اخیرا پروتکل سومین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و مجارستان به امضای «سید احسان خاندوزی» وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران و «پیتر سیارتو» وزیر خارجه مجارستان رسید.
دو طرف بر رشد ۵۵ درصدی مبادلات تجاری دو کشور در فاصله اجلاس دوم و سوم کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی تاکید کردند که نشان‌دهنده اهمیت این کمیسیون است. همچنین در حوزه کشاورزی دو کشور توافق‌های مهمی داشتند که قرار شد سه سند همکاری در حوزه کشاورزی، بهداشت دام و قرنطینه گیاهی در آینده نزدیک امضا شود. در حوزه تبادل دانشجو نیز با توجه به توافقات قبلی مجارستان برای اعطای ۱۰۰ بورسیه به دانشجویان ایرانی توافق کرده بود که تاکنون بیش از ۶۰۰ دانشجو درخواست استفاده داده‌اند.
پیتر سیارتو، وزیر امور خارجه مجارستان، پس از امضای پروتکل سومین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و مجارستان در ۱۶ نوامبر، حمایت خود را از حق ایران در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای اعلام کرد. وی همچنین در صفحه مجازی خود نوشت که دولت مجارستان قصد دارد ایران را در سیستم همکاری‌های بین المللی ادغام کند و بوداپست قصد دارد همکاری‌های اقتصادی با ایران تحریم شده را با هدف عادی سازی اوضاع گسترش دهد. پس از به دست آوردن مجدد قدرت در سال ۲۰۱۰ و تشکیل دولت، حزب حاکم فیدز مجارستان اولویت اصلی خود را بهبود اقتصاد کشور، ایجاد شغل و جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) مشخص کرد.
در همین راستا، بوداپست به تدریج به سمت فراهم کردن بسترهای قانونی لازم حرکت کرد تا از طریق آن شرکت‌های خارجی بتوانند به ویژه در بخش صنعتی سرمایه گذاری کنند.
بنابراین، سیاست خارجی مجارستان به شدت بر توسعه روابط اقتصادی با شرکای خارجی، حفظ و تداوم رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بیشتر متمرکز است. بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۹، مجارستان تقریباً ۹۷.۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، عمدتاً در بخش‌های بانکداری، خودروسازی، توسعه نرم‌افزار و علوم زیستی دریافت کرد. اتحادیه اروپا ۸۹ درصد از کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی ورودی را به خود اختصاص می‌دهد.
سیاست «گشایش شرقی» مجارستان
با این حال حضور کشورهای شرقی و افزایش حجم تجارت و سرمایه گذاری در مجارستان به ویژه قابل توجه است. این حضور مرهون سیاست «گشایش شرقی» مجارستان بوده که از سال ۲۰۱۲ به یکی از اصول سیاست خارجی و اقتصاد این کشور تبدیل شده است. بحران مالی و اقتصادی جهانی ۲۰۰۷-۲۰۰۹ و تأثیر آن بر اقتصاد اروپا یکی از کاتالیزورهای دولت مجارستان در راه اندازی این طرح بود. در نتیجه این سیاست، چین به پنجمین شریک تجاری مهم مجارستان با حجم تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۰ تبدیل شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۲۵ درصد افزایش یافته است.
صرف نظر از موفقیت قابل توجه این سیاست، دو نکته وجود دارد که مجارستان را مایل به ادامه قاطعانه این سیاست می‌کند؛ نخست، موقعیت مجارستان به عنوان دروازه اروپای غربی، بوداپست را به عنوان یک نقطه دسترسی مهم به این بازارها، حتی به طور بالقوه یک مرکز لجستیک و حمل و نقل بین اتحادیه اروپا و آسیا قرار می‌دهد. دوم، بوداپست باور دارد گام واقعی در راستای منافع ملی مجارستان تنها زمانی امکان پذیر است که کشور به دید جهانی بیشتری دست یابد و بتواند آن را به حمایت بازیگران بین المللی و منطقه‌ای مربوطه تبدیل کند.
از دیدگاه ایران، مجارستان می‌تواند به آن کمک کند تا تحریم‌ها را دور بزند، وارد بازارهای جهانی شود و به عنوان میانجی در کاهش سیاست‌های جنگ‌طلبانه اروپا علیه ایران عمل کند. تنش بوداپست با اتحادیه اروپا در اتخاذ سیاست‌هایی که در برخی موارد، رویه‌ها و مقررات اتحادیه اروپا را نیز نقض و همچنین ایران را تشویق می‌کند تا مشارکت استراتژیک خود با مجارستان را برای کمک به پیشبرد منافع تهران در اروپا تعمیق بخشد
ایران و مجارستان
روابط ایران و مجارستان را نمی‌توان از سیاست کلیدی «نگاه به شرق» بوداپست جدا کرد. مجارستان نگاه ویژه‌ای به شرق از جمله غرب آسیا دارد و ایران را بازیگر استراتژیک مهمی در منطقه می‌داند. پیتر سییارتو در ماه جولای گفت: «دولت مجارستان همواره از رویکرد متعادل ایران در مجامع بین‌المللی و توسعه بیشتر روابط دوجانبه حمایت کرده است.»
همکاری بوداپست و تهران در چندین زمینه از جمله انرژی، تجارت، مهاجرت، تبادل دانشجو و حمایت از مذاکرات هسته‌ای ایران اولویت بندی شده است. در بخش اقتصادی، ایران و مجارستان تا به امروز سه پروتکل همکاری اقتصادی امضاء کرده‌اند. بیشتر همکاری‌ها در زمینه کشاورزی، دامپروری و بهداشت و درمان است. همچنین حجم تجارت اقتصادی بین دومین و سومین کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ۵۵ درصد افزایش یافته است.
در پی نشست اخیر در بوداپست، احسان خاندوزی وزیر دارایی و امور اقتصادی ایران از برنامه‌های دو کشور برای افزایش تجارت دوجانبه سالانه به ۱۰۰ میلیون یورو خبر داد. علاوه بر این، ایران و مجارستان در اواخر سال ۲۰۲۱ یادداشت تفاهمی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی در زمینه‌های تصفیه آب، بذر، نیروگاه، خوراک دام و مصالح ساختمانی و فرصت‌های سرمایه گذاری مشترک امضا کردند. سییارتو در آخرین سفر خود به ایران گفت: معتقدیم که همکاری اقتصادی احتمالا اولین گام در این بازگشت باشد.
علاوه بر همکاری‌های اقتصادی، ۲۰۰۰ دانشجوی ایرانی در مجارستان تحصیل می‌کنند و دولت در نظر دارد به ۱۰۰ دانشجوی ایرانی بورسیه تحصیلی اعطا کند. بوداپست همچنین از نقش ایران در جلوگیری از ورود مهاجران به مجارستان به ویژه افغان‌ها قدردانی کرد و از دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز حمایت سیاسی کرد.
استفاده از روابط پرتنش بوداپست با اتحادیه اروپا
از دیدگاه ایران، مجارستان می‌تواند به آن کمک کند تا تحریم‌ها را دور بزند، وارد بازارهای جهانی شود و به عنوان میانجی در کاهش سیاست‌های جنگ‌طلبانه اروپا علیه ایران عمل کند. تنش بوداپست با اتحادیه اروپا در اتخاذ سیاست‌هایی که در برخی موارد، رویه‌ها و مقررات اتحادیه اروپا را نیز نقض و همچنین ایران را تشویق می‌کند تا مشارکت استراتژیک خود با مجارستان را برای کمک به پیشبرد منافع تهران در اروپا تعمیق بخشد.
مجارستان و اتحادیه اروپا سال‌هاست که بر سر مسائلی از استقلال قضایی گرفته تا آزادی رسانه‌ها و حقوق پناهندگان با هم درگیر هستند. در ماه سپتامبر، چندین قانونگذار اتحادیه اروپا اعلام کرد که مجارستان به “رژیم ترکیبی خودکامگی و انتخاباتی” تبدیل شده است.
بوداپست نیز به نوبه خود بارها بروکسل را به تضعیف منافع ملی و دخالت در سیاست داخلی خود متهم کرده است. در سال ۲۰۱۸، مجارستان قانونی را تصویب کرد که کمک به پناهجویان غیرقانونی را جرم انگاری و متخلفان را تا یک سال زندان مجازات می‌کند. اتحادیه اروپا به شدت این قانون جدید را محکوم کرد، اما مجارستان محکم پای آن ایستاد.
مواضع مشترک مجارستان با روسیه و بلوک شرق ناگزیر با برخی از سیاست‌های ایران همپوشانی دارد. هماهنگی با اروپا و غرب آسیا، تعمیق روابط راهبردی میان بوداپست و تهران می‌تواند ابزاری برای پیشبرد اهداف و منافع متقابل آنها باشد.
نگرش به سمت شرق
مخالفت اتحادیه اروپا با مجارستان و اتخاذ همسویی نزدیک‌تر آن با شرق، بوداپست را بر آن داشت تا دیدگاه مثبت و فعالانه‌تری نسبت به کشورهایی مانند چین، روسیه، ایران و تا حدودی ترکیه داشته باشد. در حال حاضر مجارستان از روابط اقتصادی و انرژی قوی با روسیه برخوردار است. بوداپست با مخالفت با سفر گزارشگر ویژه حقوق بشر به روسیه، تنها پایتخت اروپایی شد که این موضع را اتخاذ کرد.
همچنین مجارستان به دو قطعنامه در سال ۲۰۱۴ علیه روسیه در مورد اوکراین رای مثبت داد، همچنین با بسته کمکی ۱۸ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا به این کشور درگیر مخالفت کرد. بوداپست برای تامین انرژی به شدت به مسکو وابسته است و ۸۵ درصد گاز این کشور و ۶۵ درصد نفت آن توسط روسیه تامین می‌شود. برخلاف سایر اعضای اتحادیه اروپا که وابسته به انرژی هستند، مقامات مجارستان به شدت و آشکارا با تحریم‌ها علیه روسیه به‌ویژه در بخش انرژی مخالف هستند.
وزیر امور خارجه مجارستان در خصوص کمبود انرژی در سال ۲۰۲۲ حتی اروپا را به نگاه به تهران تشویق و اعلام کرده است: «ورود قوی‌تر ایران به بازار جهانی انرژی در راستای منافع کل کشورها و ملت‌های جهان است».
وی در مورد موضوع پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، مجارستان – مانند ترکیه – مخالفت خود را با این طرح اعلام کرد که اساسا مخالفت با گسترش ناتو در اروپا یا شرق است. مواضع مشترک مجارستان با روسیه و بلوک شرق ناگزیر با برخی از سیاست‌های ایران همپوشانی دارد. هماهنگی با اروپا و غرب آسیا، تعمیق روابط راهبردی میان بوداپست و تهران می‌تواند ابزاری برای پیشبرد اهداف و منافع متقابل آنها باشد. البته اگر مجارستان بیش از حد به ایران نزدیک شود، نسبت به تحریم‌های احتمالی غرب محتاط خواهد بود.
