رسانه‌های رسمی قزاقستان اعلام کردند ششمین اجلاس «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی آسیا»(CICA) روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته جاری (۲۰ و ۲۱ شهریور) با حضور سران ۱۱ کشور از جمله سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران به میزبانی آستانه برگزار خواهد شد.
قرار است در ششمین اجلاس سیکا، یازده کشور از جمله جمهوری اسلامی ایران، روسیه، ترکیه، پاکستان، قطر، عراق، ازبکستان، قرقیزستان، جمهوری آذربایجان، فلسطین و تاجیکستان در عالی‌ترین سطح (در سطح سران کشورها) در این اجلاس شرکت کنند. همچنین قرار است معاون رئیس جمهوری چین و معاون رئیس جمهوری ویتنام در اجلاس سیکا در آستانه حضور یابند.
این سازمان ۲۲ عضو دارد و در برگیرنده ۱۲ عضو ناظر مشتمل بر سازمان‌های بین المللی همچون سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری در اروپا، اتحادیه عرب و تعدادی از کشورها از جمله مالزی، اندونزی، ویتنام، ژاپن، اوکراین و آمریکا است. همچنین ایران، قزاقستان، افغانستان، پاکستان، کره جنوبی، چین، روسیه، هند، فلسطین، مغولستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و تایلند از جمله اعضای سازمان سیکا هستند.
تکامل سیکا
پایان جنگ سرد نه تنها جغرافیای آسیا را تغییر داد، بلکه بر سیاست و اقتصاد آن نیز تأثیر گذاشت. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی منجر به ایجاد پنج جمهوری در آسیای میانه شد که شکل اقتصادی و امنیتی مناسبی نداشتند و چین و هند هنوز از نظر اقتصادی ظهور نکرده بودند. در میان این شرایط آشفته در آسیای میانه، نورسلطان نظربایف رئیس جمهور پیشین قزاقستان ایده جدیدی را برای توسعه یک معماری امنیتی محلی برای آسیا پیشنهاد کرد. او مفهوم خود را در سخنرانی خود در چهل و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۲ توضیح داد. قزاقستان در آن زمان به تازگی در سازمان ملل پذیرفته شده بود و رئیس جمهور اولین سخنرانی خود را از تریبون مجمع عمومی ایراد می‌کرد. به عنوان بخشی از دیپلماسی پیشگیرانه، این ابتکار در ابتدا به عنوان کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (CICMA) پیشنهاد شد، اما نام اختصاری CICA به تدریج محبوبیت بیشتری پیدا کرد.
از نظر چارچوب همکاری اقتصادی، CICA می‌تواند مرحله یافتن تعاملات سودمند متقابل در زمینه‌هایی مانند معاملات انرژی، تولید و توزیع نیروی برق آبی، مشاوره تجاری و سرمایه‌گذاری در اقتصاد یکدیگر تسهیل کند
از نظر چارچوب همکاری اقتصادی، CICA می‌تواند مرحله یافتن تعاملات سودمند متقابل در زمینه‌هایی مانند معاملات انرژی، تولید و توزیع نیروی برق آبی، مشاوره تجاری و سرمایه‌گذاری در اقتصاد یکدیگر تسهیل کند. آسیا با چالش‌های متعددی مواجه است و همچنین تصویر متنوعی را ارائه می‌دهد. همکاری اقتصادی دوجانبه و منطقه‌ای نزدیکتر بین اعضای CICA می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور قدرتمند برای توسعه مردم منطقه و همچنین برای حل مشکلات دشوار به جا مانده از تاریخ عمل کند. برای نمونه هند از زمان آغاز به کار با این ابتکار همراه آن بوده است، پیش از عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۱۷، CICA تنها پلتفرم چندجانبه منطقه‌ای مشترک هند و کشورهای آسیای میانه بوده است.
آسیا و امنیت
در حال حاضر، وضعیت امنیتی در سوریه، افغانستان و شبه جزیره کره، در کنار سایر چالش‌های امنیتی غیرمتعارف، تهدیدهای بزرگی برای صلح و توسعه در آسیا است. این قاره دارای بیشترین جمعیت و بازار در جهان بوده و یکی از پویاترین و امیدوار کننده‌ترین مناطق است. بنابراین، نقش بسیار مهمی در رسیدگی به چالش‌های امنیتی جهانی و پیگیری صلح و توسعه جهانی ایفا می‌کند. از آنجایی که آسیا بیش از ۵۰ درصد از رشد اقتصادی جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، به موتور مهم اقتصاد جهانی تبدیل شده است.
کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (CICA) با هدایت مفهوم امنیت آسیایی کمک زیادی به صلح و توسعه در آسیا کرده است
همه این موارد به لطف همت و خرد مردم آسیا و عدم وجود جنگ‌ها و آشفتگی‌های بزرگ در منطقه برای دهه‌ها امکان‌پذیر شده است. در واقع، امنیت و ثبات همواره سنگ بنای توسعه و شکوفایی آسیا بوده است. امروزه در آسیا، صلح و ثبات روند تعیین کننده دارد، بطوریکه توسعه و رفاه نشان دهنده آرزوهای مشترک مردم است.
کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (CICA) با هدایت مفهوم امنیت آسیایی کمک زیادی به صلح و توسعه در آسیا کرده است. در واقع، این مجمع برای گفتگوها و رایزنی‌ها در مورد مسائل امنیتی منطقه‌ای در آسیا با هدف اصلی تقویت همکاری از طریق اقدامات اعتمادساز چندجانبه در جهت ارتقای صلح، امنیت و ثبات در آسیا است. ایجاد محیطی که در آن کشورهای عضو بتوانند به یکدیگر اعتماد کنند، در مأموریت CICA نقش اساسی دارد. اقدامات اعتمادساز این مجمع عمدتاً بر پنج حوزه متمرکز است: اقتصادی، زیست محیطی، بشردوستانه، مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات جدید، و نظامی-سیاسی.
این کشورها رویکردهای چندجانبه را برای ارتقای صلح، امنیت و ثبات در آسیا اتخاذ می‌کنند. همه طرف‌ها با هم کار کرده‌اند تا به طیف گسترده‌ای از مسائل مانند مسائل مربوط به حفاظت از محیط زیست، همکاری منطقه‌ای در تجارت و اقتصاد، ریشه‌کن کردن تولید و قاچاق مواد مخدر غیرقانونی و غیره رسیدگی کنند.
پس از ۲۷ سال، CICA اکنون بزرگترین مجمع امنیتی آسیا با بیشترین تعداد شرکت کننده است و دلایل اهمیت آن عبارتند از نخست اینکه، هدف آن در راستای خواست مشترک کشورهای منطقه برای همکاری برد-برد است و این مجمع به نتایج قابل توجهی در ایجاد شیوه‌ای منحصر به فرد و مؤثر از همکاری در زمینه اقدامات اعتمادسازی دست یافته است.
ثانیاً، با پیروی از روحیه باز و فراگیر دوران جدید، متعهد به ترویج مبادلات و یادگیری متقابل بین کشورهایی با نظام‌های اجتماعی و تمدن‌های مختلف است و تعاملات خود را با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی چه در داخل و چه خارج از آسیا با موفقیت افزایش داده است. “حلقه دوستان” CICA به طور مداوم گسترش یافته است.
ثالثاً، این مجمع اصول گفتگو و مشورت را رعایت می‌کند. این کشور همواره به اصول داوطلبانه، خودمختاری، مشارکت برابر، اجماع، پیشرفت تدریجی و منظم و توسعه هر دو بخش دولتی و خصوصی پایبند بوده است. در نتیجه، وحدت و اعتماد متقابل بین همه احزاب تقویت شده و هر یک از طرفین در موفقیت طرف دیگر ذینفع است.
اهمیت سیکا برای پکن
در می ۲۰۱۴، چهارمین اجلاس سران CICA در شانگهای برگزار شد. رئیس جمهور چین شی جین پینگ ریاست جلسه را بر عهده داشت و سخنرانی مهمی را ایراد کرد و از کشورهای آسیایی خواست که چشم انداز امنیت مشترک، جامع، همکاری و پایدار را برای آسیا حفظ و در مفاهیم امنیتی نوآوری کنند تا یک معماری جدید همکاری امنیتی منطقه‌ای ایجاد شود و به طور مشترک جاده‌ای را برای امنیت آسیا بسازند که برای همه مشترک و برد-برد باشد.
مبارزه با تروریسم یکی از موضوعات مهمی برای CICA تبدیل است. در غرب چین هم وضعیت مبارزه با تروریسم به طور فزاینده‌ای وخیم است و حملات تروریستی بیش از هر زمان دیگری در داخل مرزهای چین رخ می‌دهد. در مقابل این پس زمینه، CICA همسایگان غربی چین را گرد هم آورده تا در مورد همکاری ضد تروریسم گفتگو کنند از همین روی این نهاد اهمیت عملی برای چین دارد.
امنیت غرب چین تا حدی به وضعیت امنیتی در غرب و آسیای مرکزی بستگی دارد. به همین ترتیب، امنیت قلمرو روسیه در منطقه قفقاز نیز به تلاش‌های هماهنگ کشورهای آسیای مرکزی و غربی بستگی دارد.
از دید چین و برخی کشورهای آسیایی، امنیت در آسیا به شدت به نیروهای خارجی وابسته است و این سوال که آیا آسیا می‌تواند یک سیستم امنیتی چندجانبه تشکیل دهد که بیشتر کشورها را پوشش دهد، ممکن است مسیر توسعه آینده آسیا را تعیین کند
نیاز چین به امنیت در منطقه غرب هر روز در حال افزایش است. چین به تدریج در حال اجرای «کمربند اقتصادی جاده ابریشم جدید»، «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»، «کریدور اقتصادی بنگلادش-چین-هند-میانمار» و دیگر برنامه‌های راهبردی است. با شکل گیری این برنامه‌ها، کشورهای آسیای غربی به کانون مهم آینده چین تبدیل خواهند شد. «نگاه به غرب» به یک سیاست ثابت برای پکن تبدیل شده است. بنابراین اجلاس CICA به چین فرصتی می‌دهد تا تبادلات منطقه‌ای را هم در زمینه مبارزه با تروریسم و هم در همکاری‌های اقتصادی ارتقا دهد.
از دید چین و برخی کشورهای آسیایی، امنیت در آسیا به شدت به نیروهای خارجی وابسته است. این سوال که آیا آسیا می‌تواند یک سیستم امنیتی چندجانبه تشکیل دهد که بیشتر کشورها را پوشش دهد، ممکن است مسیر توسعه آینده آسیا را تعیین کند. اگر CICA بتواند این چالش را برطرف کند، بسیاری از کشورها از دیدن آن خوشحال خواهند شد. شایان ذکر است که CICA سیکا هنوز به یک گروه یا سازمان تبدیل نشده و بنابراین تصمیمات و سیاست های آن بیش از هر چیز نمادین است.
اهمیت مسائل محیط زیست برای سیکا
بعد زیست محیطی کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (CICA) دارای سه حوزه اولویت است، از جمله توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست، و مدیریت بلایای طبیعی، با تمرکز بر موضوع زیست محیطی در یک چارچوب گسترده‌تر.
در گذشته، انقلاب صنعتی آلودگی محیط زیست را تسریع کرد. استفاده از سوخت‌های فسیلی در طول سالیان متمادی تاثیر منفی بر محیط زیست داشته است. در طول جنگ یوم کیپور در سال ۱۹۷۳، پایداری سوخت‌های فسیلی زیر سوال رفت که منجر به افزایش استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر در طول سال‌ها شد.
کشورهای عضو CICA که به طور جدی در معرض مشکلات زیست محیطی هستند، اقدامات مختلفی را برای تضمین توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست انجام می‌دهند
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر که در سال‌های اخیر به طور فعال انقلاب سبز را ترویج می‌کند، سیاست‌های ملی را شکل می‌دهد. به عنوان مثال، کشورهای عضو CICA، مانند چین، ترکیه، هند و کره جنوبی، در حال تجدید نظر در سرمایه‌گذاری‌های انرژی تجدیدپذیر خود با سیاست‌های متمرکز بر انقلاب سبز هستند.
کشورهای عضو CICA که به طور جدی در معرض مشکلات زیست محیطی هستند، اقدامات مختلفی را برای تضمین توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست انجام می‌دهند. به طور کلی، چالش‌های اصلی زیست محیطی در آسیا شامل بیابان زایی، تغییرات آب و هوایی، کمبود منابع آب، جنگل زدایی، زلزله و آتش سوزی در جنگل‌ها است. ۱۷ هدف توسعه پایدار (SDGs) که توسط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶ تصویب شد، توسعه کشورها تا سال ۲۰۳۰، عمدتاً در زمینه پایداری از نظر اقتصادی، زیست محیطی و جنبه‌های اجتماعی را مورد ارزیابی قرار داده است.
تجزیه و تحلیل پیشرفت SDG کشورهای عضو CICA نشان داد که کره جنوبی در بین ۱۹۳ کشور سازمان ملل در رتبه ۲۸ قرار دارد و در اجرای SDG در میان ۲۷ کشور عضو CICA در جایگاه نخست است. اسرائیل در میان کشورهای CICA رتبه دوم و در جهان ۳۸ است. سایر کشورهای عضو به ترتیب در سطح جهانی و در CICA رتبه‌های زیر را دارند: تایلند ۴۳ (۳)، قرقیزستان ۴۴ (۴)، فدراسیون روسیه ۴۶ (۵)، ویتنام ۵۱ (۶)، آذربایجان ۵۵ (۷)، چین ۵۷ (۸) ، قزاقستان ۵۹ (۹) و ترکیه ۷۰ (۱۰).
تجزیه و تحلیل فوق الذکر از کشورهای عضو CICA نشان داده که بیابان‌زایی یکی از مشکلات عمده زیست محیطی است. این مشکلات به ویژه برای کشورهای محصور در خشکی مهم است. اثرات نامطلوب ناشی از چالش‌های زیست محیطی، کشورها را در شرایط دشواری قرار می‌دهد. امنیت همه جانبه و روابط عادی بین دولتی که از اهداف اصلی سیکا محسوب می‌شود، در این جغرافیا حیاتی است.
تجزیه و تحلیل برخی از سیاست‌های زیست محیطی کشورهای عضو CICA نشان می دهد که برای مثال، حدود ۹۰ درصد از علفزار مغولستان مستعد بیابان زایی است. بنابراین، مغولستان یک کمپین ملی برای کاشت ۱ میلیارد درخت تا سال ۲۰۳۰ راه اندازی کرده است. در حالی که قزاقستان سیاست احیای جنگل را برای کاشت ۲ میلیارد درخت تا پایان سال ۲۰۲۵ تدوین کرده است. علاوه بر این، هند در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ به اندازه کافی درخت بکارد.
انتشار کربن به یک شاخص جدی در هنگام بررسی ابعاد زیست محیطی کشورها تبدیل شده است. به عنوان مثال، چین، هند، فدراسیون روسیه، ایران و کره پنج کشوری هستند که بیشترین میزان انتشار را در بین کشورهای عضو CICA دارند. جمعیت زیاد و افزایش تقاضای انرژی بر انتشار کربن تأثیر می گذارد، اما نوآوری، فناوری پیشرفته و کارایی مسائلی هستند که در این مرحله باید مورد توجه قرار گیرند.
بعد زیست محیطی یکی از محورهای دستور کار است که برای همه کشورها مهم است. سیکا که امسال سی‌امین سالگرد خود را جشن می‌گیرد، اولین گام‌ها را برای تبدیل به یک سازمان بین‌المللی در ششمین اجلاس سران CICA در اکتبر ۲۰۲۲ در نورسلطان برمی‌دارد.
این توسعه اولین گام ضروری برای کل جهان و به ویژه برای آسیا خواهد بود، زیرا CICA سازمانی منحصر به فرد است که به لطف ساختار فراگیر و چندجانبه خود می‌تواند همه کشورها را گرد هم آورد. بعد زیست محیطی با رویکرد جامع و چند بعدی و حوزه‌های اولویت‌دار می‌تواند نمونه خوبی برای همه کشورهای عضو و سایر نقاط جهان باشد.در مجموع، سیکا با ساختار دموکراتیک و منحصربه فرد خود می‌تواند با تامین امنیت بستر جذب سرمایه گذاری و گسترش زیرساختهای تجاری را فراهم کند.
