در روزهای اخیر جبهه جنگ تجاری آمریکا و چین ابعاد جدیدتری به خود گرفته و اعلام محدودیت‌های گسترده چین بر صادرات عناصر خاکی کمیاب، جنگ تجاری با ایالات متحده را دوباره شعله‌ور کرده و نگرانی‌هایی را در بازارهای جهانی ایجاد کرده است.
جدیداً سندی با عنوان اعلامیه شماره ۶۲ سال ۲۰۲۵ توسط وزارت بازرگانی چین صادر شده که شامل شرایط سختگیرانه‌ای برای صادرات عناصر خاکی کمیاب است.
چین با محدود کردن صادرات عناصر خاکی کمیاب، از انحصار خود در این بازار برای تلافی تعرفه‌های آمریکا استفاده کرده است.
در واقع جهان مدت‌هاست که برای عناصر خاکی کمیاب به چین وابسته بوده است.
چین بزرگترین ذخایر و اکثر تأسیسات فرآوری فلزات خاکی کمیاب را دارد که در طیف وسیعی از صنایع روزمره و حیاتی مانند وسایل نقلیه برقی، تلفن‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها و تجهیزات دفاعی استفاده می‌شوند.
عناصر خاکی کمیاب یک جزء ضروری از صنعت نظامی هستند. یک جت جنگنده اف-۳۵ آمریکایی برای تولید پوشش‌های رادارگریز، موتور‌ها و سیستم‌های راداری خود به بیش از ۴۰۰ کیلوگرم از این مواد معدنی نیاز دارد.
در طول نه ماه سال، صادرات چنین موادی در مجموع به ۳۹,۸۱۷ تن رسید که نسبت به دوره مشابه در سال ۲۰۲۴، ۷.۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.
به گزارش رویترز داده‌ها نشان می‌دهد که صادرات چین به ایالات متحده در ماه سپتامبر نسبت به ماه قبل 28.7 درصد کاهش یافته است، در حالی که صادرات به ویتنام در مدت مشابه 57.5 درصد افزایش یافته است.
بر اساس آمارها، آلمان، کره جنوبی، ویتنام، ایالات متحده و مکزیک پنج مقصد برتر صادراتی آهنرباهای خاکی کمیاب چین از نظر حجم در ماه گذشته بودند.
چه کسانی برترین تأمین‌کنندگان عناصر خاکی کمیاب هستند؟
ایالات متحده در طول دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ برترین تولیدکننده جهان بود، اما با افزایش تلاش‌های چین، این جایگاه از دست رفت. عملیات کم‌هزینه، این کشور آسیای شرقی را قادر ساخت تا بازار را با عناصر خاکی کمیاب ارزان اشباع کند و تقریباً انحصار خود را بر زنجیره تأمین جهانی برقرار سازد.
اکنون بر اساس آمارها چین با تولید ۲۷۰،۰۰۰ تن در صدر فهرست تولید کنندگان عناصر کمیاب قرار دارد و پس از آن ایالات متحده با ۴۵۰۰۰ تن، میانمار۳۱۰۰۰ تن، استرالیا ، نیجریه و تایلند هر یک با تولید ۱۳۰۰۰ تن، هند۲۹۰۰ تن، روسیه با ۲۵۰۰ تن، ماداگاسکار با ۲۰۰۰ تن و ویتنام با ۳۰۰ تن در رده‌های بعدی فهرست تولیدکنندگان این مواد محسوب می‌شوند.
فلزات کمیاب، اهرم فشار چین در مذاکرات ترامپ- شی
روابط بین ایالات متحده و چین بار دیگر پرتنش شده است و کارشناسان می‌گویند که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، «کاملاً نمی‌داند چگونه با چین برخورد کند».
احتمالا این یک «بازی قدرت» توسط چین در آستانه دیدار برنامه‌ریزی شده در اواخر این ماه بین ترامپ و شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، در اجلاس همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه در کره جنوبی است، زیرا «چین تصمیم گرفته که اهرم فشار در سمت آنها باشد».
دن وانگ، مدیر بخش چین در گروه اوراسیا، گفت: «توانایی چین در مهار صادرات عناصر خاکی کمیاب، ابزاری فوق‌العاده قدرتمند است».
تحلیلگران معتقدند که پکن از عناصر خاکی کمیاب به عنوان یک ابزار چانه‌زنی ایده‌آل پیش از اجلاس آتی ترامپ-شی استفاده می‌کند. بی‌بی‌سی در مصاحبه ای با تحلیلگران نتیجه می‌گیرد که چین متوجه شده است که درد واقعی ترامپ نه در تعرفه‌ها، بلکه در مواد معدنی است که اقتصاد کشورش بدون آنها نمی‌تواند سر کند.
این محدودیت‌ها نقطه عطفی در مذاکرات تجاری بین دو ابرقدرت بوده است. کنترل‌های سختگیرانه‌تر چین همچنین به تلاش‌های ایالات متحده برای تأمین منابع جایگزین – چه در داخل و چه از متحدانی مانند استرالیا – شتاب بخشیده است.
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با مدیرعامل گروه بلک‌استون مستقر در آمریکا تأکید کرد که دو طرف باید اختلافات خود را به طور مؤثر مدیریت کرده و روابط را بر پایه‌ای پایدار و باثبات تقویت کنند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در هواپیمای ویژه ریاست جمهوری به خبرنگاران گفت که نمی‌خواهد چین «بازی عناصر کمیاب را با ما انجام دهد».
او پیشنهاد داد که اگر بزرگترین خریدار محصولات کشاورزی جهان متعهد به خرید سویا از آمریکا شود، ممکن است افزایش تعرفه‌ها به سطوح بالاتر از ۱۰۰ درصد را به تعویق بیندازد.
اما پکن هیچ نشانه‌ای از عقب‌نشینی نشان نمی‌دهد و قاطعانه می‌گوید محدودیت‌های گسترده‌تر جدیدش که قرار است تنها چند روز قبل از انقضای آتش‌بس ۹۰ روزه با ایالات متحده در ۱۰ نوامبر اعمال شود، با اقدامات سایر اقتصادهای بزرگ سازگار است.
در سطح کلان، چین با افزایش ذخایر طلا به ۴۷ میلیون انس در حال تقویت پایه پولی خود است، در حالی که آمریکا بر ابزارهای مالی مدرن مانند ارزهای دیجیتال تمرکز دارد. این رویکردهای متفاوت، تحولات نظام پولی جهانی را تحت تأثیر قرار داده و موجب نوسانات گسترده در بازارهای مالی شده است.
در این شرایط، کشورهای دیگر با افزایش ذخایر طلا می‌کوشند در برابر تلاطمات اقتصادی جهانی از خود محافظت کنند.کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در ماه‌های آتی شاهد تشدید تنش‌های تجاری و تغییرات عمیق در نظم اقتصادی جهانی خواهیم بود.
منبع: الوقت
