الوقت- درحالی که مردم ترکیه این روزها به دلیل آثار زلزله ویرانگر اخیر که نزدیک به 50 هزار نفر را به کام مرگ کشاند، حال و روز خوشی ندارند و کمتر به مسائل سیاسی توجه می‌کنند اما در چنین وضعیت سخت و بحرانی، ترکیه قرار است یکی از سرنوشت‌سازترین انتخابات تاریخ خود را برگزار کند، انتخاباتی که شاید در ساختارهای حاکمیتی تاثیر شگرفی بر جای بگذارد. با اینکه پیشبینی می‌شد به دلیل زلزله اخیر انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه یکماه دیرتر برگزار شود اما رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور مثل همیشه نظر متفاوتی از دیگران دارد.
در همین رابطه، اردوغان روز جمعه با امضای فرمانی دستور داد که در ۱۴ می سال جاری انتخابات سراسری برگزار شود و شورای عالی انتخابات ترکیه ملزم است دستور اردوغان را اجرا کند. پیشتر ۱۸ ژوئن به عنوان روز انتخابات تعیین شده بود اما اردوغان قصد دارد آنرا یکماه زودتر برگزار کند. او دلیل این اقدام را تداخل تاریخ قبلی با مراسم حج، امتحان کنکور و آغاز تعطیلات تابستانی عنوان کرده است ولی باتوجه به رفتار سیاسی غیرقابل پیشبینی اردوغان در دو دهه گذشته، بدون تردید در پس این همه اصرار به برگزاری انتخابات پیش از موعد اهداف و انگیزه‌های سیاسی نهفته که شاید بتوان آن را بزرگترین قمار زندگی سیاسی او دانست.
استفاده از شکاف بین مخالفان
اردوغان اگرچه دو دهه یکه‌تاز عرصه سیاسی ترکیه بود و رقیب جدی را در برابر خود نمی‌دید اما در سالهای اخیر شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که دیگر رقبا هم فرصت عرض اندام در برابر ایده پرداز «امپراتوری نوعثمانی» را پیدا کرده‌اند. رقبا به این حقیقت پی برده‌اند که اگر به تنهایی وارد میدان شوند، شانسی برای پیروزی در مقابل اردوغان نخواهند داشت و لذا از فوریه 2022، ائتلاف موسوم «میز شش نفره» را تشکیل دادند تا مواضع خود را یکدست کرده و پس از بیست سال قدرت را از اردوغان و حزب حاکم «عدالت و توسعه» پس بگیرند.
اما روند تحولات در روزهای اخیر حکایت از این دارد که شکاف اساسی بین مخالفان به وجود آمده است که به نوعی پاس گل به اردوغان است تا بتواند از این فرصت برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده کند. لذا اردوغان تلاش می‌کند تا پیش از آنکه رقبا بتوانند اجماعی علیه او ایجاد کنند بتواند با رای اکثریت نسبی برای سومین دوره پیروزی خود را جشن بگیرد.
میز شش نفره بر سر معرفی نامزد واحد به توافق جامع نرسیدند و اختلاف نظرها در این زمینه افزایش یافته است و اردوغان نشان داده که قدر فرصتهای سیاسی را به خوبی می‌داند و این بار هم روی انشقاق بین رقبا حساب باز کرده است. هر چند اردوغان در حال حاضر نیز با وجود انتقادات از عملکرد دولت در رسیدگی به مناطق زلزله زده و وضعیت بغرنج اقتصادی، بخت اول پیروزی در انتخابات است و نتایج نظرسنجی‌ها نیز از پیروزی او در برابر مخالفان حکایت دارد.
اردوغان در دو دهه گذشته نشان داده که مرد سورپرایزهای بزرگ و روزهای سخت است و احتمالا او به پیروزی خود در انتخابات امید زیادی دارد که درصدد است تا انتخابات را زودتر از موعد مقرر برگزار کند، چرا که او بی‌گدار به آب نمی‌زند و اگر احساس کند که بازنده انتخابات خواهد بود وارد گود نمی‌شود، شاید در روزهای منتهی به انتخابات برگه‌های جدیدی رو کند تا رقبا را کنار زده و وزن سیاسی خود را در بین افکارعمومی ارتقا دهد. عادی سازی روابط با سوریه و مصر که در روزهای اخیر با جدیت از سوی مقامات انکارا دنبال می‌شود، می‌تواند از جمله این برگه‌ها باشد تا کارنامه درخشانی از خود در سیاست خارجی به نمایش بگذارد.
از طرفی ابعاد و آثار زلزله نیز روز به روز گسترده‌تر می‌شود و زمان به نفع اردوغان نیست، چرا که مخالفان از این مسئله که ممکن است پاشنه آشیل اردوعان در انتخابات باشد، بهره برداری کرده و کفه ترازو را به نفع خود سنگین کنند.
اگرچه مخالفان روی کم کاری دولت و ضعف امدادرسانی به مناطق زلزله زده مانور می‌دهند تا احساسات مردم را علیه اردوغان تحریک کنند، اما رئیس جمهور ترکیه در این بحران سخت هم برگه‌هایی در دست دارد که می‌تواند رقبا را کیش و مات کند. مخالفان، دولت را به ناتوانی در ساخت و سازهای مستحکم متهم می‌کنند اما اردوغان پاسخ منتقدانش را داده و اخیرا اعلام کرده که ۹۸ درصد خانه‌های تخریب شده قبل از سال ۲۰۰۰ یعنی پیش از دوران زمامداری او ساخته شده‌اند تا از خود رفع اتهام کرده و از زیر بار فشارها برهاند.
اردوغان قصور و اهمال دولت در روند کمک‌رسانی دولت به زلزله زدگان را پذیرفته است، اما گفته که تلاش‌های نجات به دلیل هوای زمستان و تخریب زیرساخت‌ها با مشکل مواجه شده است و با این حال قول داده که دهها هزار خانه را تا پایان 2023 بازسازی کند تا به آسیب دیدگان دلگرمی دهد.
اپوزیسیون ترکیه، متعهد شده که در صورت برکناری اردوغان، دموکراسی پارلمانی را در ترکیه بازگرداند و سیستم ریاست جمهوری را که او معرفی کرده بود، لغو کند. مخالفان می‌گویند این سیستم که در همه‌پرسی سال 2017 به طور محدود تصویب شد و پس از انتخابات سال 2018 به «حکومت یک نفره» بدون کنترل و تعادل تبدیل شد که مخالفان آنرا برنمی‌تابند، هر چند مخالفان برای تحقق این پروژه نیاز به کسب اکثریت کرسی‌های پارلمان دارند که به نظر می‌رسد کار دشواری پیش رو دارند.
نگرانی اردوغان از تشدید بحران اقتصادی
نکته مهمی که اردوغان در تعویق انتخابات از آن نگران بحث اقتصاد متزلزل است که در سالهای گذشته موقعیت او را در بین رقبا تضعیف کرده است. تجربه تورم 80 درصدی در سال 2022 و متعاقب آن کاهش ارزش لیر، به دولت ضربه سنگینی را وارد کرد و هر چند در ماههای اخیر با سیاستهای پولی جدید توانسته تا حدی از فشار تورم و بحران ارزی بکاهد اما به گفته کارشناسان این سیاستها برای مدت طولانی دوام نخواهد آورد و بنابراین اردوغان تلاش می‌کند تا هر چه زودتر با پیروزی در انتخابات از این شرایط بحرانی عبور کند و در دولت سوم خود با ابتکارهای جدید و با کمک کشورهای دوست بتواند وضعیت اقتصادی را سر و سامان دهد.
باتوجه به تجربه سه سال گذشته اکنون اقتصاد ترکیه به «بمب ساعتی» می‌ماند که هر آن احتمال انفجار در آن وجود دارد و در بهترین حالت ممکن، اردوغان می‌تواند تورم و بحران ارزی را تا زمان برگزاری انتخابات که به نوعی پایان وضعیت فوق‌العاده در این کشور است با تنفس مصنوعی، اقتصاد در حال احتضار را زنده نگه دارد اما با هویدا شدن زوایای پنهان بحران اقتصادی، کار اردوغان سخت‌تر خواهد شد و شانس او برای تکیه زدن مجدد بر مسند ریاست جمهوری به رویا تبدیل خواهد شد.
در حالی که اردوغان اخیرا حداقل دستمزد و حقوق کارکنان دولت را به میزان قابل توجهی افزایش داد اما به دلیل وضعیت نابسامان اقتصادی این افزایش‌ها به مرور زمان در حال کاهش است و نتوانسته قدرت خرید مردم را آنگونه که انتظار می‌رفت، بالا ببرد و طولانی شدن پروسه انتخابات به موج نارضایتی‌ها علیه دولت دامن خواهد زد که خوشایند اردوغان نیست.
بحران اقتصادی ترکیه در شرایطی است که آثار فاجعه بار زلزله اخیر هم به آن اضافه شده و بر اساس برآوردهای اولیه؛ زلزله بیش از 80 میلیارد دلار به ترکیه خسارت زده است که برای دولت اردوغان رقم کمرشکنی به حساب می‌آید. اردوغان سال گذشته میلادی برای کاهش آثار بحران اقتصادی دست به دامن شیخ نشین‌های خلیج فارس از جمله قطر و عربستان سعودی شد تا با جذب سرمایه دهها میلیارد دلاری این کشورها بتواند وضعیت بغرنج اقتصادی را تا حدی کاهش دهد ولی آثار زیانبار زلزله مزید بر علت شده است که با این رقم‌های اندک نمی‌توان بر این بحرانها فائق آمد.
از طرفی، هر چه ابعاد این بحران بیشتر آشکار می‌شود، هزینه‌های آن بر زندگی مردم و اقتصاد کشور هم روز به روز تاثیر منفی می‌گذارد، لذا تعویق انتخابات برای اردوغان دردسرساز خواهد شد و سهل‌انگاری دولت در این مسئله حیاتی که افکارعمومی به دقت اقدامات دولت را زیر نظر دارند می‌تواند اردوغان را کله پا کند. بنابراین، زمان به نفع دولت حاکم و به نفع اردوغان نیست که انتخابات را قبل از شروع عوامل منفی برگزار کند.
با این اوصاف، همه نگاهها به هفته‌های آتی دوخته شده است و باید منتظر ماند و دید که آیا اردوغان مثل همیشه می‌تواند این بار هم با ترفندهای شعبده بازی خود، جریان انتخابات را به نفع خود و حزبش برگرداند، یا اینکه احزاب رقیب در دو ماه باقی مانده، مواضع خود را یکسان کرده و پس از دو دهه یکه تازی اردوغان را به چالش خواهند کشید.
