براساس گزارش رسانه‌های عربی در حال حاضر ۱۵ میدان نفتی بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد و کشورهایی که حوضه مشترک با ایران دارند به صورت غیر قانونی آنرا برداشت می کنند.
برای نمونه، در سال ۲۰۱۶ عماد حسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس ایران، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به «دزدیدن سهم ایران از میادین نفت و گاز مشترک با کشورش» متهم کرد. البته ایران پیشتر و در سال ۲۰۱۳ از اختصاص ۵۰ میلیارد دلار برای توسعه و توسعه میادین نفتی مشترک خود با کشورهای عربی خلیج فارس خبر داده بود که دو برابر میزان اختصاص داده شده به توسعه این میادین در سال ۲۰۱۱ یعنی ۲۷ میلیارد دلار بود.
شاید آخرین اختلافات دو طرف بر سر میدان «آرش» بود که اختلاف ایران و کویت به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد که در سال ۱۹۶۷ کشف و به هر یک از طرفین حق اکتشاف در فراساحل داده شد. میدان آرش در ناحیه شمال غرب خلیج فارس، غرب – شمال‌غرب میدان سروش، میدان اسفندیار و جنوب – جنوب‌غرب میدان ابوذر و میدان نوروز قرار دارد. آنگونه که برخی مطرح میکنند بر اساس اطلاعات لرزه‌نگاری میدان آرش بخشی از دماغه شمالی میدان نفتی – گازی است.
در هفته‌های اخیر موضوع برداشت از میدان گاز آرش و اظهار مقامات دو کشور عربی کویت و عربستان سعودی باعث شد تا مسئولان ایرانی نیز در مقام پاسخگویی درآیند و این ادعاها را بی‌اساس بدانند.در واقع، تنها یک هفته پس از اعلام برنامه‌های عربستان سعودی و کویت برای توسعه میدان گازی آرش، ایران نیز ادعای حقوق و تاریخی تهران در میدان واقع در منطقه مشترک را بدون وقفه تکرار کرد تا نشان دهد که در ان موضوع حاکمیتی کوتاه نخواهد آمد.
آخرین دور اظهار ایران از سوی جواد اوجی وزیر نفت مطرح و اعلام کرد ایران مطالعات جامعی را در میدان مشترک آرش به منظور آماده سازی برای شروع نصب دکل‌های حفاری و انجام مطالعات لرزه نگاری تکمیل خواهد کرد. البته وزیر نفت ایران در توئیت خود سعی کرد نشان دهد که تمایل کشورش به مذاکره است. اوجی گفت: اقدام یک جانبه (منظور عربستان و کویت) در زمینه این میدان مانع از اجرای طرح خود نمی‌شود.
البته در هفته اخیر به نظر می رسد که دولت کویت از موضع خود عقب نشینی کرده و به حضور ایران در این همکاری است. بطوریکه وزیر امور خارجه کویت در دیدار روز گذشته با همتای ایرانی خود در پاسخ به لزوم تعیین مرز آبی و بهره برداری از میادین مشترک، آمادگی کویت را برای از سرگیری مذاکرات حقوقی دو کشور اعلام کرد.
توسعه میدان آرش
تقریبا دو هفته پیش، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی در جریان سفر خود به کویت و محمد عبداللطیف الفارس، وزیر نفت کویت، توافقنامه توسعه میدان آرش در خلیج فارس را امضا کردند. هر دو کشور قصد دارند حدود ۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته باشند تا چشم انداز وسیع تری را برای توسعه منطقه عملیات مشترک در استا خفجی عربستا باز کند، به ویژ اینکه میدان آرش حاوی مقادیر عظیمی گاز طبیعی به میزان ۱۱ تریلیون فوت مکعب و ۳۰۰ میلیون بشکه نفت است.
هدف عربستان سعودی و کویت تولید یک میلیارد فوت مکعب استاندارد گاز طبیعی در روز و حدود ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی در روز است تا پاسخگوی رشد تقاضای داخلی برای گاز طبیعی و مایعات آن در دو کشور است.
سپس ایران توافق کویت و عربستان در میدان را «غیرقانونی» توصیف کرد. البته اظهارات جواد اوجی اولین اعتراض تهران نبود، زیرا وزارت امور خارجه ایران پیشتر با صدور بیانیه‌ای حق بهره برداری از میدان آرش را برای خود محفوظ دانست. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با بیان اینکه این میدان بین سه کشور (ایران، کویت و عربستان سعودی) مشترک است، توضیح داد که بخش‌هایی از آن در آب‌های بین ایران و کویت واقع شده است.
وی با بیان اینکه بر اساس موازین بین‌المللی، هر اقدامی برای سرمایه‌گذاری و توسعه در این زمینه باید با هماهنگی و همکاری سه کشور باشد، تصریح کرد: اقدام کویت و عربستان غیرقانونی و در تضاد با موازین جاری و مذاکرات قبلی است.
البته به نوشته روزنامه القبس نزدیک به محافل تصمیم گیری کویت، منابع این کشور مدعی شدند که اظهارات ایران در مورد میدان آرش نادرست و مغایر با قوانین بین المللی و قوانین تعیین مرزهای دریایی است. این منابع تایید کردند که توسعه میدان گاز و توافقنامه‌ای که کویت و عربستان سعودی امضا کردند، در قسمت جنوبی میدان خواهد بود.
بر اساس توافق نامه‌ای که هفته گذشته بین کویت و عربستان امضا شد، شرکت عملیات مشترک الخفجی – سرمایه گذاری مشترک بین شرکت عملیات خلیج فارس آرامکو و شرکت نفت خلیج کویت – با انتخاب یک مشاور برای انجام مطالعات مهندسی لازم مطابق با بهترین روش‌ها، فناوری‌های مدرن و شیوه‌های ایمنی، حفظ محیط زیست و توسعه کارآمدترین و مؤثرترین طرح‌های مهندسی از دیدگاه سرمایه و عملیاتی برای توسعه آرش موافقت خواهد کرد. در نهایت تولید به طور مساوی بین دو کویت و عربستان تقسیم خواهد شد.
اهمیت میدان آرش
میدان آرش یکی از مهمترین میدان های عملیات مشترک ایران، عربستان سعودی و کویت است که برای حمایت از رشد بخش‌های مختلف حیاتی در سه کشور که قصد دارند گام‌های جدی برای توسعه ذخایر گاز را بردارد، ضروری است. این میدان به عنوان مخزنی برای تولید گاز محسوب می‌شود، کشف آن به سال ۱۹۶۰ برمی‌گردد و موقعیت مرزی آن در تأخیر توسعه آن نقش داشته است.
البته به باور کارشاسان انرژی دو کشور کویت و عربستان سعودی چهار هدف مهم را از توسعه میدان آرش دنبال میکنند که عبارتند از: ۱- حمایت از رشد بخش‌های مختلف حیاتی در دو کشور ۲-تولید روزانه یک میلیارد فوت مکعب استاندارد گاز طبیعی ۳- تولید ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی در روز و ۴- پاسخ به رشد تقاضای داخلی برای گاز طبیعی و مایعات آن در دو کشور.
البته به باور برخی کارشناسان؛ کویت و عربستان سعی دارند که گاز تولیدی این میدان را جایگزین مصرف نفت خام داخلی کنند تا بتوانند نفت بیشتری برای جایگزین کردن نفت خام روسیه به بازار صادر کنند.
اما در این میان نباید از رویای عربستان برای تبدیل شدن به صادرکننده گاز نیز غفلت کرد، چون ریاض در هر موردی به دنبال افزایش تولید گاز خود است تا بتواند در چشم انداز ۲۰۳۰ در باشگاه صادرکنندگان گاز قرار بگیرد.
رکورد اختلاف؛ امارات و ایران
ایران و امارات بر سر سه جزیره استراتژیک واقع در شرق خلیج فارس با یکدیگر اختلافات عمده‌ای دارد، و هریک از دو کشور آن را خاک خود و غیرقابل مذاکره میدانند موضوعی که مغایر با اسناد تاریخی بوده و همیشه این جزایر جزو خاک سرزمینی ایران محسوب می‌شدند. این سه جزیره عبارتند از: تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره ابوموسی؛ که در منطقه حساسی از خلیج فارس واقع شده‌اند و گذرگاه‌های امنی برای کشتیرانی دریایی مانند تنگه هرمز در آن وجود دارد که حدود ۴۰ درصد از تولید نفت جهان روزانه عبور میکنند.
علاوه بر این، میدان ایرانی «فرزام» که در امارات به آن «میدان فلاح» می‌گویند، در نزدیکی جزیره سیری وجود دارد و اهمیت این میدان از آنجایی است که در نزدیکی میادین نفت و گاز دیگر امارات قرار دارد.
همچنین بر سر میدان «نصرت» که از طرف اماراتی «میدان الفتح» نامیده می‌شود و در نزدیکی جزیره سیری در خلیج فارس قرار دارد، اختلافاتی وجود دارد که ذخایر این میدان ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه برآورد شده است. علاوه بر این، میدان «مبارک» که از دو طرف به همین نام خوانده می‌شود یکی از موارد اختلاف بین دو طرف است.
در مورد آخرین میدان، میدان «سلمان» یا «ساسان» است و اهمیت این میدان از آنجاست که در نزدیکی میدان ابوالبوکش امارات متحده عربی است که در سال ۱۹۵۳ کشف شد. از این میدان ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون بشکه برآورد می شود.
در مجموع می‌توان اینگونه برداشت کرد که ضعف ایران در جذب سرمایه گذاری خارجی به دلیل تحریم ها در راستای توسعه میادین مشترک، فرصت لازم برای کشورهای عربی را در تولید میادین مشترک را داده است بطوریکه قطر به عنوان کشوری که معمولا موضع میانه رو نسبت به ایران دارد، همین روند را در میدان پارس جنوبی داشته است. بنابراین ایران میتواند با جذب سرمایه گذاری خارجی لازم علاوه بر تقویت تولید و پاسخ به نیاز داخلی، مانع از برداشت غیرقانونی این کشورها نیز شود./ تحلیل بازار
