تداوم اختلاف نظر کشورهای عربی بر سر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب

هنوز کشورهای عربی نسبت به بحران سوریه اختلاف نظر دارند، در حالی که برخی از کشورها روابط خود با دولت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه را از سرگرفتند، برخی کشورها خواستار بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب هستند و قطر و عربستان نیز همچنان مخالفت بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و ازسرگیری روابط خود با سوریه هستند.

عربستان و قطر از نخستین و بزرگترین کشورهایی هستند که از ناآرامی های در سوریه که از سال 2011 آغاز شد، حمایت کردند و پس از تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب، روابط خود با دمشق را قطع کردند.

دو کشور همچنان پایبند به قطعنامه شماره 2254 هستند که بر لزوم آغاز مذاکرات صلح، تعیین سرنوشت سوریه به دست سوری ها، تشکیل دولت انتقالی و برگزاری انتخابات تحت نظارت سازمان ملل و توقف فوری حمله علیه غیرنظامیان، تاکید دارند.

شورای همکاری نیز با قطر و عربستان درخصوص بحران سوریه هم رای است، شورای همکاری پیشتر بر مواضع ثابت خود نسبت به حفظ تمامیت ارضی سوریه و استقلال و حاکمیت این کشور و مخالفت با مداخلات منطقه ای در امور داخلی این کشور تاکید کرده است.

شورای همکای در پایان جهل و دومین نشست خود که در دسامبر 2021 در ریاض برگزار شد بر تصمیمات گذشته خود درخصوص راه حل سیاسی در سوریه براساس اصول ژنو 1 و مصوبه 2254 شورای امنیت تاکید کرد.

با وجود این، امارات روابط خود با دولت سوریه را در سال 2018 از سرگرفت و کمک های پزشکی زیادی به سوریه ارائه کرد. عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات نیز امسال با بشار اسد در دمشق دیدار کرد، و این اقدام توسط بحرین نیز صورت گرفت.

عمان نیز روابط بسیار خوبی با بشار اسد دارد با وجود اینکه در ابتدا با موضع کشورهای عربی همراه بود و سطح دیپلماتیک خود در دمشق را کاهش داده بود، اما در سال 2020 سفیر خود را به سوریه بازگرداند.

تاکید مجدد قطر بر موضع خود

آخرین موضعگیری قطر درخصوص سوریه در چهارمین نشست بین المللی درباره سوریه بود که در اواخر اوت 2022 در شهر ژنو و به دعوت امریکا برگزار شد.

بنابر اعلام وزارت امور خارجه قطر، دوحه نسبت به عدم اقدام سوریه برای حل بحرانی که 11 سال به طول انجامیده است ابراز نگرانی کرد و از شرکای بین المللی خواست به تلاش های برای حمایت لازم از مردم سوریه ادامه دهند.

دوحه در این نشست گفت که مسئولیت بزرگی بر عهده این مجموعه برای هماهنگی و کمک به پایان رنج سوری هاست.

با وجود اینکه اوضاع در سوریه بهبود نیافته، دوحه معتقد است که باید بیش از هر وقت دیگر، تلاش ها برای حمایت از سوری ها و حفظ کرامت آنها یکپارچه شود و بحران سوریه از طریق اجرای کامل مصوبه شورای امنیت حل شود.

در همین راستا، بسام جعاره، تحلیلگر سوری مسائل سیاسی گفت که موضع قطر و عربستان نسبت به بحران سوریه یکپارچه و واضح است که همان عدم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب است.

جعاره در گفت وگویی با پایگاه خبری الخلیج آنلاین افزود که موضع قطر و عربستان در همه نشست های عربی و بین المللی همراه با ملت سوریه و علیه عادی سازی روابط با نظام سوریه بوده است.

وی تصریح کرد که یکی از نشانه های واضح تر موضع قطر نسبت به نظام سوریه، اظهارات نماینده قطر در کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل است که نظام سوریه را مجرم خوانده که این موضع تاکیدی بر ایستادگی قطر در کنار ملت سوریه است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی توضیح داد که عربستان نیز در چندین نشست اعلام کرد که تنها پس از پایبندی به راه حل سیاسی بحران سوریه و آزادسازی بازداشت شدگان و انتقال قدرت با سوریه عادی سازی روابط خواهد کرد.

وی بیان کرد که امارات با نظام سوریه عادی سازی روابط نکرده چرا که از ابتدا روابط خود را با سوریه قطع نکرده است برای اینکه قصد داشت سوریه را از ایران دور کند اما در این زمینه موفق نشد.

جعاره درباره نشست آتی سران کشورهای عربی در الجزائر گفت که نظام سوریه نمی خواهد اتحاد بین کشورهای عربی وجود داشته باشد از این رو از حضور در این نشست کناره گیری کرده است، علاوه بر اینکه مخالفانی نیز با حضور سوریه وجود دارد و به دلیل عدم انسجام مواضع برای حضور سوریه، این کشور در نشست آتی سران کشورهای عربی شرکت نخواهد کرد.

اختلاف میان کشورهای عربی

با نزدیک شدن به نشست سران کشورهای عربی در الجزائر که در ماه نوامبر برگزار خواهد شد، اختلافی بین کشورها درخصوص حضور اسد یا نماینده او در نشست الجزائر به وجود آمده است.

در همین رابطه الجزائر و برخی کشورها از جمله امارات و شاید مصر تمایل به حضور سوریه در نشست اتحادیه عرب دارند.

الجزائر می گوید علت تمایلش برای حضور اسد یا نماینده او در این نشست در راستای هدف اساسی نشست یعنی توافق و انسجام کشورهای عربی درخصوص بسیاری از چالش های منطقه است.

محمود حلمی، تحلیلگر سیاسی درباره موضع قطر نسبت به بحران سوریه گفت که قطر از ابتدای بحران، موضع واضحی داشت که آن حل دیپلماتیک بحران بود.

وی در گفت وگویی با الخلیج آنلاین اظهار داشت که در ابتدای بحران سوریه، مواضع کشورهای عربی تقریبا یکسان و همه علیه نظام سوریه بود اما اخیرا این مواضع تغییر کرده و اختلافی میان مواضع کشورهای عربی درباره سوریه به وجود آمده است.

حلمی افزود که برخی از کشورهای شورای همکاری و عربی به دنبال پایان قطع روابط با نظام سوریه هستند و برخی از آنها روابط خود را با سوریه عادی کرده اند اما برخی کشورها نیز اصرار دارند که همچنان قطع روابط باشند و بحران سوریه براساس راه حل سیاسی حل شود.

عدم انسجام مواضع

در سایه مخالفت عربستان و قطر با عادی سازی روابط با نظام سوریه، امکان دارد که وضعیت بن بست در رابطه با بحران سوریه و قطع روابط با این کشور ادامه داشته باشد هر چند ممکن است تلاش های برای تفاهم غیرعلنی نیز صورت گیرد.

پیش از این حسام زکی، معاون دبیرکل اتحادیه عرب گفته بود که بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به رایزنی های گسترده به دلیل عدم انسجام مواضع نیاز دارد.

وی احتمال داد که مواضع کشورهای عربی برای بازگشت سوریه پیش از نشست الجزائر منسجم شود اما اشاره کرد که حساسیتی نسبت به این اقدام در میان افکار عمومی وجود خواهد داشت.