به گزارش مسیر اقتصاد آمریکا، روسیه و چین دارای بخش هسته‌ای توسعه یافته و پیشرو در جهان هستند. در این میان، روسیه بزرگترین صادرکننده راکتورهای هسته‌ای به بازار جهانی بوده و چین نیز با ۲۰ نیروگاه، بیشترین نیروگاه در حال ساخت را دارد. با این وجود ایالات متحده هنوز بزرگترین تولیدکننده انرژی هسته‌ای در جهان است، بطوریکه ۱۸.۶ درصد از کل تولید برق سال ۲۰۲۱ و ۴۸ درصد از تولید برق بدون کربن را از انرژی هسته‌ای بدست آورده است. هر سه کشور به دنبال توسعه نسل بعدی راکتورهای کوچک مدولار (SMR) هستند. آمریکا و متحدانش در راستای امنیت انرژی باید مطمئن شوند بر فناوری‌های هسته‌ای جدید تسلط دارند.
جنگ اوکراین، تقویت نظامی چین و تهدیدات پکن علیه تایوان، احتمالا نشان دهنده ظهور نظم جهانی سه قطبی جدید و تغییر الگوی رقابت قدرت‌های بزرگ است. ابراز نگرانی رئیس‌جمهور چین در مورد جنگ اوکراین در دیدار اخیرش با پوتین در ازبکستان، نشان دهنده ادامه اتحاد این کشورها علیه ایالات متحده و ناتو است. نگرانی‌ها نه تنها در مورد تشدید درگیری‌های نظامی؛ بلکه در مورد امنیت انرژی، آسیب‌پذیری و قیمت بالای منابع افزایش یافته است.
تعهد G7 به امنیت انرژی
در نشست ۲ می، رهبران گروه ۷ تعهدات خود را به این موارد اعلام کردند؛ ۱- کاهش وابستگی به انرژی روسیه، ۲- همکاری با شرکای سیاسی در راستای تضمین پایدار امنیت انرژی جهانی و قیمت‌های مقرون به صرفه برای مصرف کنندگان ۳- تسریع کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی و گذار به انرژی‌های پاک مطابق با اهداف اقلیمی.
تعهدات هفت کشور صنعتی ناشی از قیمت‌های بالای جهانی انرژی، تصمیم اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت، نگرانی‌های اروپا در مورد عرضه محدود انرژی در زمستان امسال و نگرانی اقلیمی، تمایل استفاده از ظرفیت انرژی هسته‌ای را افزایش داده است. بنابراین همکاری آمریکا با همپیمانان غربی خود برای تقویت امنیت انرژی جهانی از طریق بازار بین‌المللی انرژی هسته‌ای و رقابت نظامی و اقتصادی مرتبط با روسیه و چین ضروری خواهد بود.
ژئوپلیتیک انرژی و روابط قدرت‌های بزرگ؛ ایالات متحده، روسیه، چین
انرژی جنبه مهمی از قابلیت‌ها و نفوذ بین المللی این سه قدرت هسته‌ای است. ایالات متحده ابرقدرت انرژی است که موقعیت خود را از یک واردکننده خالص نفت و گاز به یک صادرکننده خالص نفت، گاز و زغال سنگ تبدیل کرده است. در همین حال، روسیه دارای منابع عظیم سوخت فسیلی است و تا پیش از جنگ اوکراین بزرگترین صادرکننده نفت، گاز و زغال سنگ به اروپا محسوب می‌شد؛ بطوریکه در سال ۲۰۲۱ به ترتیب ۳۰ و ۳۸ درصد از واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی، ۵۴ درصد از گاز و ۵۰ درصد از واردات زغال سنگ اروپا را به خود اختصاص داد.
برخلاف ایالات متحده و روسیه، چین در سال ۲۰۲۱ بزرگترین واردکننده نفت، گاز طبیعی مایع (LNG) و زغال سنگ در جهان بود. در حالی که اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به نفت و گاز روسیه است (واردات گاز اتحادیه اروپا از روسیه به حدود ۷.۵ درصد در ماه اکتبر کاهش یافته است) و تنوع منابع وارداتی را از طریق اقداماتی مانند افزایش واردات LNG ایالات متحده دنبال می‌کند، چین واردات نفت و گاز از روسیه را افزایش داده است.
روسیه در سال ۲۰۲۱ پس از عربستان دومین تامین کننده بزرگ نفت چین بود. باوجود وابستگی فزاینده پکن به واردات سوخت‌های فسیلی، این کشور تلاش خود برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را ادامه داده و بزرگترین تولیدکننده انرژی خورشیدی و بادی است. همچنین این کشور بزرگترین صادرکننده فناوری‌های مرتبط با انرژی تجدیدپذیر است بطوریکه صادرات فتوولتائیک (فناوری تبدل (انرژی) نور به برق) در نیمه نخست سال ۲۰۲۲ با افزایش دو برابری به ۲۵.۹ میلیارد دلار و صادرات توبین‌های بادی با جهش ۲ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۱ به ۷.۲ میلیارد دلار رسیده است. این موقعیت و وابستگی کشورها به چین، به ویژه برای فتوولتائیک خورشیدی و مواد معدنی حیاتی، نگرانی‌های مربوط به امنیت انرژی خود را ایجاد می‌کند.
نقش انرژی هسته‌ای در تحولات پیش رو
روسیه و چین شدیدا به توسعه انرژی هسته‌ای متعهد هستند و در نیروگاه‌های جدید روی تحقیق، توسعه و راه‌اندازی سیستم‌های هسته‌ای پیشرفته سرمایه‌گذاری می‌کنند. انرژی هسته‌ای حدود ۱۹ درصد از تولید برق روسیه را تشکیل می‌دهد و این کشور با بودجه قابل توجه دولتی خود، بزرگترین صادرکننده راکتورهای هسته‌ای به بازار جهانی بوده و پروژه‌های بزرگی را در ترکیه، هند، بنگلادش، چین، ایران، مصر، بلاروس و مجارستان آغاز کرده است. البته باید منتظر تأثیر اقتصادی جنگ اوکراین بر توانایی روسیه برای تأمین مالی و اجرای این پروژه‌ها و نیز استقبال کشورها از همکاری‌های هسته‌ای آینده با روسیه ماند.
سهم انرژی هسته‌ای در تولید برق چین اندک و تقریبا ۵ درصد از کل تولید است، اما چین به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ انرژی هسته‌ای، بیشترین نیروگاه در حال ساخت را دارد. این کشور دو واحد جدید در پاکستان ساخته و در حال برنامه‌ریزی برای تامین مالی واحدهای مشابه در آرژانتین است. نگرانی‌های امنیتی باعث شده که فنلاند پروژه خود را با روسیه لغو و لهستان، جمهوری چک و رومانی شرکت‌های روسی و چینی را از فرصت‌های جدید پروژه نیروگاه هسته‌ای کنار بگذارند.
چرا آمریکا و متحدانش روی انرژی هسته‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند؟
آمریکا همچنان بزرگترین تولیدکننده انرژی هسته‌ای در جهان است و باوجود تعطیلی‌ها، توانست مجموع ظرفیت نصب شده خود را به ۹۵۴۹۲ مگاوات (MW) تولید برق در سال ۲۰۲۱ و حدود ۴۸ درصد از تولید بدون کربن در پایان سال ۲۰۲۱ را افزایش دهد. تغییرات اخیر فدرال و ایالتی این کشور در سیاست‌ها و قوانین؛ افزایش بودجه کنگره و استقبال بیشتر از انرژی هسته‌ای به جلوگیری از بسته شدن برخی از نیروگاه‌ها کمک کرده و حمایت از توسعه راکتورهای پیشرفته جدید را افزایش داده است.
در مجموع، افزایش علاقه بین‌المللی به انرژی هسته‌ای در هر دو سیستم بزرگ نسل سوم و در در راکتورهای کوچک مدولار (SMR) و میکرو هسته‌ای (MNR) برای کاربردهای غیرنظامی و نظامی قابل مشهود است. این کاربردها شامل تولید انرژی زیردریایی‌ها و ناوهای هواپیمابر، پایگاه‌های راه دور، شبکه‌های کوچک، سلاح‌های انرژی هدایت‌شده و وسایل نقلیه فضایی است.
ایالات متحده و متحدان غربی‌اش، روسیه و چین همگی در حال توسعه انواع مختلف از SMR هستند. آمریکا با متحدانش از جمله کانادا، بریتانیا، ژاپن و کره جنوبی، راکتورهای پیشرفته آب سبک، سیستم‌های خنک‌شده با نمک مذاب و سدیم را توسعه می‌دهند و روی انرژی هسته‌ای در تقویت امنیت انرژی خود حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. توسعه انرژی هسته‌ای دیگر کشورهای جهان از جمله لهستان نیز از جمله برنامه‌های آمریکا برای نزدیک کردن کشورها به خود و ایجاد فاصله بین آن‌ها و رقبایی همچون چین و روسیه است.
در حوزه انرژی هسته‌ای تنش‌ها و رویارویی فزاینده بین قدرت‌های بزرگ، رقابت برای تجاری‌سازی نسل جدید SMR و MNR برای استفاده غیرنظامی و نظامی در جریان است. پس از تحریم نفت اعراب و شوک‌های قیمت نفت در دهه ۱۹۷۰، تلاش برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در ایالات متحده و سایر کشورهای غربی به وجود آمد. با توجه به نگرانی‌های فعلی امنیت انرژی و اقلیمی و تصمیم اخیر اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت، برای آمریکا و متحدانش ضروری است که موج جدیدی از ساخت نیروگاه هسته‌ای را آغاز کنند.
