نشنال اینترست در گزارشی درباره اتفاقات اخیر در قفقاز جنوبی و ارتباط آن با بحران جنگ اوکراین نوشت: درگیری‌های مرزی اخیر در قفقاز جنوبی با رویدادهای بسیار گسترده‌تر در اوکراین تحت الشعاع قرار گرفته است. اما اشتباه نکنید؛ جنگ مجدد بین آذربایجان و ارمنستان – بدترین از زمان آتش‌بس با میانجیگری مسکو در سال ۲۰۲۰ – اهمیت جهانی دارد. گفت‌وگوهای صلح جاری بین این دو کشور اکنون در خطر است و در نتیجه، خطوط ترانزیتی امنی که از قلمرو هر دو کشور عبور می‌کنند که بازار جهانی به آن متکی است، اکنون در خطر از دست رفتن است.
همان خطوط ترانزیت که قبلاً در معرض تهدید جنگ در اوکراین قرار داشتند. اختلالات شدید در جابجایی انرژی، مواد غذایی و کالاهای تجاری باعث ایجاد تکانه های لرزه ای در اقتصادهای سراسر جهان شده است. قیمت گاز اروپا پس از قطع دسترسی مسکو به خط لوله نورد استریم ۱ در حالی که تحریم های غرب جرقه افزایش قیمت اساسی ترین اقلام غذایی در سراسر جهان را زده است، افزایش یافت.
در مقابل این پس‌زمینه است که ارمنستان دیگر نمی‌تواند ساخت یک مسیر مهم حمل‌ونقل جدید بین اروپا و آسیا را به تاخیر بیندازد؛ کریدور زنگزور.
این کریدور که مدت‌ها مورد بررسی قرار گرفته اما در حال حاضر توسط ارمنستان مسدود شده است، از مرز جنوب غربی آذربایجان از طریق ارمنستان تا منطقه نخجوان آذربایجان و سپس به ترکیه و فراتر از آن می‌رود. این حلقه مفقوده یکی از تنها مسیرهای تجاری شرق به غرب است که می تواند روسیه را دور بزند. اگر ارمنستان واقعاً دوست غرب است، باید به میز مذاکره بازگردد و فوراً اجازه دهد کریدور باز شود.
ارمنستان متعهد به گشایش این کریدور به عنوان بخشی از توافق آتش‌بس به میانجیگری مسکو در نوامبر ۲۰۲۰ است. با این حال، مفاد آن قرارداد، مسؤولیت این کریدور را به روسیه واگذار کرد – یک سابقه خطرناک برای شیطنت‌های بیشتر. ترجیحاً فرمولی است که چارلز میشل از اتحادیه اروپا (EU) در دسامبر گذشته پس از مذاکرات سه جانبه با ارمنستان و آذربایجان اعلام کرد. طرح میشل به هر کشوری اجازه می دهد تا بخشی از کریدور را که از قلمرو خود می گذرد کنترل کند و جایی برای دستکاری اشخاص ثالث باقی نماند.
جای تعجب نیست که اتحادیه اروپا با موفقیت به دنبال تنظیم مجدد مذاکرات و رد تلاش های مسکو برای دستکاری اوضاع است. جستجو برای یک “کریدور جنوبی” امن برای دور زدن روسیه چیز جدیدی نیست، اما وضعیت فعلی ژئوپلیتیک جهانی سطح جدیدی از فوریت را دیکته می کند. از نظر تئوری، راحت‌ترین مسیر حمل و نقل باید از طریق ایران باشد. با این حال، با توجه به تحریم‌های ایالات متحده و سرمایه‌گذاری کم مزمن در راه‌آهن ایران، به سختی می‌توان آن را به عنوان یک گزینه مطمئن یا قابل اعتماد دید.
این به قفقاز جنوبی به عنوان راه حل اشاره می کند. در سال های اخیر عوامل مختلفی باعث تقویت این منطقه به عنوان یک حلقه ترانزیتی شده است. همکاری موفقیت آمیز بین ترکیه، گرجستان و آذربایجان، پیوندهای جدیدی مانند راه آهن باکو- تفلیس- قارص (BTK) و خطوط لوله کریدور گاز جنوبی را ایجاد کرده است که گاز حیاتی خزر و سایر منابع را برای اروپا فراهم می کند. این ابتکار زمانی شتاب بیشتری گرفت که جمهوری‌های شوروی سابق مانند قزاقستان و ازبکستان در واکنش به محاصره روسیه شروع به ارسال سوخت و کالا از طریق آذربایجان کردند.
با این حال، تکیه بر مسیر قفقاز جنوبی دارای اشکالاتی نیز می باشد. در سال ۲۰۰۸، روسیه در حمله ای که به عنوان تمرین تهاجم اخیر به اوکراین تلقی می شود، به گرجستان حمله کرد. این عملیات نظامی شامل تحکیم کنترل روسیه بر دو “جمهوری” دست نشانده در خاک گرجستان، آبخازیا و اوستیای جنوبی بود. تانک های روسی هنوز در فاصله ۴۰ مایلی تفلیس پایتخت گرجستان مستقر هستند.
نشانه های شوم، حاکی از خطر تهاجمات بیشتر روسیه است. میخائیل ساکاشویلی، رئیس‌جمهور سابق گرجستان، گفته است که «پس از اوکراین، هدف بعدی گرجستان است». دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور سابق روسیه و در حال حاضر یکی از اعضای بلندپایه شورای امنیت، در شبکه‌های اجتماعی از قزاقستان و گرجستان به عنوان آفرینش‌های «مصنوعی» یاد کرد و اشاره کرد که «پس از آزادی کیف، روسیه دوباره متحد خواهد شد». اگرچه این پست ده دقیقه بعد حذف شد و “هکرها” مقصر شناخته شدند، اما تنها گمان‌ها را در مورد نیات احتمالی روسیه در آینده تایید کرده است. بنابراین، کریدور از طریق گرجستان نمی تواند راه حل قابل اعتمادی برای سرمایه گذاری بلندمدت باشد و همچنین مسیری کاملاً ایزوله از دخالت روسیه نیست.
راه حل بهتر کریدور زنگزور است که بخشی از یک مسیر حمل و نقل استراتژیک است که از باکو به قارص، استان شرقی ترکیه و از طریق ارمنستان در نزدیکی مرز آن با ایران امتداد دارد. کریدور زنگزور به کوتاه ترین مسیر حمل و نقل زمینی بین اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس تبدیل خواهد شد.
ارمنستان با گشودن حلقه مفقوده در زنجیره تامین جهانی سود قابل توجهی خواهد داشت. با این حال، تاکنون، ارمنستان تلاش کرده است از تعهد خود عقب نشینی کند. با یک سیاست خارجی که به مشارکت با غرب می پردازد، واقعیت متفاوت است. ارمنستان به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین متحدان و وابستگان روسیه به‌حساب می‌آید و یک معضل سیاسی بزرگ برای رهبری این کشور ایجاد می‌کند.
ارمنستان با ادامه انسداد کریدور زنگزور، با فیلمنامه مسکو برای ایجاد سنگری در اقتصاد جهانی بازی می کند.
در عین حال، لفاظی‌های پوپولیستی ضد ترکیه‌ای و ضد آذربایجانی، فضای موجود را برای عادی‌سازی روابط با همسایگان خود برای سیاستمداران ارمنی تنگ کرده است. اکنون وقت آن است که ارمنستان تصمیم بگیرد که آیا دوست غرب است، همانطور که مهاجران قوی و پر سر و صدای آن در ایالات متحده و اروپا قاطعانه بر این باورند. اگر چنین است، باید مذاکرات صلح با آذربایجان را از سر بگیرد و به گشایش کریدور زنگزور کمک کند.
در بحبوحه محاصره راه‌های عرضه جهانی توسط روسیه، راه‌حل‌های معدودی برای حمل کالا از شرق به غرب وجود دارد. کریدور زنگزور به عنوان بهینه ترین راه در میان آنها برجسته است.
