ایالات متحده به اختلافات آذربایجان و ارمنستان ورود و اخیراً نیز یک هیئت آمریکایی برای آغاز طرح «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» (TRIPP) به ارمنستان سفر کرد. این هیئت از سرمایه‌گذاری اولیه ۱۴۵ میلیون دلاری برای شروع ساخت این جاده خبر داده که نشان‌دهنده حضور واشنگتن در قفقاز است. فراتر از این مداخله، دولت ترامپ در حال تقویت روابط با قزاقستان و ازبکستان است و حتی احتمالاً سفر برنامه‌ریزی شده به آن داشته باشد.

اما در گرجستان، حضور پایدار ایالات متحده در بندر آب‌های عمیق آناکلیا، پیامدهایی فراتر از تأثیر احتمالی آن بر سیاست داخلی گرجستان خواهد داشت. بندر آناکلیا یک بازار اولیه (گرجستان، آذربایجان، ارمنستان) متشکل از 17 میلیون نفر از منطقه قفقاز و 147 میلیون نفر دیگر از کشورهای محصور در خشکی در آسیای مرکزی (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان) و شمال ایران را باز می کند.

اخیراً روسیه درحال ساخت یک قطب دریایی راهبردی در «اوچامچیره» آبخازیا است و به همین ترتیب، سرمایه‌گذاری‌های کلان چین در سراسر منطقه دریای سیاه با هدف دستیابی به نفوذ اقتصادی – سیاسی پایدار انجام می‌شود. بدون تردید، این اقدامات با هدف حذف نفوذ  در گرجستان و فراتر از آن انجام خواهند شد.

از همین روی، حضور ایالات متحده در آناکلیا، مانعی بر نفوذ هر دو قدرت روسیه و چین ایجاد و گزینه‌ای  را برای همه کشورهای قفقاز و ساحل دریای سیاه تعریف می‌کند. شاید دولت ترامپ هیچ علاقه یا انگیزه‌ای برای تأثیرگذاری بر دموکراسی گرجستان نداشته باشد، اما به دنبال گسترش حضور اقتصادی ایالات متحده در قفقاز و آسیای مرکزی برای مهار چین و روسیه است.

در سال‌های گذشته، گرجستان طرح‌های شرکت‌های غربی جهت ساخت بندر آناکلیا را رد نموده و در مقابل، این قرارداد را به شرکت ساختمانی ارتباطات چین (CCCC) واگذار کرد. گزارش Civic Idea، اندیشکده مستقل گرجستانی تاکید می‌کند که علاقه چین به این بندر آب‌های عمیق با حضور آن در بندر پوتی، بخشی از منطقه آزاد صنعتی، هم‌راستا است.

رقابت برای کریدور میانی

با این اوصاف، فرصتی برای ابتکار عمل ایالات متحده برای بازپس‌گیری قرارداد ساخت بندر در آناکلیا وجود دارد. در حال حاضر، ایده کریدور میانی محتمل‌ترین وسیله برای اتصال چین، آسیای مرکزی و قفقاز با اروپا به نظر می‌رسد و TRIPP  انگیزه بزرگی برای تجارت زمینی برای این پروژه بین قاره‌ای فراهم می‌کند. در این میان، آناکلیا اتصال گرجستان به کریدور میانی را تسهیل و مسیر دریایی برای کشتیرانی در اروپا و آسیا نیز فراهم می‌کند که تجارت و اتصال را افزایش می‌دهد. فرصت ارسال محموله‌های فله از طریق دریای سیاه، به بازرگانان این امکان را می‌دهد که به بازارهای بیشتری دسترسی پیدا کنند.

محموله‌هایی که نیاز به حمل و نقل دریایی دارند می‌توانند از چین یا آسیای مرکزی یا از رومانی، بلغارستان، اوکراین و روسیه ارسال شوند که با هزینه کمتری منتقل می‌شوند. این امر مبادلات اقتصادی را تحریک و هزینه‌های حمل و نقل را کاهش می‌دهد، همکاری متقابل در امتداد کریدور میانی را تسهیل و در نتیجه همکاری منطقه‌ای و امنیت بین اعضا را بهبود می‌بخشد.

کشورهای آسیای مرکزی که همگی به دنبال استفاده از دریای خزر برای گسترش تجارت بین‌المللی به اروپا هستند، از یک گذرگاه دریایی امن و قابل اعتماد به سمت غرب سود زیادی خواهند برد. ازبکستان محصور در خشکی، خواستار یک پیمان جهانی برای تضمین ترانزیت و ایجاد یک مجمع لجستیک بین‌المللی برای کشورهای محصور در خشکی شده است. این کشور درحال مذاکره با همسایگان خود برای خرید و راه‌اندازی کشتی در دریای خزر برای خرید و فروش کالا و غلبه بر تنگناهای موجود است. از همین روی، افتتاح یک مسیر امن و قابل اعتماد از بنادر خزر آذربایجان به دریای سیاه و از آنجا به اروپا یا معکوس کردن این روند، محرک بزرگی برای اقتصاد این کشور و همسایگانش خواهد بود.

همچنین، یک بندر با عملکرد بالا در آناکلیا که در معرض نفوذ روسیه و چین یا گرجستان نباشد، به سود غرب هم خواهد بود. موقعیت ایالات متحده در آناکلیا و زیرساخت‌های مرتبط با آن، پیامدهای استراتژیک بالقوه عمیقی نیز دارد. این امر مانع از انحصار تجارت و ژئوپلیتیک دریای سیاه توسط چین و روسیه خواهد شد. حتی اگر این بندر در نهایت به تجارت گسترده چین به اروپا منجر شود، حضور ایالات متحده میزان نفوذ پکن در گرجستان و فراتر از آن را محدود خواهد کرد.

در این راستا، احتمالاً دولت ترامپ به دنبال ارائه پیشنهادی برای ساخت بندر آناکلیای گرجستان خواهد بود، به‌ویژه که دریای سیاه یک منطقه جنگی بوده و حزب رویای گرجستان به دنبال خنثی کردن مخالفت‌های غربگرایان داخلی با حمایت مسکو است. اما عدم اقدام، هزینه‌های واشنگتن و متحدانش را افزایش می‌دهد، به‌ویژه که با سرمایه‌گذاری در TRIPP، نقطه عطف مهمی در قفقاز ایجاد خواهد کرد. اگر آناکلیا و بازوی دریایی تجارت و اتصال بین قاره‌ای از طریق قفقاز تحت سلطه مخالفان ایالات متحده قرار گیرند، آن‌ها از این فرصت برای تضعیف TRIPP  و خنثی کردن مزایای آن استفاده خواهند کرد.

علاوه بر این، عدم اقدام واشنگتن به چین و روسیه اجازه می‌دهد تا علاقه فزاینده دولت به آسیای مرکزی را تضعیف کنند. این امر همچنین امیدهای کشورهای آسیای مرکزی را برای روابط قوی‌تر و سودمندتر با واشنگتن و اروپا از بین می‌برد.

نتیجه‌گیری

رقابت‌های چین و روسیه با ایالات متحده جهانی است. این رقابت‌ها محدود به تایوان، اوکراین یا حتی اروپا نیست. مسکو و پکن در سطح جهانی، به ویژه در آسیای مرکزی و قفقاز، در حال رقابت با قدرت، نفوذ و ارزش‌های ایالات متحده هستند.  بنابراین، مسلماً به نفع واشنگتن و کشورهایی همسو است تا در صورت بروز فرصت‌ها، حتی با وجود ریسک اقتصادی و سیاسی، نفوذ خود را افزایش دهند.  بنابراین، وجود یک ابتکار غربی در گرجستان و به ویژه بندر آناکلیا، فرصت مهمی را ایجاد می‌کند. بنابراین، مزایای پیشنهاد توسعه آناکلیا به عنوان یک مرکز بندری بزرگ در محیط جدید منطقه‌ای، بر ریسک‌های احتمالی غلبه دارد و بنابراین مورد توجه جدی غرب است./ اندیشکده زاویه