فراتر از کواد: رونق همکاری‌های امنیتی در اقیانوس هند و اقیانوس آرام

شرکای چهارگانه در مورد همکاری امنیتی در هند و اقیانوس آرام بسیار جدیتر‌ می‌شوند. آنها در حال دستیابی به توافقات دوجانبه بین خود هستند و همچنین کشورهای دیگری را از اروپا -مانند فرانسه و بریتانیا که در منطقه منافعی دارند- را وارد این تعاملات می‌کنند. این برای جایگزینی خود کواد طراحی نشده است، بلکه برای تکمیل آن طراحی شده است.
با این وجود، این خطر وجود دارد که با گسترش و عمیق تر شدن این توافق نامه‌ها و تمرکز بیشتر آنها بر همکاری امنیتی، کواد به عنوان یک گروه از آنها عقب بماند.
اخیراً، ژاپن و بریتانیا یک توافقنامه دفاعی امضا کردند که استقرار نیروها را در کشورهای یکدیگر تسهیل‌ می‌کند. در بیانیه وزارت امور خارجه ژاپن درباره امضای توافقنامه دسترسی متقابل ژاپن و بریتانیا آمده است که این توافق به منظور «ساده‌سازی رویه‌ها هنگام اجرای فعالیت‌های مشارکتی، مانند بازدید از بندر کشتی‌ها و تمرین‌های مشترک بین دو کشور و ارتقای بیشتر دوجانبه همکاری امنیتی و دفاعی است.» در بیانیه مطبوعاتی دولت بریتانیا آمده است که این توافق “همچنین تعهد بریتانیا به امنیت هندوپاسفیک Indo-Pacific را تثبیت خواهد کرد و به هر دو نیرو اجازه می‌دهد تا تمرین‌ها و استقرارهای نظامی در مقیاس بزرگ‌تر و پیچیده‌تر را برنامه‌ریزی و اجرا کنند .”
بیانیه ژاپن به شرایط کنونی امنیت بین‌المللی اشاره کرد که در آن نظم بین‌المللی با تجاوز روسیه به اوکراین و همچنین «تلاش‌ها برای تغییر یکجانبه وضع موجود با زور در دریای چین شرقی و جنوبی» به چالش کشیده شده است. وزارت امور خارجه ژاپنگفت، در میان این تحولات، ژاپن و بریتانیا همکاری امنیتی و دفاعی خود را با هدف گسترده‌تر تحقق « هندوپاسفیک آزاد و باز » به «قله‌های جدید» ارتقا می‌دهند.
ریشی سوناک، نخست وزیر بریتانیا اظهار داشت که در دنیای رقابتی فزاینده، مهمتر از هر زمان دیگری این است که جوامع دموکراتیک همچنان دوش به دوش هم بایستند و چالش‌های جهانی بی‌سابقه زمان ما را طی می‌کنند.
همانطور که در بیانیه مطبوعاتی مشخص شد، توافق متقابل در پس‌زمینه توافق بین ژاپن، ایتالیا و بریتانیا “برای توسعه نسل بعدی جت‌های جنگنده هوایی تحت برنامه جدید جهانی رزم هوایی” که در ماه دسامبر امضا شد، صورت می‌گیرد. ژاپن و بریتانیا همچنین شراکت دیجیتال دوجانبه جدیدی را برای تقویت همکاری دوجانبه خود در زمینه انعطاف پذیری سایبری، ایمنی آنلاین و نیمه‌هادی‌ها آغاز کردند.
ژاپن با توجه به تهدیدی که از سوی چین با آن مواجه است، به ویژه در تقویت امنیت خود فعال بوده است. واضح است که چین این پیام را دریافت کرده است. وانگ ونبین ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سوالی درباره توافق دفاعی ژاپن و بریتانیا، اظهار داشت که منطقه “لنگر صلح و توسعه است، نه میدان رقابت ژئوپلیتیکی” و “چین شریک همکاری برای همه است.” کشورها و هیچ کس را به چالش نمی کشد.» این سخنگو افزود که توافقات دفاعی «نباید هیچ دشمن خیالی را مورد هدف قرار دهد و ذهنیت منسوخ رویارویی بلوک در آسیا و اقیانوسیه را تکرار کند».
نشست ۲+۲ ژاپن و آمریکا در اوایل این هفته یکی دیگر از شاخص‌های مهم تغییر رویکرد امنیتی ژاپن بود.‌هایاشی یوشیماسا ، وزیر امور خارجه ژاپن و‌هامادا یاسوکازو، وزیر دفاع ژاپن برای گفتگوهای کمیته مشورتی امنیتی با همتایان خود، آنتونی بلینکن ، وزیر امور خارجه و لوید آستین، وزیر دفاع، در واشنگتن بودند. هر دو طرف اهمیت همکاری خود را در رابطه با رویکرد مدعیانه چین، تهاجم روسیه به یکی از کشورهای عضو سازمان ملل متحد، و تلاش کره شمالی در راستای تسلیحات هسته‌ای و سیستم‌های پرتاب تکرار کردند.
با محور قرار دادن بازدارندگی در بیانیه مشترکی که در پایان نشست ۲+۲ منتشر شد، ایالات متحده و ژاپن «برای پیشبرد طرح‌های نوسازی دوجانبه برای ایجاد یک اتحاد توانا، یکپارچه و چابک‌تر که بازدارندگی را تقویت می‌کند و به تحولات منطقه‌ای و چالش‌های امنیتی جهانی می‌پردازد” توافق کردند. همچنین بر تقویت توانایی‌های آنها در تعدادی از حوزه‌های ماموریتی، از جمله دفاع یکپارچه هوایی و موشکی، جنگ ضد سطحی، جنگ ضد زیردریایی، جنگ مین، عملیات آبی خاکی و هوابرد، اطلاعات، مراقبت، شناسایی و هدف گیری (ISRT) ، تدارکات، و تحرک تمرکز شد. علاوه بر این، ژاپن و ایالات متحده همکاری‌های خود را برای “به کارگیری موثر قابلیت‌های ضد حمله ژاپن در هماهنگی نزدیک با ایالات متحده ” افزایش خواهند داد.
فناوری‌های نوظهور و حیاتی، از جمله فضا، سایبری و امنیت اطلاعات، با هدف «تقویت قابلیت همکاری و همکاری عملیاتی، از جمله از طریق افزایش همکاری در حوزه فضایی» در بیانیه مورد اشاره قرار گرفته است. این چهار وزیر همچنین تأکید کردند که «ائتلاف در مواجهه با این چالش‌ها سرسخت است و در حمایت از ارزش‌ها و هنجارهای مشترک که زیربنای نظم مبتنی بر قوانین بین‌المللی است، استوار است. آنها تعهد خود را مبنی بر مخالفت با هرگونه تغییر یکجانبه وضع موجود با زور بدون توجه به موقعیت در جهان، تجدید کردند.
کیشیدا فومیو نخست وزیر ژاپن نیز در ۱۳ ژانویه برای دیدار با جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده از واشنگتن بازدید کرد.
ژاپن و استرالیا، همچنین اعضای کواد، در ۶ ژانویه ۲۰۲۲، توافقنامه‌ای مشابه توافقی که با بریتانیا امضا شد امضا کردند، توافقی که “دسترسی و همکاری متقابل” را بین نظامیان دو کشور تسهیل‌ می‌کند. اسکات موریسون، نخست‌وزیر وقت استرالیا، در هنگام امضای این توافق‌نامه گفته است که «ژاپن نزدیک‌ترین شریک ما در آسیا است، همانطور که شراکت استراتژیک ویژه دو طرف نشان می‌دهد، تنها همکاری استرالیا در این زمینه است- مشارکت برابر اعتماد مشترک بین دو دموکراسی بزرگ متعهد به قانون، حقوق بشر، تجارت آزاد و هندوپاسفیک آزاد و باز».
علاوه بر این، ژاپن و استرالیا توافقنامه امنیتی دوجانبه جدیدی را امضا کردند که همکاری‌های نظامی، اطلاعاتی و فضایی و امنیت سایبری را پوشش‌ می‌دهد. توافقنامه جدید نسخه ارتقا یافته اعلامیه مشترک همکاری امنیتی است که در سال ۲۰۰۷ زمانی که چین تهدید کمتری بود، امضا شد.
معاهده AUKUS بین استرالیا، بریتانیا و ایالات متحده یکی دیگر از قراردادهای امنیتی مهم جدید در هندوپاسفیک است که شامل دو شریک عضو کواد است. البته AUKUS بسیار مهمتر از سایر قراردادها بود زیرا به برنامه‌های استرالیا برای دستیابی به زیردریایی‌های هسته‌ای مربوط‌ می‌شود.
در همین حال، هند نیز در حال افزایش ترتیبات دفاعی و امنیتی خود با سایر کشورها است. به عنوان مثال، با تعدادی از کشورها، از جمله استرالیا، ژاپن، ایالات متحده – کشورهای چهارگانه – و همچنین با فرانسه، سنگاپور و کره جنوبی، قراردادهای لجستیک نظامی و متقابل امضا کرده است. با این حال، به نظر نمی رسد که اینها به اندازه سایر موارد ذکر شده نشان دهنده یک توافق همکاری امنیتی عمیق باشد.
اگرچه هند برای تعمیق همکاری امنیتی با شرکای خود پیش رفته است، دهلی نو متوجه این موضوع هست که این ترتیبات جدید که در اقیانوس هند و اقیانوس آرام به وجود آمده است، به سرعت کواد و سایر توافقات امنیتی دوجانبه این کشور را پشت سر می‌گذارد.