کریدور داوود بخشی از راهبرد کلان اسرائیل برای مهندسی قدرت در خاورمیانه و مکمل کریدورهای نتزاریم (در غزه) و فیلادلفیا (مرز غزه و مصر) است. این کریدور از بلندی‌های جولان آغاز می شود، از استان‌های جنوبی سوریه (قنیطره، درعا، السویدا) تا مناطق شرقی مانند التنف و دیرالزور امتداد می‌یابد و به کردستان عراق می‌رسد.

اهداف اصلی آن شامل موارد زیر است:

امنیت:  یکی از اهداف کلیدی کریدور قطع ارتباط زمینی ایران با حزب‌الله در لبنان و ایجاد مناطق حائل برای محدود کردن نفوذ محور مقاومت است. حملات هوایی گسترده اسرائیل به زیرساخت‌های نظامی سوریه پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، به ویژه در السویدا، در راستای این راهبرد است.

اقتصادی:  کنترل منابع آب رودخانه‌های دجله و فرات و مناطق کشاورزی حاصلخیز مانند دیرالزور برای تولید گندم، با هدف تبدیل سوریه به قطب کشاورزی-تجاری زیر نفوذ اسرائیل جزو اهداف رژیم است. این پروژه همچنین با کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) همسوست.

سیاسی و جمعیتی: این پروژه با حمایت از جوامع دروزی و کرد، به دنبال تجزیه سوریه به مناطق قومی و فرقه‌ای خودمختار و تضعیف دولت مرکزی دمشق است. این موضوع مهندسی جمعیتی و تقسیمات سیاسی-امنیتی را به نفع اسرائیل ممکن می‌کند.

توسعه‌طلبی و ایده «اسرائیل بزرگ»: برخی تحلیلگران، کریدور داوود را بخشی از پروژه قدیمی «اسرائیل بزرگ» می‌دانند که به وسیله تئودور هرتزل، بنیانگذار صهیونیسم مطرح شده بود. این ایده شامل گسترش قلمرو اسرائیل از رود نیل تا رود فرات است که با کنترل مناطق راهبردی در جنوب و شرق سوریه و حتی بخش‌هایی از عراق محقق می‌شود.

پیامدهایی برای خاورمیانه

کریدور داوود با ایجاد مناطق خودمختار دروزی در السویدا و مناطق کردنشین در شمال شرقی، تمامیت ارضی سوریه را تهدید می‌کند. حملات هوایی اسرائیل در السویدا که به بهانه جلوگیری از نفوذ ایران توجیه می‌شود، باعث کشتار غیرنظامیان و تخریب زیرساخت‌ها شده و تنش‌های قومی و فرقه‌ای را افزایش داده است. این موضوع می‌تواند سابقه‌ای برای بی‌ثباتی در عراق، ایران و لبنان ایجاد و بی‌ثباتی در سوریه و خودمختاری کردها می‌تواند گروه‌های جدایی‌طلب را در مناطق کردنشین ایران تحریک و امنیت داخلی آن را تهدید کند.

کنترل منابع راهبردی آب و گندم

آب و کشاورزی در کریدور داوود نقش محوری دارند. اسرائیل قصد دارد خطوط لوله‌ای از رودخانه‌های دجله و فرات را برای تأمین آب مناطق در کنترل و متحدان خود ایجاد و دسترسی سوریه و اردن را به وسیله مناطقی مانند حوضه یرموک و دشت حوران محدود کند. کنترل مناطق تولید گندم در دیرالزور و رقه، امنیت غذایی سوریه را تهدید می‌کند، وابستگی به منابع خارجی را افزایش می دهد و خطر بحران‌های اقتصادی و انسانی به همراه دارد.

 تنش‌ اسرائیل و ترکیه

حمایت تل آویو از کردها در شمال شرقی سوریه منافع ترکیه را به چالش می‌کشد، زیرا آنکارا خودمختاری کردها را تهدید وجودی به شمار می‌آورد. همچنین، این کریدور مسیرهای تجاری ترکیه به کشورهای خلیج فارس را مختل می کند و به اقتصاد آن فشار می‌آورد.

هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، اسرائیل را به برنامه‌ریزی برای تجزیه سوریه متهم و تهدید به مداخله برای محافظت از تمامیت ارضی آن کرده است. هرچند فیدان به طور مستقیم به کریدور داوود نپرداخت، اما این موضوع به نگرانی فزاینده‌ای در آنکارا تبدیل شده است و در صورت افزایش تنش‌ها، می‌تواند به درگیری مستقیم منجر شود.

تغییر موازنه قدرت منطقه‌ای

کریدور داوود با قطع ارتباط زمینی ایران با لبنان، قابلیت‌های لجستیکی و نظامی حزب‌الله را کاهش، به طور بالقوه موازنه قدرت در جنوب لبنان را به نفع اسرائیل تغییر و خطر درگیری‌های جدید را افزایش می‌دهد. این موضوع به طور مستقیم بر ایران تأثیر می‌گذارد، زیرا حزب‌الله بازوی کلیدی نفوذ منطقه‌ای تهران است. با تجزیه سوریه به مناطق خودمختار، این کریدور نفوذ ایران را کاهش و موازنه منطقه‌ای را به سمت اسرائیل تغییر می‌دهد.

پیامدهای اقتصادی

این پروژه مسیرهای تجاری منطقه‌ای و دسترسی به منابع آب و کشاورزی را مختل می‌کند و به بی‌ثباتی اقتصادی منجر می‌شود. در السویدا، حملات هوایی اسرائیل بحران‌های انسانی را افزایش داده است. بی‌ثباتی ناشی از آن می‌تواند بر اقتصادهای همسایه مانند درآمدهای کانال سوئز مصر نیز تأثیر منفی بگذارد.

برای ایران که به دنبال گسترش همکاری‌های اقتصادی با عراق و سوریه است، اختلال در مسیرهای تجاری مانند کریدور سوریه-مدیترانه می‌تواند به اقتصاد آن آسیب برساند. ایجاد مناطق حائل و مهندسی جمعیتی به وسیله این پروژه به مهاجرت اجباری و تغییرات جمعیتی منجر می‌شود که پیامدهای بلندمدتی برای ثبات منطقه‌ای خواهد داشت.

چالش‌های پروژه

با وجود این، کریدور داوود با موانع متعددی روبروست که عبارتند از:

مقاومت منطقه‌ای: ایران، ترکیه و روسیه با این پروژه مخالف و به وسیله نیروهای نیابتی، دیپلماسی و اقدامات نظامی با آن مقابله می‌کنند. گروه‌های مقاومت محلی در السویدا و درعا نیز احتمالاً مانع پیشرفت آن شوند، زیرا قبایل السویدا به شدت با اقدامات اسرائیل مخالفند.

محدودیت‌های مالی و نظامی: این پروژه نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه و ظرفیت نظامی، در حالی که ارتش اسرائیل به دلیل درگیری‌ها در یمن، غزه، کرانه باختری و جنوب سوریه با محدودیت‌های جدی روبروست. هزینه‌های بالای خطوط لوله آب و زیرساخت‌های کشاورزی چالش‌های بیشتری ایجاد می‌کند.

پیچیدگی‌های قومی و فرقه‌ای: تنوع قومی و مذهبی سوریه، به ویژه در السویدا و دیرالزور، مقاومت محلی را تقویت می‌کند؛ به طوری که تلاش‌های اسرائیل برای جلب حمایت دروزی‌ها با مخالفت گروه‌های ملی‌گرا روبرو شده است.

نتیجه‌گیری

طرح «کریدور داوود» اسرائیل که با هدف کنترل منابع آب و گندم، تجزیه سوریه و تضعیف محور مقاومت اجرا می‌شود، تهدیدی جدی برای امنیت خاورمیانه به شمار می رود و با افزایش تنش‌های قومی و فرقه‌ای، تغییر نقشه ژئوپلیتیک و ایجاد بحران‌های انسانی، امنیتی و اقتصادی، ثبات منطقه‌ای را به خطر می‌اندازد.

با وجود حمایت ایالات متحده؛ مقاومت منطقه‌ای، پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک و محدودیت‌های مالی-نظامی، موفقیت این پروژه را با تردید مواجه می‌کند. فقدان اذعان رسمی و برنامه‌های دقیق، شک و تردیدها را نسبت به آن بیشتر می‌کند، به طوری که برخی تحلیلگران آن را «رؤیای غیرواقعی» می‌نامند. این کریدور که برای پیشبرد چشم‌انداز «اسرائیل بزرگ» طراحی شده است، خطر بی‌ثباتی گسترده‌تر، افزایش درگیری‌ها و فرسایش ساختارهای سیاسی و اجتماعی منطقه را به همراه دارد.

منبع: راهبرد معاصر از اوراسیا اسپیشیال