به گزارش دیپلماسی پلاس از مرکز مطالعات سورین، نشریه فارن پالیسی در یادداشت تازه خود به‌قلم «الکس وطن خوا» نوشت: «ابراهیم رئیسی» -رئیس جمهور ایران- در سومین سفر خارجی خود از زمان تصدی پست ریاست جمهوری‌اش در ماه آگوست سال 2021، این هفته از مسکو بازدید کرد. سفر رئیسی که در آن وزرای امور خارجه، نفت و اقتصاد ایران همراه او بودند، نقطه عطفی در روابط ایران و روسیه است.
تندروها در تهران، حامیان طرفدار روسیه، اکنون همه اهرم‌های قدرت را در دست دارند و آشکارا مصمم هستند تا روابط خود را با روس‌ها در بسیاری از زمینه‌ها تعمیق بخشند. هیچ رئیس‌جمهوری در ایران به‌اندازه رئیسی درخواست‌های علنی مکرر و مستمر برای روابط راهبردی با مسکو نداشته است. به گفته «سید محمودرضا سجادی» -سفیر سابق ایران در مسکو- پس از بازگشت «ولادیمیر پوتین» -رئیس جمهور روسیه از تهران- در سال 2017، به دستیاران خود گفت: «ما نه از یک کشور، بلکه از دو کشور دیدن کرده‌ایم. کشور ]آیت‌الله[ خامنه‌ای و کشور حسن روحانی.»
در حالی که قدرتمندترین مرد ایران، ]آیت‌الله[ خامنه‌ای، در دفاع از روابط نزدیک‌تر با روسیه و چین تزلزل‌ناپذیر بوده است، پیشنهاد پوتین واضح بود: دولت روحانی و محمدجواد ظریف، ترجیح داده‌اند بر اصلاح روابط با غرب تمرکز کنند. در مقابل، پیام تیم رئیسی به پوتین و شرکت‌های روسی این است که ایران برای تقویت روابط جدی است و هیچ درگیری درون نظام اجازه نخواهد داد که این مأموریت از مسیر خارج شود.
«نه به شرق و نه به غرب» یکی از شعارهایی که با انقلاب سال 1357 ایران متولد شد. بنیانگذار جمهوری اسلامی از شوروی خواست که اسلام را پذیرفته، دست از کمونیسم بردارد و در «مقابله با اعمال شیطانی غرب» به ایران بپیوندند.
اما زمانی که اسلام‌گرایان ایرانی به محدودیت‌های خود پی بردند، دیدگاه متفاوتی در مورد شوروی و فدراسیون روسیه در نظر گرفتند. این روند از اوایل سال 1989 آغاز شد، زمانی که ایران و اتحاد جماهیر شوروی قراردادهای مختلفی از جمله در مورد صادرات تسلیحات به ایران و شوروی برای از سرگیری واردات گاز طبیعی از ایران امضا کردند.
]آیت‌الله[خامنه‌ای روابط نزدیک‌تر با مسکو را به‌عنوان یک بیمه‌نامه در برابر واشنگتن می‌بیند، به این امید که روس‌ها بتوانند به او و اردوگاه تندروی او کمک کنند تا غرب را از ایران دور نگه دارند. او بارها گفته است: «باید به شرق نگاه کنیم نه غرب.» وی روسیه را نه تنها به عنوان یک شریک در زمینه‌های ژئوپلیتیک و همکاری‌های اقتصادی، بلکه به عنوان یک بازیگر اصلی خارجی می‌بیند که می‌تواند به اردوگاه تندرو کمک کند تا پس از مرگ او در قدرت بمانند.
مردم ایران آماده پذیرش روسیه به عنوان ناجی ملی نیستند. به همین دلیل است که بحث محافل حامی رهبری در تهران این است که روسیه تغییر کرده است، این اتحاد جماهیر شوروی یا روسیه تزاری نیست که در طول سه قرن گذشته این همه درد و زیان ارضی را به ایران تحمیل کرده‌اند.
حمایت روسیه از ایران در جریان مذاکرات هسته‌ای در وین محسوس بوده و «سرگئی لاوروف» -وزیر امور خارجه روسیه- ایران را «بخشی از یک تیم» خوانده است. مقامات ایرانی علناً از آن‌ها تشکر می‌کنند. در جای دیگر، حمایت روسیه در ماه سپتامبر سال 2021 از ایران برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای به رهبری روسیه و چین، یک ماه پس از روی کار آمدن رئیسی صورت گرفت. تهران از سال 2005 منتظر عضویت کامل در این سازمان بود.
در سخنان امیرعبداللهیان هیچ اشاره‌ای به روابط نزدیک روسیه با اسرائیل(رژیم صهیونیستی)، وجود نداشت. در واقع، مسکو و تهران به این زودی‌ها برای پیگیری برنامه‌های منطقه‌ای خود در غرب‌آسیا هماهنگی نخواهند کرد.
تیم رئیسی انتظارات بالایی دارد. «جواد اوجی» -وزیر نفت- با بی‌توجهی به وعده‌های متعدد قبلی مبنی بر همکاری راهبردی در بخش انرژی، اخیراً گفت: اسناد بسیار مهمی را امضا کرده‌ایم و می‌توانم بگویم به زودی آثار آن را در حوزه انرژی خواهیم دید.
از نظر دیپلماتیک، تهران و مسکو از سال 1989 روابط دیپلماتیک پایدار و بدون هیچ بحران عمیقی داشته‌اند.
آمریکا از سال 1991 تا حد زیادی روابط روسیه و ایران را نادیده گرفته است، یا حداقل اولویتی برای شکل دادن به محاسبات تهران و مسکو در مقابل یکدیگر قرار نداده است.
