در دنیای امروزی قدرتهای بزرگ که از تقابل مستقیم با یکدیگر واهمه دارند، سطح تقابل را به عرصه‌های کم هزینه‌تر کشانده‌اند و در این میان به نطر می‌سد گروه‌های تروریستی مجال بیشتری برای نقش آفرینی یافته‌اند و پتانسیل‌های ترویسم نیز روز به روز بیشتر مورد توجه دولت‌ها قرار می‌گیرد.
پس از نشانه رفتن انگشت اتهام روسیه به سمت غرب و کیف در مورد حمله داعش به تالار نمایش مسکو، اکنون ماجرای پرتکرار کشته شدن اتباع چینی در خاک پاکستان به دست گروه‌های ترویستی تکفیری از آن دست وقایعی بوده که به چنین تحلیل‌هایی دامن زده است.
اخیراً پنج مهندس چینی که بر روی یک پروژه سد در شمال غربی پاکستان کار می‌کردند، روز سه‌شنبه در جریان یک حمله انتحاری کشته شدند. پلیس پاکستان گفته است که این سومین حمله بزرگ به منافع چین در جنوب این کشور طی یک هفته است. دو حمله دیگر به یک پایگاه هوایی و یک بندر استراتژیک در جنوب غربی استان بلوچستان رخ داد که چین میلیاردها دلار در پروژه‌های زیربنایی این منطقه سرمایه‌گذاری کرده است.
محمدعلی گنداپور، رئیس پلیس منطقه بلوچستان گفت که مهندسان چینی از اسلام‌آباد به سمت کمپ خود در محل ساخت سد در داسو در استان خیبر پختونخوا در حرکت بودند که مورد هدف قرار گرفتند. بر اساس گزارش رویترز، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرویی به کاروان مهندسان چینی برخورد کرد و شش نفر را کشت. گنداپور اعلام کرد که در این حمله پنج شهروند چینی و راننده پاکستانی کشته شدند.
به گفته یک منبع در دفتر نخست‌وزیری پاکستان، این حملات یک هفته قبل از پرواز شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان به پکن رخ داده است. اسحاق دار، وزیر خارجه پاکستان این حمله را محکوم کرده و گفته است که این کشور به مبارزه علیه شبه‌نظامیان ادامه خواهد داد.
تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این حمله را برعهده نگرفته است. منافع چین عمدتاً توسط ستیزه‌جویان قومی هدف قرار می‌گیرد که به دنبال بیرون راندن پکن از بلوچستان غنی از منابع طبیعی هستند. آنها عموماً در جنوب و جنوب غربی کشور فعالیت می‌کنند.
حمله روز سه‌شنبه کمتر از یک هفته پس از آن صورت گرفت که نیروهای امنیتی پاکستان هشت تروریست متعلق به گروه موسوم به «ارتش آزادیبخش بلوچستان» را کشتند که به کاروان حامل شهروندان چینی در خارج از بندر گوادر تیراندازی کردند.
منطقه داسو محل یک سد بزرگ و منطقه‌ای است که پیشتر نیز هدف حملات قرار گرفته است. در سال 2021، 12 نفر از جمله 9 چینی در انفجار اتوبوسی که به دره‌ای در شمال غربی پاکستان سقوط کرد، کشته شدند. این اتوبوس حامل حدود 40 مهندس، نقشه بردار و کارگران تعمیر و نگهداری مکانیکی چینی بود که در پروژه ساخت سد داسو کار می‌کردند.
در آوریل 2022 هم 3 دانشمند چینی و راننده پاکستانی آنها در بمب‌گذاری توسط یک زن بمب گذار انتحاری از یک گروه جدایی طلب پاکستانی که خودروی آنها را در نزدیکی یک موسسه چینی وابسته به دانشگاه کراچی هدف قرار داد، کشته شدند. ارتش آزادیبخش بلوچستان مسئولیت این عملیات را بر عهده گرفت.
بلوچستان کم جمعیت‌ترین منطقه پاکستان اما سرشار از مواد معدنی طبیعی است. بلوچ‌ها مدت‌هاست که از حاشیه‌نشینی و عدم دریافت سهم منصفانه از درآمدهای تأمین‌شده از منابع منطقه شکایت دارند که به ظهور بیش از 10 گروه جدایی‌طلب مسلح در این منطقه شده است.
سنگ‌اندازی در مسیر جاده ابریشم چین
بسیاری معتقدند که انجام حملات ترویستی علیه مهندسان چینی در پاکستان با هدف ضربه زدن به پروژه‌های اقتصادی پکن انجام می‌شود که در یک دهه اخیر روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) یکی از ارکان ابتکار «کمربند و جاده» چین است و هدف آن پیوند منطقه سین‌کیانگ در غرب چین با بندر گوادر در جنوب غربی پاکستان است.
از زمان راه‌اندازی این طرح در سال 2013، ده‌ها میلیارد دلار از طریق کریدور اقتصادی چین و پاکستان به پروژه‌های بزرگ در بخش‌های حمل‌ونقل، انرژی و زیرساخت اختصاص یافته است. در سال‌های اخیر، پکن یکی از قابل اعتمادترین شرکای خارجی اسلام‌آباد بوده است که به همسایه خود که اغلب با بحران‌های پولی و اقتصادی مواجه است، کمک مالی می‌کند.
بندر گوادر پاکستان در اقیانوس هند در مسیر خطوط اصلی کشتیرانی خلیج فارس، توسط چین مدیریت می‌شود، در حالی که پایگاه هوایی دریایی صدیق در نزدیکی آن برای حمایت از کارهای امنیتی و توسعه، به رهبری پکن، در بلوچستان استفاده می شود.
هزینه کریدور اقتصادی چین و پاکستان تخمین زده می‌شود که بیش از 50 میلیارد دلار باشد که چین را قادر می‌سازد از طریق بندر گوادر به دریای عرب دسترسی پیدا کند. سرمایه‌گذاری‌های بزرگ چین در پاکستان به تسریع ساخت زیرساختهای مدرن انرژی و حمل و نقل و در نتیجه کاهش کمبود انرژی و افزایش اتصال کمک کرده است. طرح کمربند و جاده مسیرها و فرصت‌های تجاری جدیدی را ایجاد کرده که تولید ناخالص داخلی پاکستان را افزایش می‌دهد.
پکن و اسلام‌آباد در آوریل 2015 یک برنامه بلندمدت برای ایجاد تاسیسات حمل و نقل و انرژی در امتداد کریدور ایجاد کردند و انتظار می‌رود این تسهیلات باعث راه اندازی پروژه‌های بزرگ دیگر در زیرساخت‌ها، انرژی، حفاظت از آب، اطلاعات و ارتباطات، از جمله مناطق صنعتی شود. مناطق آزاد تجاری با مجموع سرمایه‌گذاری‌ها با هزینه‌ای بالغ بر 45 میلیارد دلار قرار است تا سال 2030 تکمیل شود.
کریدور اقتصادی پاکستان و چین، شامل توسعه یک شبکه زیرساختی در مقیاس بزرگ در پاکستان است و شامل افتتاح یک بندر دریایی بزرگ، یک پروژه راه‌آهن به ارزش 7.2 میلیارد دلار، یک شبکه مترو در لاهور به ارزش 2 میلیارد دلار، نیروگاه‌های برق آبی است. علاوه‌بر، کابل‌های فیبر نوری بین دو کشور که توسط غول مخابراتی چینی «هوآوی» ساخته و مدیریت می‌شود، شامل ایجاد تعدادی منطقه انحصاری اقتصادی نیز خواهد بود.
از طریق CPEC، اسلام‌آباد با استفاده از سرمایه، ظرفیت تولید و دانش چینی دنبال این است تا زیرساختهای خود را ارتقا داده و مکانیسمی برای رشد اقتصادی پایدار ایجاد کند. در مقابل، پکن نیز به دریای عرب متصل می‌شود و یک مسیر تجاری اضطراری به تنگه مالاکا در جنوب شرقی آسیا ایجاد می‌کند.
پکن برای تجارت خارجی به شدت به حمل و نقل دریایی متکی است، دنبال کاهش وابستگی به مسیر سنتی تنگه مالاکا است که به دلیل مسافت طولانی محموله‌ها دیرتر به این کشور وارد می‌شوند. پکن بیشترین درصد نفت خود را از طریق تنگه مالاکا وارد می‌کند و ارسال نفت از طریق آن 45 روز طول می‌کشد تا به مقصد خود در چین برسد ولی این مسافت از طریق گوادر تنها 10 روز طول می‌کشد و لذا در کاهش هزینه‌ها و زمان برای پکن بسیار مهم تلقی می‌شود.
از آنجا که چین با جدیت اجرای جاده ابریشم جدید را دنبال می‌کند، بحث‌هایی برای گنجاندن افغانستان در پروژه زیربنایی صورت گرفته و پکن همچنین تصمیم گرفته که این کشور را به مرکز ترانزیتی بین آسیای مرکزی و جنوبی تبدیل کند.
رد پای آمریکا در حملات ترویستی ضد چین
با توجه به اینکه قدرت روز افزون چین تهدید جدی برای منافع جهانی آمریکا به شمار می‌رود، لذا واشنگتن از هر ابزاری استفاده می‌کند تا با این غول نوظهور مقابله کند و توسل به گروه‌های تروریستی هم بخشی از این پازل است.
به اعتقاد برخی کارشناسان، جنبش آزادیبخش بلوچستان که توسط غرب حمایت می‌شود برای قطع منابع چین از دریای عرب و خلیج فارس از بندر گوادر آموزش دیده است. سخنگوی گروه ارتش آزادیبخش بلوچستان در نوامبر 2018 در بیانیه‌ای گفت:«ما چینی‌ها را به اندازه نیروهای پاکستانی ظالم می‌دانیم، زیرا این دو کشور آینده بلوچستان را ویران می‌کنند». این گروه از چین خواست که یا پاکستان را ترک کند یا برای ادامه حملات آماده شود.
رهبران کاخ سفید به خوبی می‌دانند که در دنیای متغیر کنونی اگر چین بتواند نبض تجارت دریایی و زمینی را در دستان خود بگیرد، هژمونی آمریکا پس از چند دهه فروخواهد پاشید و لذا سعی دارد با ناامن کردن کشورهایی که در مسیر کمربند و جاده، نقش مهمی ایفا می‌کنند مسیر دسترسی پکن به اهداف جهانی خود را مسدود کند.
کریدور پاکستان و چین به عنوان یک عنصر اساسی در پروژه ابتکار کمربند و جاده چین دیده می‌شود و امنیت و ثبات پروژه‌های این کریدور به ثبات و عدم وخامت روابط بین واشنگتن و پکن بستگی دارد.
آمریکا مقدمات مقابله با طرح کلان چین را از سال گذشته استارت زده و با رونمایی از کریدور دریایی «هند- خاورمیانه- اروپا» در سپتامبر 2023، سعی دارد با کمک شرکای هندی و اعراب خلیج فارس طرح خود را جایگزین پروژه چینی کند.
این پروژه نشان‌دهنده اوج ایده‌ها و تلاش‌های آمریکا برای به چالش کشیدن چین و توقف گسترش نفوذ آن در منطقه‌ای حیاتی برای منافع آمریکاست. این کریدور که اقیانوس هند، خاورمیانه و اروپا را به هم پیوند می‌دهد، نشانگر میزان تشدید رقابت ژئوپلیتیکی بین هند و چین و مبارزه فزاینده برای نفوذ بین چین و ایالات متحده در حوزه تجارت و نفوذ منطقه‌ای و جهانی است.
پس از جنگ اخیر غزه و درگیری‌های در دریای سرخ، نقش کریدورهای دریایی و زمینی بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرد و واشینگتن قصد دارد کریدور هند تا اروپا را اجرایی کرده و تجارت در این پهنه دریایی را در اختیار خود بگیرد تا همچنان قطب اول اقتصادی در جهان باقی بماند.
رشد مداوم روابط بین چین و کشورهای عربی خلیج فارس به ویژه در عرصه دفاعی و امنیتی باعث نگرانی شدید واشنگتن شده است و رونمایی از کریدور هند تا اروپا هم با این هدف انجام شده تا با وارد کردن اعراب در چارچوب این کریدور تجاری، این کشورها را همچنان در مدار غرب نگه دارد. از سوی دیگر، با تاسیس کریدور آمریکا، قدرت رقابت و چانه‌زنی هند هم در برابر چین افزایش خواهد یافت. این پروژه در صورت اجرا، هزینه‌های حمل‌ونقل بین هند و اروپا را کاهش می‌دهد و روند تجارت بین آنها را تا 40 درصد سریع‌تر می‌کند و در نتیجه به رشد اقتصاد جهانی هند کمک می‌کند تا قدرتی موازی با چین تشکیل دهد. در کنار تلاش برای اجرای کریدور مدنظر آمریکا، ضربه زدن به پروژه چین هم در دستورکار قرار گرفته که در یک دهه گذشته زیرساختهای آن در کشورهایی مانند پاکستان پیشرفتهای زیادی داشته است.
خاورمیانه به دلیل جایگاه و موقعیت ژئوپلتیکی ویژه‌ای که دارد همواره عرصه رقابت بین قدرتهای بین‌المللی بوده است و پاکستان نیز به دلیل موقعیت اقتصادی و وابستگی مذهبی بخشی از رویارویی بین قدرتهای بزرگ برای تسویه حساب، کنترل و نفوذ بر منابع طبیعی و بازارهای جهانی است.
از آنجا که بخش اعظم کمربند و جاده چین از کشورهای بی‌ثبات و ناامن آسیای مرکزی، افغانستان و پاکستان عبور می‌کند، از اینرو ناامن شدن پاکستان به دلیل وجود گروه‌های تروریستی که مخالف حضور چین در این کشور هستند، فرصت مناسبی برای آمریکا فراهم کرده تا با تقویت هسته‌های مرکزی تروریست‌های داعش و ارتش آزادیبخش بلوچستان، اژدهای زرد را از دور رقابت بر سر کریدورهای دریایی خارج کند./ الوقت
