صادرات نفت خام آذربایجان از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) پس از توقف شش روزه به دلیل زمین لرزه‌های ویرانگر در جنوب ترکیه از تاریخ ۶ فوریه از سر گرفته شد.
عملیات در پایانه جیهان در سواحل مدیترانه ترکیه در ۱۲ فوریه از سر گرفته شد و روز بعد اولین نفتکش حامل نفت خام آذربایجان حرکت کرد.
زلزله به خط لوله BTC خسارتی وارد نکرد، اما آسیب به اتاق کنترل ترمینال جیهان به این معنی بود که این ترمینال قادر به بارگیری نفت خام در تانکرهای درحال انتظار نبود و نفت باید به مخازن ذخیره‌سازی پمپ می‌شد تا تعمیرات انجام شود.
پس از حمله روسیه به اوکراین، صادرات نفت آذربایجان از طریق دو خط لوله دیگر به دریای سیاه به دلیل نگرانی از ایمنی نفتکش‌های فعال در شرق دریای سیاه متوقف شد و خط لوله BTC به عنوان تنها مسیر صادراتی باکو باقی ماند.
خبر از سرگیری صادرات نفت از جیهان در ۱۵ فوریه با انتشار داده‌هایی توسط کمیته دولتی گمرک آذربایجان دنبال شد که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا اکنون تا چه اندازه به دنبال جایگزینی واردات روسیه با نفت خام آذربایجان است.
باکو معمولاً چنین اطلاعات دقیقی در مورد مقصد صادرات نفت خام خود منتشر نمیکند. به نظر می‌رسد این کشور می‌خواهد به اروپا کمک کند تا با چالش جایگزینی نفت خام روسیه که از ۵ دسامبر در معرض تحریم های اتحادیه اروپا قرار گرفته است، مقابله کند.
این موارد شامل ممنوعیت کامل واردات نفت خام روسیه که با تانکر تحویل می‌شود، و سقف قیمتی ۶۰ دلاری در هر بشکه نفت خام تحویلی از طریق خط لوله (۲۶ دلار به ازای هر بشکه کمتر از قیمت کنونی نفت خام برنت) است.
بر اساس آمار گمرک آذربایجان، ۶۷ درصد از ۲ میلیون و ۲۴۶ هزار تن نفت خام صادراتی آذربایجان در ماه ژانویه به هشت کشور اتحادیه اروپا صادر شده است.
با وجود اینکه هیچ داده مقایسهای منتشر نشده است، اما گمان می‌رود این میزان به طور قابل توجهی بالاتر از صادرات به اعضای اتحادیه اروپا در ماه های قبل از اعمال تحریم ها باشد.
در مجموع، اروپا در ماه ژانویه بیش از ۱٫۵ میلیون تن نفت خام از آذربایجان وارد کرده است. عمده صادرات این کشور به ایتالیا بوده که به تنهایی ۸۴۹۰۰۰ تن، یعنی ۳۷٫۸ درصد از کل صادرات آذربایجان در این ماه را وارد کرده است.
در همین ماه آلمان (۱۴۶۰۰۰ تن)، جمهوری چک، ایرلند، رومانی، اتریش، یونان و اسپانیا از دیگر واردکنندگان اروپایی نفت خام آذربایجان بودند.
۳۳ درصد دیگر صادرات نفت آذربایجان در ماه ژانویه به اسرائیل، هند، ویتنام و ترکیه بوده است که هیچ یک از آنها تحریمی را علیه نفت خام روسیه اعمال نمی‌کنند، اما همه آنها معمولاً از آذربایجان نفت وارد می کنند.
تغییر پالایشگاه
پیش از ورود نیروهای روسی به اوکراین، روسیه دومین صادرکننده بزرگ نفت خام جهان بود و ۲۹ درصد از واردات نفت اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۲۰ تامین میکرد.
بیش از ۹۰ درصد از این نفت خام توسط نفتکش تحویل داده میشده که اکنون تحریم‌های اتحادیه اروپا آن را غیرقانونی کرده و پالایشگاه‌های نفت اروپا را با چالشی بی‌سابقه مواجه کرده است.
بسیاری از پالایشگاه‌ها در سرتاسر اروپا برای تامین نفت خام خود تا حد زیادی به روسیه وابسته بوده و برخی از آنها متعلق به شرکت‌های نفتی روسیه هستند که نفت را عرضه می‌کنند.
از ۲۷ کشور اتحادیه اروپا، تنها پالایشگاه‌های بلغارستان و کرواسی معافیت‌های موقتی برای ادامه واردات نفت خام روسیه از طریق نفتکش دریافت کرده‌اند.
بزرگترین پالایشگاه ایتالیا، کارخانه ISAB، که دارای یک پنجم کل ظرفیت پالایشی این کشور است، در جزیره سیسیل واقع شده که تنها با نفتکش تامین می‌شود.
با توجه به تحریم‌های اتحادیه اروپا، این کشور احتمالاً مقصد عمده نفت خام آذربایجان در ژانویه خواهد بود.
ISAB همچنین متعلق به بزرگترین شرکت نفت روسیه، لوک اویل است.
در دسامبر، دولت ایتالیا اعلام کرد که به منظور تبعیت از سازوکار تحریم، کارخانه ISAB را تحت مدیریت دولتی قرار می‌دهد.
ماه بعد، لوک اویل اعلام کرد که با فروش ISAB به GOI Energy، یکی از شرکت‌های تابعه صندوق سهام خصوصی آرگوس مستقر در قبرس، موافقت کرده و انتظار می‌رود این فروش در ماه مارس به پایان برسد.
این موضوع، همراه با ادامه سیاست‌های تحریمی اتحادیه اروپا، نشان می‌دهد که این کارخانه برای مدتی مشتری نفت خام آذربایجان خواهد بود.
پالایشگاه‌های آلمان نیز به واردات نفت روسیه که از طریق شبکه خط لوله دروژبا که از بلاروس و لهستان می‌گذرد، به شدت وابسته بودند.
برلین در ماه سپتامبر اعلام کرد که در صدد ملی کردن پالایشگاه‌های متعلق به غول نفتی روسی Rosneft است که ۱۲ درصد از ظرفیت پالایشی این کشور را تشکیل می‌دهد. انتظار می‌رود که آنها در این ماه تحویل نفت خام از قزاقستان را از طریق خط لوله دروژبا آغاز کنند.
در صورت موفقیت‌آمیز بودن عرضه نفت خام قزاقستان به آلمان از طریق خط لوله، انتظار می‌رود تا زمانی که این خط لوله به کار خود ادامه دهد، نیاز آلمان به نفت خام آذربایجان را کاهش دهد./ ایراس
