به گزارش الوقت- جنگهای بزرگ تاریخ تغییرات زیادی در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی جهان برجای گذاشته‌اند و این بار هم جنگ اوکراین به دلیل ابعاد گسترده آن، تغییرات زیادی را در نظم ژئوپلتیک جهان پدید آورده است و با نگارش فصل دیگری از تاریخ، جهان وارد دوره‌ای جدید خواهد شد. علاوه‌بر بلوک‌بندی‌های نظامی و سیاسی که پس از جنگ اوکراین شکل گرفت، در عرصه اقتصادی و مالی هم تاثیر خود را گذاشته و اکنون ترتیبات جدیدی در این عرصه در حال شکل‌گیری است. در همین رابطه، اتحادیه اقتصادی کشورهای جنوب شرق آسیا موسوم به «آسه آن» در حال بررسی حذف دلار، یورو، ین، و پوند انگلیس از مبالات تجاری بین کشورهای عضو خود و استفاده از ارزهای ملی است. یک نشست رسمی از روز چهارشنبه با حضور وزرای اقتصاد و دارایی و رؤسای بانک‌های مرکزی کشورهای عضو «آ سه آن» با هدف توسعه همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در اندونزی شروع شده است. کشورهای برونئی، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، و ویتنام از اعضای این اتحادیه اقتصادی هستند و درصددند موضوع کاهش وابستگی به ارزهایی نظیر دلار را مورد بررسی قرار دهند. از مدتها پیش موضوع توسعه استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری بین کشورهای عضو گروه آسه آن مطرح شده بود و مذاکرات کنونی هم در ادامه این طرح در دستورکار قرار گرفته است.
آ سه آن به دنبال آن است که یک سامانه پرداخت بین مرزی دیجیتال بین کشورهای عضو خود برای استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری را توسعه دهد. در نوامبر سال ۲۰۲۲ توافقات برای همکاری در این زمینه بین کشورهای اندونزی، مالزی، سنگاپور، و فیلیپین در کنار تایلند امضا شد. جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی در این باره گفت:«کنار گذاشتن سامانه‌های پرداخت غربی برای محافظت از تعاملات تجاری در برابر تنش‌های ژئوپلتیکی ضروری است».
اعضای آ سه آن از قدرتهای بزرگ اقتصادی در آسیا هستند که سیاستهای ارزی آنها می‌تواند در مبادلات جهانی تاثیر قابل توجهی بگذارد که به نفع کشورهای غربی نیست. تصمیم آ سه آن برای حذف دلار و یورو از مبادلات درون گروهی، درحالی است که پیش از این چین و روسیه و متحدانشان در یکسال گذشته با جدیت این پروژه را دنبال می‌کنند. دو روز پیش هم چین و برزیل توافقنامه‌ای در مورد تجارت دوجانبه با یوآن منعقد کردند. برزیل یکی از قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان و از شرکای بزرگ چین به شمار می‌رود و کنار گذاشتن دلار از مبادلات دوجانبه و استفاده از یوآن، می‌تواند وزن اقتصادی جهانی را به نفع چین برگرداند.
چین همچنین اخیرا نیز با عربستان سعودی برای کاهش مبادلات از طریق دلار توافق کرده است. چین و عربستان سالانه 100 میلیارد دلار مبادلات تجاری دارند و حذف دلار، به کاهش تعاملات دلار یدر جهان منجر شود. پیش از این بنگلادش، قزاقستان و لائوس هم مذاکراتی با چین برای تقویت استفاده از یوآن انجام داده بودند. همچنین، هند بین‌المللی شدن روپیه را اعلام کرد و مکانیسم پرداخت دوجانبه با عربستان با ارز داخلی خود را به راه انداخه است.
از سوی دیگر، روسیه هم که پس از جنگ اوکراین روابط اقتصادی خود را با آمریکا و اروپا قطع کرده است دنبال حذف دلار از مبادلات خود با سایر کشورها است و اولین گام آنرا در مبادلات تجاری با ایران آغاز کرده است و توافقاتی با چین هم در این زمینه انجام شده است که در صورت اجرایی شدن، سایر ارزهای ملی هم در برابر دلار عرض اندام خواهند کرد.
پایان دادن به سلطه دلار
حذف دلار از مبادلات خارجی بین کشورها علاوه بر اینکه به تقویت ارزش ارزهای ملی در جهان منجر خواهد شد، به سلطه 80 ساله آمریکا در جهان هم پایان خواهد داد. هژمونی دلار آمریکا به کنفرانس «برتون وودز» برمی‌گردد که در سال ۱۹۴۴ برگزار شد، زمانی که ۴۴ کشور در جبهه متفقین در طول جنگ جهانی دوم بر روی ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی جدید توافق کردند و گروهی از کشورها در آنجا متعهد شدند که ارزش ارزهای خود را بر مبنای دلار آمریکا تعیین کنند و از آن زمان تاکنون اقتصاد جهانی تحت‌الشعاع سیاستهای پولی آمریکا قرار گرفت.
استفاده از دلار به عنوان ارز رایج جهانی به آمریکا جایگاه ویژه‌ای را در اقتصاد جهانی داده بود و این کشور در هشت دهه گذشته از دلار به عوان سلاح سیاسی برای تنبیه و مجازات کشورهای متخاصم استفاده می‌کرد تا آنها را با سیاستهای جهانی خود همسو کند. تحریمهای ظالمانه آمریکا خسارات زیادی را به اقتصاد کشورهای درحال توسعه وارد کرده است و در صورتی که دلار در مبادلات جهانی حذف شود، این سلطه هم به طور خودکار از بین خواهد رفت و واشنگتن دیگر نمی‌توانند مثل گذشته با اهرم تحریم کشورهای دیگر را تنبیه و مجازات کند.
آمریکا با اینکه بزرگترین بدهکار جهانی است ولی می‌تواند با چاپ دلار به تعهدات جهانی خود عمل کند، بدون اینکه اقتصادش آسیب ببیند اما دیگران از این امتیاز محروم هستند و مجبورند خود را با سیاستهای دلاری که در کاخ سفید طراحی می‌شود تطبیق دهند. بسیاری از کشورها از سلطه دلار در اقتصاد جهانی زخم خورده‌اند و تلاش می‌کنند با ابتکارهای جدید مالی بتوانند برای همیشه از این وضعیت رهایی یافته و ارزش پولهای ملی خود را در برابر سایر ارزها حفظ کنند.
در یکسال گذشته تغییر و تحولات زیادی در اقتصاد جهانی رخ داده است که به کاهش مبادلات با دلار منجر شده است و آمریکا از این مسئله به شدت نگران است. بر اساس آمارها، در فوریه 2013 استفاده از دلار آمریکا در معاملات جهانی ۱.۰۷ درصد کاهش یافت و به ۳۸.۸۵ درصد از کل معاملات جهانی انجام شده از طریق شبکه سوئیفت رسید و نشان می‌دهد که افول دلار با شیب ملایمی در حال تحقق است و با توجه به تصمیمات جدید آسه آن و توافقات چین و روسیه با متحدانشان، در ماههای آینده شیب سقوط ارزش دلار، تندتر نیز خواهد شد و از هم اکنون ساختارهای برتون وودز به لرزه درآمده‌اند.
شواهد و قرائن حاکی از این سات که نقل و انتقال‌های مالی با سایر ارزهای دنیا در حال رشد است و به این ترتیب توانایی آمریکا برای استفاده از ارز خود در جنگهای ژئوپلیتیکی مانند آنچه در اوکراین انجام داد؛ کاهش می‌یابد و اکنون بسیاری از کشورها به این حقیقت پی برده‌اند که می‌توانند مستقیما از ارزهای داخلی خود استفاده کنند و این باعث به‌وجود آمدن سیستم‌های پرداخت متعادل‌تری در دنیا می‌شود و این مسئله زنگ خطر را برای سردمداران کاخ سفید به صدا درآورده است. در صورتی که ارزش همه ارزهای ملی با هم برابری کنند، در این حالت هیچ کشوری نمی‌تواند از حربه تحریمی برای تنبیه دیگران استفاده کند، چرا که ارز برتری وجود ندارد.
ارتقای جایگاه چین
هر چه سلطه دلار در اقتصاد جهانی کاهش پیدا کند، فرصت مناسبی برای سایر رقبا است تا جایگاه خود را در برابر آمریکا بالا ببرند. چین اکنون بزرگترین صادر کننده و دومین قطب اقتصادی جهان است که بر اساس آمارها تا 2030 رتبه اول را از آمریکا پس خواهد گرفت. بنابراین، مبادلات برخی کشورهای تاثیرگذار مثل برزیل و عربستان سعودی با ارز ملی چین، جایگاه این قدرت نوظهور را در عرصه جهانی ارتقا خواهد داد. آمریکا در راهبرد امنیت ملی خود، چین را به عنوان تهدید اصلی برای هژمونی جهانی خود معرفی کرده است و در صورت افزایش جایگاه یوآن در برابر دلار، چین از آمریکا پیشی خواهد گرفت و به هشت دهه یکه‌تازی واشنگتن در جهان خاتمه خواهد داد.
برخلاف آمریکا که برای پیشبرد سیاستهای خود، از اهرم فشار سیاسی و اقتصادی علیه کشورها استفاده می‌کند، چین در تعاملات خود با کشورها هیچگاه دنبال مداخله در امور داخلی آنها نبوده و سعی کرده با احترام متقابل با آنها برخورد کند و به همین دلیل سایرین هم با آغوش باز از چینی‌ها استقبال کرده‌اند و این نوع برخورد، راه را برای استفاده از یوآن در تعاملات دوجانبه هم باز می‌کند و متعاقب آن قدرت دلار هم کاهش خواهد یافت. چین و روسیه اکنون در حال طراحی نظم نوین جدیدی در جهان هستند که در آن غربیها حرف اول و آخر را نخواهند زد و جهانی با ساختار چند قطبی که قدرتهای شرقی در مرکز آن قرار دارند. همانگونه که شی جینپینگ، رئیس جمهور چین در دیدار اخیر خود با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفت:«تحولی که در ۱۰۰ سال گذشته رخ نداده در حال وقوع است و آنرا ما با هم رقم می‌زنیم».
به طورکل، می‌توان گفت که شورش جهانی علیه پادشاهی دلار در جهان شرع شده است و همه بازیگران دنبال استفاده از ارزهای دیگر و تقویت ارز ملی خود در برابر دلار هستند و بنابراین در نظم نوین جدیدی که در حال شکل‌گیری است، دیگر خبری از اربابی آمریکا و آقایی دلار در آن نخواهد بود و قدرتهای نوظهوری مانند چین با کمک شرکایشان و در قالب یک اتحاد منسجم، سیستم مالی جهان را طراحی خواهند کرد.
