در این راستا رهبر انقلاب در دیدار امیر قطر فرمودند: سطح کنونی ارتباطات اقتصادی دو کشور بسیار پایین است و باید چند برابر شود. همچنین در مسائل سیاسی نیز زمینه برای تبادل‌نظرهای بیشتر وجود دارد که امیدواریم این سفر مبدأ جدیدی برای گسترش همکاری‌ها باشد. امیر قطر نیز اعلام کرد: کمیته اقتصادی بین ایران و قطر فعال شده و امیدواریم تا سال آینده همکاری‌های اقتصادی ارتقاء قابل توجهی پیدا کند. همه باید در برابر حوادث فلسطین و جنایات صهیونیست‌ها ایستادگی کنیم.
ابراهیم رییسی نیز در نشست خبری خود در مورد این دیدار اظهار داشت: «در مذاکراتی که با امیر قطر داشتیم علاوه بر تاکید بر گسترش روابط بین ایران و قطر در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی، گردشگری و انرژی تاکید شد که سرمایه گذاری‌های مشترکی بین دو کشور انجام شود و توسعه و گسترش روابط دو کشور مورد تاکید ما بود.» بنابراین میتوان همکاری های ایران و قطر را دستکم در بخش اقتصاد را میتوان در سه حوزه، انرژی، سرمایه گذاری و اقتصاد ورزش توضیح داد.
انرژی؛ منفعت دوجانبه
براساس اعلام رویترز؛ امیر قطر در سفری که این هفته آغاز می‌شود از ایران، آلمان، انگلیس و سایر کشورهای اروپایی دیدن خواهد کرد و انتظار می‌رود در مورد تلاش‌ها برای احیای سال ۲۰۱۵ توافق هسته‌ای ایران، راه‌های آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران و امنیت انرژی در اروپا گفت‌وگو کند. آلمان و دیگر کشورهای اروپایی در حالی که به دنبال جایگزینی برای گاز روسیه هستند.
علاوه بر این، افزایش نگرانی غرب از پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین بر تامین انرژی آمریکا و اروپا، به ویژه گاز مایع، یکی از مهم‌ترین پرونده‌هایی است که منافع دوحه و تهران در حال حاضر در آن مشترک هستند. چون در بحبوحه نگرانی‌های عرضه و افزایش قیمت‌ها به دلیل جنگ اوکراین، در پی تقویت روابط انرژی با قطر هستند. بیشتر تولید انرژی قطر با قراردادهای بلندمدت مرتبط است، البته وزیر کشور قطر در امور انرژی گفت که هیچ کشوری توانایی جایگزینی گاز روسیه به اروپا با LNG در صورت اختلال عرضه را ندارد.
لازم به یادآوری است که خبرگزاری آمریکایی «بلومبرگ» در فوریه ۲۰۲۲، اعلام کرد که گاز ایران ممکن است جایگزینی برای گاز روسیه باشد و این موضوع ممکن است مذاکرات وین را به پیش ببرد، به ویژه اینکه تهران دومین ذخایر گازی جهان را دارد و با قطر در پارس جنوبی/ گنبد شمالی، بزرگترین میدان گازی در جهان، سهیم هستند. همچنین تنش جدیدی بین ایران با کویت و عربستان سعودی بر سر میدان نفتی آرش/ الدره در ماه‌های اخیر آغاز شد و تشدید تهدیدات نمایندگان پارلمان عراق وفادار به ایران علیه کویت در مورد منطقه خور عبدالله، احتمال تلاش دوحه برای کاهش تنش در اوضاع را افزایش خواهد داد تا مواضع طرفین را برای دستیابی به نتیجه برد-برد نزدیکتر شود.
سرمایه‌گذاری کلید افزایش تجارت
همانطور که در بالا اشاره شد یکی از محورهای مذاکرات مقامات ایران و قطر افزایش سطح سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه است. باید توجه داشت که قطر به دلیل صادرات بالای LNG و جمعیت پایین خود از نظر درآمد سرانه جزو کشورهای ثروتمند جهان است.
این کشور براساس تجربه های اقتصادی به دنبال این است که از تزریق بیشتر منابع درآمدی در اقتصاد خود جلوگیری کند تا اولا دچار بیماری هلندی و تورم نشود و دوما بتواند این منابع بین نسلی به آیندگان منتقل کند. از همین روی، دوحه سرمایه گذاری های بالایی در خارج از کشور داشته است تا بتواند منبع درآمدی مسمتر و مطمئن داشته باشد.
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰، قطر سرمایه گذاری مستقیم خارجی به ارزش ۴۴.۷۸ میلیارد دلار انجام داده است. قطر در سال‌های اخیر سرمایه گذاری خارجی خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰، قطر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ارزش ۴۴.۷۸ میلیارد دلار انجام داده است. از بین بیش از ۸۰ کشوری که قطر در آنها سرمایه گذاری کرده است، سهم اتحادیه اروپا ۳۴ درصد است در حالی که بقیه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ۲۴ درصد از سرمایه گذاری ها را تشکیل می‌دهند.
قطر به عنوان کشوری که بشدت به واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی وابسته است، میتواند در بخش کشاورزی و گلخانه‌ای ایران سرمایه گذاری داشته و تولیدات را به داخل قطر منتقل کند
سازمان سرمایه گذاری قطر (QIA)، سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلف در سراسر جهان دارد. این صندوق بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار در بیش از ۴۰ کشور سرمایه گذاری کرده است؛ برای مثال ۳۰ میلیارد دلار در ایالات متحده، ۴۰ میلیارد دلار در بریتانیا، ۲۵ میلیارد یورو در آلمان و ۳۰ میلیارد یورو. در واقع QIA با سهم ۱۰.۳ درصدی به بزرگترین سهامدار بورس لندن تبدیل شده است.
در مجموع؛ قطر به دنبال فرصتی برای سرمایه‌گذاری آنهم در کشوری با پتانسیل بی‌نظیر ایران به ویژه در بخش‌های گاز، برق، کشاورزی و ترانزیتی است. از همین روی موضوع سرمایه‌گذاری قطر در بخش‌های اقتصادی ایران مانند انرژی نتیجه برد-برد داشته باشد. برای نمونه این کشور با سرمایه گذاری در بخش ترانزیت ایران میتواند در دستیابی به بازارهای آسیای میانه از طریق ایران دستاوردهای روشنی داشته باشد. همچنین قطر به عنوان کشوری که بشدت به واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی وابسته است، میتواند در بخش کشاورزی و گلخانه‌ای ایران سرمایه گذاری داشته و تولیدات را به داخل قطر منتقل کند.
همکاری برای جام جهانی
در سفر رئیسی رئیسی به دوحه، دو کشور برای همکاری در امور مربوط به جام جهانی که قرار است اواخر سال جاری برگزار شود، توافق کردند. ایران که امیدوار است بخش گردشگری خود را در طول جام جهانی گسترش دهد، طرح ویزا را پیشنهاد کرد که امکان ورود بازدیدکنندگان جام جهانی به تهران را با ویزا رایگان می‌دهد.
ایران به دنبال جذب بازدیدکنندگان بیشتر به جزیره کیش است که توسط ایرانیان به عنوان مروارید درخشان توصیف می‌شود. نزدیکی جزیره به قطر و هزینه‌های کم آن به تماشاگران این امکان را می‌دهد که مکانی برای اقامت در طول رویداد مورد انتظار بیابند. از همین روی در ماه مارس، قطر و ایران توافق کردند که ۴۰۰ پرواز و چهار کشتی کروز بین کیش و دوحه تردد انجام دهند.
سعید محمد، شورای عالی مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی ایران گفته بود که کشور به دنبال میزبانی ۱۰۰ هزار گردشگر برای جام جهانی است. تهران تغییرات نهایی را به فرودگاه کیش اضافه کرده و هتل‌های پنج ستاره خود را از ۱۰ به ۱۵ افزایش داده است.
البته پیشتر دیدار وزرای دو کشور در بخش حمل و نقل و گردشگری به منظور افزایش همکاری ها در این زمینه انجام شده بود. ماه گذشته رستم قاسمی وزیر راه و ترابری ایران و جاسم بن سیف السلیطی همتای قطری خود در جزیره کیش حضور داشتند. این سفر با امضای تفاهم نامه‌های مختلف همراه بود، سه سند دوجانبه در بخش هوانوردی، یک توافقنامه در حمل و نقل دریایی و یک سند جزئیات همکاری در مورد جام جهانی امضا شد.
داده‌های تجاری
همانطور که در بالا اشاره مقام معظم رهبری از سطح پایین مبادلات دو کشور انتقاد داشتند که به واقع هیچ تناسبی با ظرفیت دو کشور ندارد. بطوریکه تجارت ایران و قطر در حال حاضر رقم ناچیزی حدود ۴۰۰-۳۰۰ میلیون دلار است که البته ظرفیت افزایش به میزان یک میلیارد دلار در سال آینده را دارد. براین اساس در پایان سال ۱۴۰۰ میزان صادرات ایران به قطر با کاهش ۳۰ درصدی به بیش از ۱۶۷ میلیون دلار و واردات از این کشور با ریزش ۳۷ درصدی تنها ۷ میلیون دلار بود که باعث شد قطر تبدیل به شریک ۳۴ ایران در مبادلات تجاری شود.
برای اینکه بدانیم شطح مبادلات ایران و قطر تا چه اندازه ناچیز بوده، لازم است تا میزان مبادلات این کشور با سایر کشورها را نیز در نظر بگیریم. برای نمونه، حجم تجارت قطر با ژاپن بعنوان شریک نخست در سال ۲۰۲۱ از مرز ۱۴ میلیارد دلار عبور کرد که صادرات نفت و گاز بیشترین سهم را داشته است.
همچنین، سفیر قطر در کره جنوبی با اشاره به اینکه روابط قطر و کره دائما در حال توسعه است، اعلام کرد که روابط دو کشور بر اساس منافع مشترک و مبادلات تجاری در سال ۲۰۲۱ از مرز ۱۰ میلیارد دلار گذشته است. همچنین حجم مبادلات ترکیه و قطر در سال گذشته میلادی با افزایش دو برابری در طی ۳ سال اخیر به بیش از ۲ میلیارد دلار رسید.
بنابراین، با مقایسه سه نمونه فوق مشاهده می‌شود که حجم مبادله ایران با قطر بسیار ناچیز است که میتوان با سرمایه گذاری در ویژه بخش کشاورزی آن را افزایش داد و در گام نخست آن را به یک میلیارد دلار رساند. همچنین یکی از موارد مهم در این راستا، استفاده قطر از موقعیت سرزمینی ایران برای اتصال به ترکیه، قفقاز جنوبی و آسیای میانه است که میتواند نتیجه سود برای ایران و قطر داشته باشد.
