توحید ورستان/ «راهبرد معاصر»؛ عراق به دنبال اجرای بندهای توافقنامه انتقال برق به عربستان است که ابتدای سال ۲۰۲۲ امضا شد؛ اقدامی که خطوط انتقال برق از منطقه «عرعر» واقع در شمال عربستان را به یوسفیه در نزدیک بغداد متصل می کند و دارای ظرفیت یک هزار مگاواتی به طول ۴۳۵ کیلومتر است. بنا به اظهارنظر مقام های سعودی، تکمیل پروژه در چارچوب چشم انداز ۲۰۳۰ و برنامه‌های اجرایی عربستان است.
این پروژه موجب افزایش پایداری شبکه‌های برق دو کشور، صرفه جویی اقتصادی، حمایت از ادغام شبکه‌ها و سرمایه گذاری بهینه در پروژه‌های تولید برق می‌شود. همچنین گامی مهم برای ایجاد بازار منطقه‌ای تجارت برق و حمایت از مشارکت دو کشور است.
علاوه بر این، سازمان ارتباطات خلیج فارس (GCCIA) و عراق در حاشیه اجلاس امنیت و توسعه جده قراردادی امضا کردند که شامل ساخت خطوط انتقال در کویت تا ایستگاه فاو در جنوب عراق برای تأمین حدود ۵۰۰ مگاوات انرژی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است و کار ساخت آن حدود ۲۴ ماه با ظرفیت کل انتقال یک هزار و 800 مگاوات طول خواهد کشید.
این ایده که کشورها می‌توانند برق خود را به اشتراک بگذارند، به ویژه در بلوک تجاری و همکاری مانند شورای همکاری خلیج فارس یا اتحادیه اروپا جدید نیست. به عنوان نمونه، اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ اتصال ۱۵ درصد از شبکه برق خود را هدف‌گذاری کرده است و این میزان برق تولید شده به وسیله کشورهای عضو می‌تواند در صورت نیاز به سایر اعضا صادر شود تا خطر خاموشی و نیاز به نیروگاه‌های جدید را کاهش دهد. همچنین به ایجاد بازار برق در داخل اتحادیه منجر شده است. به عنوان نمونه،، آلمان برق به لهستان صادر می‌کند یا فرانسه به دلیل ظرفیت نصب شده بالای انرژی هسته‌ای به صادرکننده تبدیل شده است.
پروژه بلندپروازانه اعراب
پروژه‌های انتقال برق در جهان عرب در راستای برنامه تقویت سرمایه‌گذاری برای حفظ امنیت انرژی کشورهای عربی که به صادرات مازاد تولید به همسایگان منجر می‌شود، با سرعت بیشتری پیش می‌روند. به همین دلیل به تازگی شرکت برق اردن اعلام کرد، پروژه‌های اتصال با کشورهای عربی همسایه طبق برنامه و جدول زمانی مشخص با هدف تقویت جایگاه اردن و بهره برداری از آن در ترانزیت انرژی به بسیاری از کشورها سرعت گرفته است.
طبق گزارش سالانه ۲۰۲۱ اردن، مطالعات امکان سنجی فنی، اقتصادی و زیست محیطی برای پروژه اتصال برق مصر- اردن-خلیج فارس با بهره‌گیری از مشاور جهانی تکمیل شده و در حال حاضر هماهنگی برای ترسیم نقشه پروژه در حال انجام است. به باور مقام های اردن اهمیت اتصال برق کشورهای عربی برای افزایش پایداری سیستم‌های الکتریکی در کشورهای متصل و حمایت از اقتصاد این کشورها با ایجاد ارزش افزوده لازم است که اردن با بهره برداری از موقعیت جغرافیایی خود در میان کشورهای عربی، نقش منطقه‌ای مهمی در تبادل انرژی ایفا می‌کند.
شرکت برق اردن با تهیه مناقصه‌های لازم و ایجاد خط اتصال با عراق، مراحل اجرای پروژه اتصال برق با بغداد را آغاز کرده است. این شرکت به تازگی مناقصه اجرای فاز نخست این پروژه را اعلام کرد و قرار است تا پایان سال جاری برای تأمین برق عراق از اردن با ظرفیت ۴۰۰ کیلوولت آماده شود.
فاز نخست این پروژه شامل اجرای خط انتقال فشار قوی است که منطقه الریشه شرقی اردن را با طول تقریباً ۳۰۰ کیلومتر و با هزینه تخمینی ۱۴۰ میلیون دلار به منطقه غربی عراق متصل می‌کند و قرار است تا پایان سال ۲۰۲۲ آماده شود. در سپتامبر ۲۰۲۰، اردن و عراق توافقنامه‌ای امضا کردند که بر مبنای آن، امان پس از اتصال شبکه برق میان دو کشور، برق بغداد را تأمین می‌کند که بیش از دو سال از تاریخ امضا فرصت وجود دارد.
همچنین طبق گزارش‌های رسمی، توافقنامه‌ای میان اردن و مصر در جلسه کمیته‌های عالی برای تعیین گام‌های آتی در رابطه با اتصال برق و تهیه مطالعات امکان سنجی اقتصادی و فنی برای پروژه امضا شده است. در این توافق زمینه اتصال شبکه برق با فلسطین به وسیله افزایش مقادیر انرژی صادراتی به ۸۰ مگاوات در نظر گرفته است.
علاوه بر این، توافق بر سر تعیین جدول زمانی و برنامه عملی روشن برای راه اندازی مجدد خط اتصال برق سوریه و اردن برای تأمین حدود ۲۵۰ مگاوات برق لبنان انجام شده است. با توجه به ارتباط با عربستان، مطالعات امکان سنجی لازم برای پروژه پیوند اردن و عربستان تهیه و تفاهم نامه‌ای برای شروع آماده سازی قراردادهای پروژه اتصال و ادامه مراحل اجرای پروژه امضا شد.
اهداف برقی عراق
برخلاف کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، اقتصاد عراق به دلیل چندین دهه تحریم، دیکتاتوری، حمله آمریکا و پیامدهای آن ویران شده است. این کشور مشکلات مربوط به عملکرد نهادهای انرژی خود، به ویژه فساد را تجربه می‌کند و همچنین سرقت و استفاده غیرقانونی برق و پرداخت نکردن قبوض، به این معنی است که وزارت برق منابع کافی برای سرمایه گذاری را ندارد.
تولید برق عراق در سال ۲۰۰۳ که مورد تهاجم آمریکا قرار گرفت، هفت گیگاوات بود که به حدود ۴.۲ گیگاوات کاهش یافت، اما اکنون تولید برق عراق ۲۱ گیگاوات و اوج تقاضا در تابستان نزدیک به ۳۰ گیگاوات است. البته تقاضای عراق احتمالاً در سال‌های آینده افزایش می‌یابد به طوری که عادل کریم، وزیر برق هشدار داد ممکن است افزایش سالانه ۲۰ درصدی تقاضا را تجربه کنند.
وزارت برق عراق در سپتامبر ۲۰۱۹ قراردادی با شورای همکاری خلیج فارس برای تامین ۰.۵ گیگاوات برق از کویت به بصره با امکان افزایش آن به ۱.۸ گیگاوات را امضا کرد، البته با توجه به شرایط شبکه برق بصره، نیاز برق آن حدود سه تا چهار گیگاوات است.
علاوه بر این، عراق از گذشته تا حدی به واردات برق و گاز از ایران وابسته بوده است، به طوری که گاز ایران به تنهایی ۳۰ درصد از تولید برق عراق را تشکیل می‌دهد. اما میزان ذخایر داخلی ایران باعث شده است توانایی تامین گاز کافی در اوج تقاضای تابستان و زمستان را به دلیل سرمایه گذاری نکردن در تولید گاز و زیرساخت‌ها نداشته باشد.
این یعنی اتصال بیشتر با منطقه غرب آسیا می‌تواند به عراق در مواقع اضطراری کمک کند، چه در دوره افزایش تقاضا در تابستان یا زمانی که با مشکلات فنی مواجه می‌شود. بنابراین بغداد از اتصال شبکه برق خود سه هدف را دنبال می‌کند:
- داشتن شبکه ملی پایدارتر به وسیله توسعه اتصال به شبکه منطقه‌ای.
- ایجاد بازار برای چرخاندن برق از یک کشور به کشور دیگر در مواقع مازاد ظرفیت.
- تنوع بخشیدن به عرضه انرژی و تکیه نداشتن بر یک کشور.
به همین دلیل عراق به تازگی با اردن و ترکیه طرح‌های اتصال به شبکه را دنبال کرده‌اند. به عنوان نمونه ترکیه باید ۰.۵ گیگاوات را تأمین کند که به نفع استان‌های شمالی عراق است؛ همچنین اردن و عراق در سپتامبر ۲۰۲۰ قراردادی برای ۰.۱۵ گیگاوات صادرات امضا کردند.
