هدف طالبان از ممنوعیت کشت خشخاش چه بود؟

به گزارش نشریه دیپلمات، در مقاله ای در خصوص ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان از سوی طالبان نوشت: در اوایل ماه جاری، طالبان دستور توقف تولید خشخاش و تولید، استفاده و ترانزیت سایر مواد مخدر را صادر کرد. با توجه به وضعیت وخیم اقتصاد افغانستان، این اقدام احتمالاً کشت کشاورزان کوچک مقیاس را که بیشتر محصول را کشت و برداشت می‌کنند را متوقف و بر اساس گزارش سازمان ملل، بین ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار درآمد حاصل از مواد افیونی از بین می‌رود. به گفته سازمان ملل متحد،مبلغ های بسیار بزرگتر در زنجیره های تامین مواد مخدر غیرقانونی در خارج از افغانستان بدست می آید. سازمان ملل همچنین گزارش داد: برداشت تریاک در سال ۲۰۲۱ که در ژوئیه به پایان رسید، پنجمین سال متوالی را با تولید در بالاترین حد تاریخی بیش از ۶ هزار تن رقم زد که به طور بالقوه تا ۳۲۰ تن هروئین خالص را برای قاچاق به بازارهای سراسر جهان تولید می کند.

به گفته دفتر مبارزه با مواد مخدر و جنایات سازمان ملل، طالبان بازیگران اصلی تجارت خشخاش بودند و “روی تجارت تریاک افغانستان به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد خود حساب کرده اند.” بنابراین، چرا باید قید این درآمدها زده شود؟ (تخمین زده می شود خشخاش ۷ تا ۱۱ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد) و چرا الان؟

زمانی که طالبان با اشغالگران خارجی و آنچه که دولت دست نشانده در کابل می‌نامند، می‌جنگد، ممکن است احساس کرده باشند که قاچاق مواد مخدر درست است، مانند دستور برای عملیات نظامی که دیکته می شود. اما طالبان اکنون ممکن است احساس کنند که قاچاق مواد مخدر نباید کار یک حکومت اسلامی مستقر باشد، به ویژه دولتی که به دنبال به رسمیت شناختن بین المللی است.

اگرچه طالبان در پاییز ۲۰۲۱ اعلام کرد که با مشکل اعتیاد به مواد مخدر و شبکه های قاچاق در کشور مقابله خواهد کرد؛ نشست های چند جانبه اخیر به میزبانی وانگ یی وزیر امور خارجه چین ممکن است انگیزه این گروه برای اعلام عمومی باشد. وانگ خاطرنشان کرد: «به رسمیت شناختن دیپلماتیک دولت افغانستان زمانی رخ خواهد داد که شرایط فراهم شود» و کابل را تشویق کرد تا «گام‌های محکمی بردارد و تلاش‌های ملموس در این مسیر درست انجام دهد».

طالبان ممکن است امیدوار باشد که این اعلامیه تا بازگشایی مدارس برای دختران به عنوان حسن نیت عمل کند، اقدامی که بسیاری از ناظران ناامید انتظار داشتند در اواخر ماه مارس اتفاق بیفتد، اما طالبان در آخرین لحظه آن را به تأخیر انداختند. وزیر موقت معارف افغانستان به نشانه ای که طالبان از احساسات و افکار عمومی مصون نیستند، اعتراف کرد که تاخیر در بازگشایی مدارس باعث انتقاد از دولت شده است و او امیدوار است که دوباره باز شود.

در این میان، کاهش تولید خشخاش ممکن است برای کشورهای همسایه که قلمرو آنها برای حمل مواد مخدر مورد استفاده قرار می گیرد و احساس خطر می کنند، جذاب باشد. این برای ازبکستان مهم است، زیرا میزبان دو گره قاچاق اصلی در “ترمذ” و “نعاوی”، نزدیک به مرز افغانستان است که می خواهدآنها را از محموله های مواد مخدر دور نگه دارد. مبارزه با قاچاق مواد مخدر همچنین تلاش‌های ضدفساد شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان را تقویت می‌کند که فساد را «تهدیدی بزرگ برای ثبات اجتماعی» می‌نامد. ازبک ها نگرانی دارند: در ماه فوریه، ماموران گمرک این کشور یک محموله ۲۳۰ کیلوگرمی هروئین را در یک کامیون از تاجیکستان در مسیر روسیه کشف کردند. تاشکند تصمیم طالبان برای ممنوعیت تولید خشخاش را نه تنها به عنوان تأیید صریح رفتار وجدانی و مسئولانه طالبان، بلکه همچنین آرزوی واقعی برای تبدیل کشورشان به عضوی تمام عیار و مسئول در جامعه بین‌المللی را ستود.

در مورد تاجیکستان، این ممکن است یک خبر خوب یا خبر بد باشد، زیرا گزارش شده است که ۳۰ درصد اقتصاد تاجیکستان به تجارت مواد مخدر افغانستان وابسته است. قطع ناگهانی ممکن است دوشنبه را به روسیه و ایران نزدیکتر کند که با آنها توافقنامه همکاری نظامی دارد یا چین که دو تاسیسات نظامی در خاک تاجیکستان دارد.

پایان دادن به تولید خشخاش همچنین ممکن است روابط با ایران را بهبود بخشد. ایران همچنین از اقدام طالبان استقبال کرد و اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران، خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۰۰ میلادی تولید مواد مخدر در افغانستان به زیر ۲۰۰ تن رسیده بود و مساحت سطح زیرکشت نیز به حدود ۷۰۰۰ هکتار رسیده بود. با حضور کشورهای عضو ناتو و مشخصا آمریکایی‌ها و حمایت آنها، در عرض دو دهه (بر اساس آمارهای سازمان ملل) میزان تولید به بیش‌از ۹۰۰۰ تن رسید. دولت ایران همچنین متعهد شد که به افغانستان کمک کند تا کشت خشخاش را با سایر محصولات جایگزین کند.

این محصولات دیگر به شدت مورد نیاز هستند، زیرا تحریم‌ها و مصادره ذخایر ارز خارجی افغانستان تأثیر بدی بر اقتصادی داشته است که از دست دادن کمک‌های غرب که بیشتر دولت مرکزی را تامین می‌کرد، متوقف شده است.

رامیز الکباروف، مسوول هماهنگی کمک‌های بشری سازمان ملل اخیراً گزارش داد که ۹۵ درصد افغان ها به اندازه کافی غذا نمی خورند و “سرنوشت یک نسل کامل از افغان ها در خطر است.” ممکن است طالبان به این نتیجه رسیده برسد که با توجه به ادامه تحریم‌ها، به جای تکیه بر کمک‌های غرب که با شرایط سیاسی وارد می‌شود، خودیاری سیاست بهتری باشد. طالبان ممکن است مشروعیت داخلی خود را افزایش دهند، اگر «اقتصاد مقاومتی» بتواند غذای کافی برای جلوگیری از گرسنگی را تولید کند.

از سوی دیگر، تغییر سیاست ممکن است یک جهت گیری نادرست باشد زیرا در واقع طالبان ممکن است تولید خشخاش را متوقف کند اما به تولید مت آمفتامین (مث کریستال) ادامه دهد که از رشد فراوان گیاه افدرا در ارتفاعات مرکزی کوهستانی کشور تغذیه می شود. تولید مت از تریاک آسانتر است زیرا به زمین، نیروی کار و سرمایه کمتری نیاز دارد.

اما اگر کشاورزان بتوانند به جای خشخاش، محصولات غذایی بکارند، طالبان از بار مدیریت سیستمی قبل از فصل رشد خشخاش رها می‌شود. مراحلی مانند قرض دادن پول به کشاورزان، جمع‌آوری وام‌ها، تضمین خشخاش، فرآوری و سپس انتقال آن به شبکه های بین المللی. تولید شیشه نیز به امکانات اختصاصی امنیتی نیاز دارد و ضمن اینکه کمتر از مزارع خشخاش قابل مشاهده هستند.

سازمان ملل گزارش می دهد که تولید شیشه در سال های قبل از پیروزی طالبان افزایش یافته است، و باید دید که آیا این گروه از این پول در حالی که به دنبال به رسمیت شناختن بین المللی هستند، صرفنظر خواهند کرد یا خیر. و همه اینها فرض را بر این می‌گذارد که طالبان می‌توانند این بار ممنوعیت خشخاش را حفظ کنند؛ طرحی که زمانی در سال ۲۰۰۰ اجرا اما در نهایت با شکست مواجه شد.

ایالات متحده بیش از ۸ میلیارد دلار را در تلاشی ناموفق برای توقف تجارت مواد مخدر افغانستان هزینه کرد. آیا تلاش‌های طالبان در زمینه ممنوعیت کشت خشخاش موفق خواهد بود؟