الوقت- درحالی که پیش‌بینی می‌شد با روی کار آمدن دولت طالبان در افغانستان، روابط این کشور با پاکستان مستحکم خواهد شد اما با گذشت یکسال و نیم از تشکیل دولت موقت، تنشهای سیاسی و امنیتی بر روابط دو کشور سایه افکنده است. به همین منظور، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان روز سه‌شنبه در سفر غیرمنتظره و در راس هیئتی بلندپایه وارد کابل شد و با ملاعبدالغنی برادر معاون اقتصادی ریس الوزرای طالبان گفتگو کرد. به گفته منابع، هدف از سفر وزیر دفاع پاکستان، مبارزه با تهدیدات تحریک طالبان پاکستان و کاهش تنشها بوده است. عبدالغنی برادر در این دیدار بر این نکته تأکید کرده که موضوعات اقتصادی و تجاری نباید شکار موضوعات سیاسی شود و خواستار آزادی شهروندان افغانستان از زندان‌های پاکستان شده است. عبدالغنی برادر همچنین بر تقویت روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور همسایه تاکید کرد و خواستار تسهیل عبور و مرور مسافران از گذرگاه‌های تورخم و اسپین بولدک شد، به‌ویژه افرادی که به دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند. وزارت خارجه پاکستان هم با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که در این دیدار مسائل مربوط به تهدید فزاینده ترورسیم در منطقه به ویژه تحریک طالبان پاکستان و داعش خوراسان مورد بحث قرار گرفت و دو طرف توافق کردند که برای مقابله موثر با تهدید تروریسم همکاری سازنده میان نهادهای مختلف دو کشور تقویت شود.
این نخستین سفر وزیر دفاع پاکستان و ژنرال ندیم انجم به عنوان رئیس سازمان استخباراتی این کشور «آی‌اس‌آی» به افغانستان پس از بازگشت طالبان به قدرت است. سفر وزیر دفاع پاکستان درحالی صورت گرفت که روز یکشنبه یک درگیری شدید نظامی نیز میان طالبان و مرزبانان پاکستانی رخ داد که به کشته و زخمی شدن نیروهای دو کشور منجر شد. طالبان در واکنش به این اقدام گذرگاه «تورخم» بین دو کشور را بست و اعلام کرد که این دروازه مرزی بعد از شکایت‌ها در مورد عدم رعایت تعهدات از سوی پاکستان مسدود شده است و مقامات اسلام‌آباد خواستار بازگشایی آن هستند. پاکستان بشدت از رویکرد حکومت طالبان در کنترل مرزهای مشترک با افغانستان گله مند است و افغانستان را به عدم همکاری در مقابله با تروریسم و برخورد با عناصر ضدپاکستانی متهم می‌کند.
درگیری بین نیروهای امنیتی افغان و پاکستانی گهگاهی سبب مسدود شدن چمن، دومین گذرگاه مرزی بین دو کشور نیز شده است. در ماههای اخیر بارها نیروهای طالبان و پاکستان در مناطق مرزی درگیر شده‌اند و این مسئله تنشها بین کابل و اسلام‌آباد را تشدید کرده است. به همین خاطر مقامات پاکستانی سعی دارند با افزایش مناسبات دوجانبه و همکاریهای امنیتی این تنشها را کاهش دهند. از آنجا که اقتصاد افغانستان و پاکستان در شرایط کنونی در وضعیت مناسبی قرار ندارد، تداوم درگیرهای مرزی می‌تواند این بحرانها را عمیق‌تر کند و این مسئله به نفع هیچ یک از طرفین نیست. از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان نگرانی‌ها نسبت به سرایت بی‌ثباتی و ناامنی از این کشور به منطقه افزایش یافته و پاکستان بیش از همه از این مسئله نگران است و سعی دارد از گسترش ناامنی به مرزهای خود جلوگیری کند.
مقابله با تحریک طالبان
سفر وزیر دفاع پاکستان، علاوه بر تنشهای مرزی به مسئله مهم دیگری هم پیوند خورده است و آن تهدیدات از سوی گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان (TTP) است که در دو دهه گذشته ضربات سنگینی را به اسلام‌آباد وارد کرده است و در آخرین اقدام تروریستی این گروه که 10 بهمن در مسجد پیشاور انجام شد، دهها نفر کشته و زخمی شدند. مقامات اسلام‌آباد بارها طالبان افغانستان را به پناه دادن به تحریک طالبان پاکستان متهم کرده‌اند و خواستار پایان دادن به این حمایتها شده‌اند ولی دولت موقت کابل این اتهامات را رد کرده و حکومت طالبان مدعی شده که در حال حاضر هیچ گروه تروریستی در افغانستان حضور و فعالیت ندارد و برای اینکه نشان دهد هیچ ارتباطی با این گروه در داخل پاکستان ندارد عملیات تروریستی پیشاور را محکوم کرد.
هرچند میزان ارتباط طالبان با تحریک پاکستان مشخص نیست، اما طالبان پس از تسلط بر کابل چند تن از رهبران این گروه را از زندان‌های افغانستان آزاد کرد. پاکستان حضور گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند و انتظار داشت که با روی کار آمدن طالبان، گروه‌های تروریستی مهار شوند اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و حتی به دلیل حمایت‌های طالبان، تحریک طالبان در مرزهای دو کشور قدرت بیشتری گرفته است. تحریک طالبان هم با قدرت گرفتن طالبان در کابل، انگیزه بیشتری برای مقابله با دولت پاکستان پیدا کرده است تا شاید روزی به هدفش تاسیس امارت اسلامی مدنظر خود دست پیدا کند.
سفری برای کاهش تنشهای سیاسی
سفر مقامات اسلام‌آباد به کابل، چند روز پس از آن انجام شد که وزیر خارجه پاکستان در نشست امنیتی «مونیخ» به صراحت گفت که استفاده شبه‌نظامیان از خاک افغانستان می‌تواند تهدیدی برای پاکستان باشد و هشدار داد اگر طالبان اراده و ظرفیت برای مقابله با این گروه‌ها نداشته باشد، ورود تروریسم به مناطق دیگر فراتر از پاکستان هم سرایت خواهد کرد. بلاول بوتو زرداری گفت که طالبان ارتش دائمی و نیروی ضدتروریسم و امنیت مرزی مناسب ندارد و این برای کشورهای منطقه تهدید جدی است و از دولت موقت خواست تا در این زمینه همکاریهای لازم را انجام دهد. مقامات طالبان این ادعا را رد کرده و از اسلام آباد خواسته‌اند که در مورد مسئله امنیت با آنان خصوصی صحبت کند. طالبان تأکید کرد امنیت افغانستان در حال حاضر بهتر از اکثر کشورهای جهان است و از اسلام‌آباد خواسته به این اظهارات تنش‌زا پایان دهد.
پاکستان برای اینکه روابط خود با دولت موقت طالبان را تقویت کند، در یکسال گذشته روابط اقتصادی خود را با این کشور افزایش داده است تا بخشی از مشکلات اقتصادی افغانها را رفع کند. زیرا بر اساس گزارشهای سازمان ملل 90 درصد مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و اگر کمکهای جهانی به آنها ارسال نشود، بحران جدیدی در جهان ایجاد خواهد شد. ادامه بحران اقتصادی، ممکن است بحران مهاجرت از افغانستان را افزایش دهد و این برای کشورهای منطقه به ویژه پاکستان تهدید جدی به شمار می‌رود، زیرا به دلیل مشکلات داخلی توان میزبانی از مهاجران جدید را ندارد و حتی پس از قدرت گیری طالبان، هزاران نفر از اتباع افغانستان را به کشورشان بازگردانده است.
رساندن پیام آمریکا به طالبان
به نظر می‌رسد سفر هیئت پاکستانی به کابل، حامل پیامی از سوی آمریکا هم باشد که هفته گذشته نمایندگان این کشور به اسلام‌آباد سفر کرده بودند. واشنگتن که با خروج از افغانستان دستش از تاثیرگذاری در تحولات سیاسی این کشور کوتاه شده است، تلاش می‌کند با کمک پاکستان برنامه‌های خود را در افغانستان اجرایی کند. آمریکا که مقصر اصلی ایجاد ناامنی و بحران اقتصادی در افغانستان است و بیش از 7 میلیارد دلار از داراییهای این کشور را به بهانه سیاسی به گروگان گرفته است، دولت موقت طالبان را عامل این نابسامانی‌ها معرفی می‌کند. اخیرا مقامات واشنگتن ادعا کرده‌اند که طالبان قصد دارد یکی از تروریستهای مشهور را به آسیای مرکزی انتقال دهد تا این منطقه را ناامن کند، ادعایی که طالبان آنرا رد کرده است. واشنگتن با چنین ادعاهایی سعی دارد فشارهای جهانی علیه دولت موقت افغانستان را افزایش داده و خود را از زیر بار فشارهای منتقدان رها سازد.
از سوی دیگر، پاکستان که در دو دهه گذشته همواره به عنوان حامی قدرتمند طالبان مطرح بود، اختلافات درون گروهی طالبان را هم به صلاح منافع خود نمی‌داند و باتوجه به اینکه در هفته‌های اخیر زمزمه‌هایی مبنی بر تشدید اختلافات بین رهبران این گروه به گوش می‌رسید، اسلام‌آباد سعی دارد میانجیگری کرده و بتواند اتحادی بین این گروه‌ها ایجاد کند. همانگونه در سپتامبر 2021 و در هفته‌های تصرف کابل، گزارشهایی مبنی بر درگیری رهبران طالبان منتشر شده بود که رئیس سازمان اطلاعاتی پاکستان بلافاصله به کابل رفت تا به این بحران فیصله دهد. باتوجه به اینکه برخی گروه‌های وابسته به طالبان در لیست گروه‌های تروریستی غرب قرار دارند، اگر اختلافات جدی‌تر شود، ممکن است به تشدید ناامنی و بی ثباتی سیاسی در افغانستان منجر شود و این برای پاکستان به شدت نگران کننده است. هر چند طالبان نشان داده که مثل گذشته از پاکستان حرف شنوی ندارد اما با این حال افرادی در داخل دولت موقت حضور دارند که به اسلام آباد وفادار مانده‌اند.
