الوقت- محمد بن زاید که از می 2022، سکان هدایت امارات را به دست گرفته است برای پیشبرد برنامه‌های جاه‌طلبانه خود، به رهبران جوان و گوش به فرمان نیاز دارد تا آینده‌ای را که برای امارات جدید ترسیم کرده است، محقق کند. بن زاید نشان داده که برخلاف اسلاف خود فردی عملگراست و به همین خاطر برخی از او به عنوان معمار خاورمیانه جدید یاد می‌کنند و لذا سعی دارد ترکیب رهبران سیاسی را به گونه‌ای بچیند که اخلالی در پیشبرد طرح‌های بلندپروانه‌اش پیش نیاید. در همین رابطه، حاکم امارات روز چهارشنبه در اقدامی دیرهنگام، پسرش خالد را به عنوان ولیعهد ابوظبی تعیین کرد.
محمد بن زاید، همچنین برادرش طحنون و هزّاع را به عنوان معاونان حاکم ابوظبی تعیین و دیگر برادرش منصور بن زاید را در کنار محمد بن راشد آل مکتوم به سمت معاون رئیس امارات منصوب کرد. طحنون بن زاید در حال حاضر مشاور امنیت ملی و هزّاع بن زاید معاون رئیس شورای اجرایی امارت ابوظبی هستند. این انتصاب‌ها مهمترین انتصاب‌های سیاسی در دوران رئیس امارات از زمان تصدی این پست در می ۲۰۲۲ بعد از مرگ برادرش خلیفه بن زاید آل نهیان محسوب می‌شوند. رئیس امارات، همچنین دستور تشکیل مجدد شورای اجرایی ابوظبی به ریاست ولیعهد ابوظبی را صادر کرد. گفته شده احکام جدید حاکم امارات با تصویب شورای عالی فدرال این کشور صورت گرفته است.
از زمان انتصاب محمد بن زاید به ریاست امارات، گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره امکان تعیین خالد به عنوان ولیعهد مطرح شده بود و در نهایت این گمانه‌زنی‌ها محقق شد و او بالاتر از سایر گزینه‌های ولیعهدی شانس نشستن بر این مسند را پیدا کرد.
ولیعهد جدید کیست
خالد بن محمد بن زاید، متولد ۱۹۸۲ بزرگترین فرزند رئیس امارات است و مانند بسیاری از دیگر مقامات اماراتی در آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست انگلستان تحصیل کرده و جذب دستگاه امنیت حکومتی شده و از سال 2016 ریاست این دستگاه را که در حکم وزارت است بر عهده داشته است. او همچنین از 2016 معاون مشاور شورای عالی امنیت ملی امارات شده که آن نیز مقامی هم‌رتبه وزارت است.
خالد بن محمد همچنین در ژانویه 2019 عضو شورای اجرایی ابوظبی شد. او همچنین عضو هیئت مدیره دستگاه سرمایه‌گذاری ابوظبی و شرکت نفت امارات (ادنوک) است. سابقه فعالیت‌های او نشان‌دهنده توجه ویژه به جوانان و فعالیت‌های اقتصادی است. ولیعهد جدید ابوظبی همچنین مسئول عملیات ویژه امارات برای امدادرسانی به آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه اخیر در ترکیه و سوریه بود.
خالد اگرچه سمت‌های سیاسی مهمی در کارنامه خود ندارد اما به لطف آقازادگی توانست این منصب حساس را از آن خود کند. خالد در چند سال گذشته با محاسن سفید خود در رسانه‌ها و محافل سیاسی ظاهر می‌شد تا نشان دهد که برای مسند ولایتعهدی و گرفتن سکان هدایت امارات در آینده به اندازه کافی پختگی سیاسی دارد که بتواند رقبا را کنار بزند.
امارات یک کشور اتحادی متشکل از هفت امیرنشین ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، ام القوین، راس الخیمه و فجیره است که هر یک از این امیرنشین‌ها را یک خاندان پادشاهی به طور موروثی اداره می‌کند. مهمترین امیرنشین‌ها ابوظبی در دست خاندان آل نهیان و دبی در دست آل مکتوم هستند که به طور سنتی، رییس امیرنشین ابوظبی، به عنوان ریاست کشور امارات انتخاب می‌شود و رییس امیرنشین دبی جایگاه نخست وزیری را از آن خود می‌کند. البته انتخاب این دو منصب بر اساس قانون به عهده «شورای عالی امارات» است که متشکل از رؤسای این هفت امیرنشین است و هر یک از آنها روی کاغذ دارای حق رأی برابر هستند.
انتخاب ولیعهد امارات سازوکار قانونی مشخصی ندارد و فقط تابع اراده حاکم امارات است و به همین دلیل بن زاید هم صلاح دیده تا فرزندش را برای این پست مهم منصوب کند. محمد بن زاید در دورانی که ولیعهد ابوظبی بود به دلیل سیاستهای جاه‌طلبانه خود در منطقه با حاکمان دیگر امارتها دچار تنش بود، به ویژه محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دوبی که بن زاید خصومت دیرینه‌ای با او دارد. از آنجا که دوبی به خاطر توسعه تجاری و گردشگری رقیب جدی برای ابوظبی به شمار می‌رود، همواره تلاش کرده در مقابل ابوظبی سیاست مستقلی در پیش بگیرد و این مسئله بر تشدید تنشها بین دو امارت دامن زده است.
آل مکتوم هم که به لطف توسعه اقتصادی ثروت کلانی را برای خود جمع کرده است، در سالهای اخیر خود را در قواره مقامات ابوظبی نشان داده و حرف شنوی از دولت مرکزی نداشت. از زمان شروع جنگ یمن که امارات یکی از عاملان اصلی آن بود، تنش بین حاکم دوبی و بن زاید بر سر شکست‌های متوالی مزدوران اماراتی افزایش یافت، چرا که دوبی بخش اعظم هزینه‌های جنگ یمن را متقبل شده و همین مسئله تنش‌های آل مکتوم و بن زاید را به مرحله انفجار رسانده بود. با این وجود اگر محمد آل‌مکتوم به عنوان ولیعهد انتخاب می‌شد، تهدیدی برای پایه‌های تاج و تخت بن زاید بود و حاکم امارات تلاش کرده تا افراد صاحب نفوذ و قدرتمند را از ابوظبی دور نگه دارد و با انتخاب خالد قدرت سایر شاهزادگان را کاهش دهد.
موروثی کردن حکومت در خاندان بن زاید
اینکه بن زاید 11 ماه در انتخاب ولیعهد تعلل کرد، نشان می‌دهد که او از همان ابتدا در تدارک انتخاب خالد برای این جایگاه بوده است و این اقدام سیاسی خود را به تاخیر انداخته است تا خالد فرصت بیشتری برای قدرت نمایی برای نشستن بر تخت ولیعهدی داشته باشد. انتخاب خالد به عنوان ولیعهد نشان‌دهنده گرایش بیشتر پادشاهی‌های عرب خلیج‌فارس به سمت نسب مستقیم پسران بر برادران برای جانشینی و الگوی تمرکز بیشتر دولت‌ها و تحکیم عمودی خطوط حاکم در داخل پادشاهی است که پیش از این در عربستان سعودی عملی شده بود. در خلیج فارس، قدرت می‌تواند از طریق برادران، پسرعموها و پسران منتقل شود. بن زاید هم که همچون بن سلمان سودای قدرتمند کردن امارات و اجرای اصلاحات اساسی در ساختاهای این کشور را در سر می‌پروراند، سنت پدران خود برای انتخابت ولیعهد از بین برادران را کنار گذاشت و سعی دارد قدرت را در خانواده خود موروثی کرده و تحقق رویای امارات مدرن را به نام خود ثبت کند.
تجربه روند انتقال قدرت در کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان داده که همواره تنشها و رقابت‌های شدید درون خاندانی بخش لاینفکی از مسأله جانشینی بوده است. خالد هم با عضویت در شورای اجرایی قدرتمند ابوظبی و نهاد اصلی امنیت ملی از سال 2016 برای رهبری آماده شده بود و محمد بن زاید از سالها پیش برای چنین روزی برنامه‌ریزی کرده بود. در عربستان تحت ولایتعهدی بن سلمان همه شاهزاده‌های یاغی به حاشیه رانده شدند و اکنون بن زاید این سیاست را در امارات اجرا می‌کند و سعی دارد با کمک فرزند خود همه تحرکات حاکمان دیگر امارتها را کنترل کند.
وجود گزینه‌های زیاد برای منصب پادشاهی و ولیعهدی در خاندانهای پادشاهی‌های خلیج فارس، پایه‌های حکومتی این خاندانها را در یک دهه گذشته بی‌ثبات کرده است و اکنون نسل جدید رهبران سعی دارند با موروثی کردن قدرت، تاج و تخت خود را از گزند ناملایمات سیاسی نجات دهند و عربستان و امارات در این زمینه پیشگام شده‌اند اما این مسئله به استبدادی شدن هرچه بیشتر حکومت منجر خواهد شد.
