراساحلی با ظرفیت تولید اولیه ۱۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۹۸۷ شروع به کار کرد، البته تولید در سال ۲۰۰۰ به ۴۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت. ایران در حال حاضر روی توسعه مجدد میدان، از جمله نصب سکوهای دریایی جدید، کار می‌کند تا تولید را دو برابر کرده و به ۸۰ هزار بشکه در روز برساند.
اختلاف بر سر میدان آرش
احیای روابط ایران و عربستان برای حل مناقشه بر سر میدان آرش/الدوره که ایران با عربستان سعودی و کویت حق خود را دارد، کارساز خواهد بود. امضای توافقنامه بین عربستان سعودی و کویت در سال گذشته (۲۰۲۲) برای توسعه میدان آرش، اعتراض ایران را به همراه داشت. از سوی دیگر، کویت در آن زمان این استدلال ایران را رد و تاکید کرد که میدان صرفاً کویتی و عربستانی است و در منطقه مشترک زیر آب بین دو کشور در خلیج فارس قرار دارد. قابل ذکر است که “آرش” میدان گازی است که در سال ۱۹۶۰ کشف شد و توسعه آن منجر به تولید حدود یک میلیارد فوت مکعب گاز و حدود ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی در روز می‌شود.
ایران با اعلام تکمیل مطالعه توسعه میدان «آرش»، به منظور آماده‌سازی برای شروع نصب سکوهای حفاری و مطالعات لرزه‌ای، موضع خود را تقویت کرده است. پیش از اظهارات ایران، عربستان سعودی با کویت برای مذاکره در مورد بحران میدان گازی که در منطقه تقسیم شده با ایران نیز قرار دارد، صورت گرفته بود.
پتانسیل نفتی عربستان و ایران
عربستان سعودی و ایران با در اختیار داشتن بسیاری از میادین نفتی با ذخایر عظیم، به عنوان قدرت‌های نفتی طبقه بندی می‌شوند. احیای روابط عربستان و ایران احتمالا به تقویت نقش آنها و دستیابی به اجماع بیشتر در اوپک کمک کند. ذخایر نفت عربستان تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۲۶۷.۱۹ میلیارد بشکه در مقایسه با ۲۶۱.۶ میلیارد بشکه سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. تولید نفت خام، ومیعانات گازی عربستان سعودی در سال گذشته روزانه به ۱۱.۸۱ میلیون بشکه رسید که ان میزان در سال قبلتر ۱۰.۸ میلیون بشکه در روز بوده است.
طبق گزارش Oil & Gas، ایران تا پایان سال ۲۰۲۲ دارای ۲۰۸.۶ میلیارد بشکه ذخایر نفتی بوده که این میزان تا پایان سال ۲۰۲۱ ثبت شده است. تولید نفت خام و مایعات گازی ایران در سال گذشته به ۳.۵۸ میلیون بشکه در روز رسید که این رقم در سال گذشته ۳.۴۵ میلیون بشکه در روز بود.از نظر گاز، ایران دارای ذخایر گاز طبیعی است که تا پایان سال گذشته به حدود ۱۲۰۰ تریلیون فوت مکعب (۳۴ تریلیون متر مکعب) رسید. در حالی که این میزان در سال ۲۰۲۱ به ۱۲۰۳ تریلیون فوت مکعب (۳۴.۰۷ تریلیون متر مکعب) رسیده است.
البته عربستان سعودی نیز دارای ذخایر گازی است که تا پایان سال گذشته حدود ۳۰۰.۴۱ تریلیون فوت مکعب (۸.۵ تریلیون متر مکعب) را ثبت کرد. این میزان در سال ۲۰۲۱ به ۲۹۷.۹۸ تریلیون فوت مکعب (۸.۴ تریلیون متر مکعب) رسیده است. پس از احیای روابط ایران و عربستان، تهران از هرگونه پیشنهاد سرمایه گذاری در پروژه‌های حوزه نفت و گاز ایران به ویژه از سوی اعضای ائتلاف اوپک پلاس استقبال کرد.
هرگونه سرمایه گذاری در میادین نفت و گاز ایران به نفع امنیت انرژی جهانی خواهد بود، چون ایران یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان را دارد. وزیر نفت ایران، به لزوم رهایی از سیاست زدگی در بازار جهانی انرژی برای دستیابی به ثبات تاکید کرد و هر گونه دخالت اعم از مداخله سیاسی و حقوقی در مبانی اقتصادی را رد کرد، چون بازی بازنده برای همه بازیگران این بخش خواهد بود.
محمد الجدان، وزیر دارایی عربستان نیز پس از اعلام احیای روابط عربستان و ایران، با تایید این موضوع که فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری عربستان در ایران وجود دارد، گفت: سرمایه‌گذاری عربستان در ایران می‌تواند خیلی سریع اتفاق بیفتد. وی با بیان اینکه هیچ مانعی برای عادی سازی روابط و توسعه سرمایه گذاری با ایران نمی‌بینم، خاطرنشان کرد: فرصت‌های اقتصادی زیادی برای هر دو طرف وجود دارد.
