ایران و قطر از دیرباز تاکنون حسن همجواری و روابط بسیار دوستانه‌ای داشته‌اند و از زمان تاسیس قطر، رفت‌و‌آمدها و روابط بازرگانی بین دو کشور همیشه برقرار بوده‌است.
به همین دلیل تهران و دوحه همیشه تلاش داشته‌اند تا روابط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خود را با یکدیگر گسترش دهند.
این روابط همچنان ادامه داشت تا اینکه پس از ۱۱ سال از آخرین سفر رئیس‌جمهوری ایران به این کشور، در سفر حجت‌الاسلام رئیسی به دوحه که با استقبال رسمی «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر هم همراه بود، توافقنامه‌هایی افتصادی به ویژه در حوزه دریایی به امضا مقامات دو کشور برسد.
پیش‌تر وزیر خارجه قطر در سفر خود به تهران در دیدار با رئیس‌جمهور ایران، دعوت رسمی امیر قطر از سید ابراهیم رئیسی برای شرکت در اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز را تقدیم ایشان کرده بود.
ارتقای جایگاه ایران به هاب گازی منطقه با سوآپ گاز قطر
ایران و قطر مشترکات زیادی دارند؛ از جمله آنکه هر دو عضو اوپک، جنبش عدم تعهد، سازمان همکاری اسلامی هستند. همچنین هر دو کشور روابط اقتصادی تنگاتنگی در زمینه‌های اقتصادی و به ویژه صنایع نفت و گاز دارند و این روابط نزدیک ناشی از کنترل بزرگ ترین منبع گاز طبیعی جهان در خلیج‌فارس به دست این دو کشور است.
در حال حاضر ذخایر اثبات شده گازی کشور قطر ۲۴.۷ تریلیون مترمکعب گزارش شده است و این کشور بعد از روسیه و ایران در جایگاه سوم از لحاظ ذخایر گازی در جهان قرار دارد.
میدان گازی اصلی قطر در شمال این کشور به نام «گنبدشمالی» با «پارس‌جنوبی» ایران مشترک بوده، ولی اغلب ذخایر گازی این میدان عظیم متعلق به قطر است.
بنابراین در نتیجه این تفاهمات امضا شده، فرصت همکاری بین ایران و قطر فراهم است تا گاز این کشور در مسیر خط لوله از ایران به‌صورت سوآپ و یا ترانزیت صادر شود؛ در این صورت علاوه بر ایجاد حاشیه اطمینان در تامین گاز داخلی، روابط تجاری ایران با قطر و سایر کشورهای واردکننده گاز قطر نیز تقویت خواهد شد. پیش از این، قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری‌آذربایجان از مسیر ایران نیز در چارچوب هاب گازی شدن ایران پیگیری و اجرا شده است.
دوحه، تنها در خلیج فارس
کشور قطر به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد تنها با عربستان سعودی مرز زمینی مشترک داشته و ناخواسته در تنگنای ژئوپلیتیکی قرار گرفته است. سال ۲۰۱۶ نیز عربستان از این محدودیت و نقطه ضعف قطر بیشترین بهره را برد و با تحریم این کشور در زمین ، دریا و هوا به محاصره قطر پرداخت کرد که اگر کمک های جمهوری اسلامی ایران نبود بدون تردید آینده پادشاهی شیخ تمیم به خطر جدی می افتاد.
علیرضا تقوی‌نیا کارشناس مسائل غرب آسیا می گوید «فارغ از رقابت های اقتصادی که در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در بین خودشان وجود دارد، قطری‌ها با حکام کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به دلیل نوع نگرش سیاسی امیران قطر و اختلافات مرزی که مخصوصا با عربستان از زمان تاسیس خود داشته‌اند مشکل جدی دارند که این اختلافات عاملی برای تحریم این کشور از سوی ائتلافی از کشورهای عربی شد.»
در آن سال، ایران مرز هوایی خود را بر روی پروازهای شرکت‌های هوایی قطر بازگذاشت و با ارسال پنج فروند هواپیمای حامل مواد غذایی به این کشور، اقتصاد قطر را از فروپاشی نجات داد.
همچنین ایران اعلام کرد که سه بندر بوشهر، بندرعباس و بندر لنگه را دراختیار قطر قرار خواهد داد و اجازه می‌دهد کشتی‌های قطری از حریم دریای ایران استفاده کنند.
بنابراین، سران دوحه در نظر گرفتند تا در یک طرح بزرگ (چشم انداز قطر ۲۰۳۰) ، به یک سوم کل تجارت خاورمیانه رسیده و با تاثیرگذاری بیش از پیش در منطقه خلیج فارس، به جایگاه مستحکم وغیرقابل تحریمی دست یابند.
در این راستا قطر این روزها در حال ساخت بندری به نام “حمد” است که قصد دارد آن را رقیب دبی سازد.
این بندر به مساحت ۲۸ کیلومتر مربع که مجهز به آخرین فناوری های روز دنیاست، قادر خواهد بود در حداکثر ظرفیت خود ۷/۵ میلیون کانتینر را در خود جای دهد. پیش بینی می‌شود این بندر نقش مهمی در توسعه تجارت با ایران داشته باشد.
فعالیت شبکه الجزیره ، احداث بندر حمد ، میزبانیِ جام جهانی ۲۰۲۲ ، قطر اِیروِیز ، دخالت در روند سیاسی افغانستان، بحران سوریه ، جنگ داخلی لیبی ، تامین گاز بخش های وسیعی از جهان و … نشان می دهد کشور ۳۰۰ هزار نفری قطر به دنبال ایفای نقش یک بازیگر بزرگ در دنیا است.
در همین راستا شیخ تمیم در نظر دارد علاوه بر حفظ اتحاد راهبردی با غرب، روابط خود را با بازیگران بزرگ منطقه ای همچون ایران ارتقا بخشد و بتواند در برابر رقبای خود در شورای همکاری خلیج فارس جایگاه بهتری را از آن خود کند.
ایران قطر تنها یک تونل فاصله
اما یکی دیگر از توافقنامه‌هایی که در سفر حجت‌الاسلام رئیسی به قطر امضا شد، با پیش زمینه توسعه تجارت دریایی و مربوط به ساخت تونلی است که قطر پروژه اتصال آن را بمدت یکسال و نیم و به‌طول ۱۶۰مایل به بندر « دیر » بوشهر شروع کرده و قرار است ایران و قطر را از زیر دریا به یکدیگر متصل کند.
تونل سیکان (ژاپن)، کانال مانش ( اتصال زمینی انگلیس و فرانسه از طریق تونل) و طرح مارمارای (ترکیه)، نمونه هایی از ساخت تونل در زیر دریا جهت اتصال زمینی در قرن اخیر هستند که می توان به آن‌ها اشاره کرد.
البته بیشترین فاصله د ر میان این تونل ها مربوط به تونل مانش است که ۵۲ کیلومتر طول دارد. این پروژه در زمان خودش یعنی سال ۱۹۹۴ میلادی حدود ۸ میلیارد دلار هزینه در بر داشت. ولی کم ترین فاصله ایران و قطر ۲۰۰ کیلومتر است و به نظر می رسد هزینه ساخت این طرح بزرگ نیز بسیار بالا باشد که البته باتوجه به درآمد سالیانه ۲۰۰ میلیارد دلاری این کشور از فروش گاز، این مقدار درآمد می تواند ضمانت احداث این تونل باشد.
به گفته تقوی‌نیا « احداث این تونل دستاوردی بزرگ برای قطری هاست که از طریق آن بتوانند برخلاف کشورهای حاشیه خلیج فارس از مسیر ایران به بازارهای اوراسیا دست پیدا کنند، چرا که تا پیش از این قطری‌ها مانند دیگر کشورهای عربی به مسیر زمینی عربستان برای اتصال به نقاط مختلف جهان وابسته بودند اما با ایجاد این تونل، قطر از سایه سنگین عربستان فاصله گرفته و در کنار ایران قرار می گیرد.
همچنین ایران نیز با احداث این طرح با گسترش روز به روز روابط خود با قطر می‌تواند از این کشور در راستای بی‌اثر کردن تحریم‌ها بهره ببرد.»
با به بهره برداری رسیدن طرح تونل قطر به ایران، انقلابی در تعامل قطر با دنیا ایجاد می شود و تاریخ این کشور را به قبل و بعد از این طرح تقسیم خواهد کرد که آثار بسیار مثبت اقتصادی ، امنیتی سیاسی برای این امیرنشین و همچنین جمهوری اسلامی ایران در پی خواهد داشت.
