بنابر توصیف اولاف شولتز صدر اعظم آلمان، این کشور در نقطه عطف تاریخی در زمینه نحوه برخورد با جنگ اوکراین مواجه و تغییرات پارادایمی تأثیر واقعی بر سیاست انرژی این کشور داشته است. البته این تحولات نمی‌تواند یک شبه انجام شود، زیرا روسیه با سهم ۵۵ درصدی تأمین کننده اصلی گاز آلمان پیش از جنگ اوکراین بود.
بسیاری از کارشناسان از تعطیلی و سپس خرابکاری در خط لوله نورد استریم و محدودیت‌های شدید دسترسی به گاز روسیه ابراز نگرانی می‌کردند، زیرا می‌توانست اقتصاد آلمان را فلج و فشار غیرقابل قبولی بر زیرساخت‌های انرژی این کشور وارد کند. باید توجه کرد، رونق اقتصادی آلمان و تبدیل آن به پایگاه مهم اقتصادی و صنعتی در قاره اروپا بدون واردات گاز ارزان روسیه ممکن نبود، اما اکنون این مدل اقتصادی در برزخ فرو رفته است.
گاز طبیعی مایع ماده خام ضروری برای صنایع سنگین آلمان است و ۲۷ درصد از کل انرژی آلمان را تشکیل می‌دهد. با تصمیم این کشور برای حذف تدریجی ظرفیت‌های هسته‌ای خود در سال ۲۰۱۱ در دوره ای 10 ساله، آنها به دنبال واردات گاز از تأمین کنندگان جدید هستند. کانال‌های عرضه جدید بیشتر شامل نروژ و افزایش و ظرفیت ذخیره سازی LNG وارداتی از ایالات متحده و قطر است.
تغییر در منابع وارداتی
استفاده روسیه از زنجیره تأمین گاز برای زیر فشار قرار دادن کشورهای اروپایی با هدف لغو حمایتشان از اوکراین بیشترین آسیب را به اقتصاد آلمان زده است. عرضه گاز روسیه به اروپا در ماه منتهی به جنگ به تدریج کاهش یافت و گازپروم روسیه پر کردن ذخایر آلمان را در فوریه ۲۰۲۲ متوقف کرد. بسیاری از اقتصاددانان باور داشتند، انسداد این مسیر مهم عرضه گاز آلمان را وارد رکود عمیقی می‌کند.
گزارش مؤسسه بروکینگز نشان می‌دهد، اقتصاد آلمان با رکود ۰.۵ درصدی مواجه شد، ولی به تدریج توانست جایگزین‌های مناسب برای تداوم زنجیره تأمین و فعالیت صنعتی بیابد.
توانایی آلمان برای جایگزینی گاز روسیه و گشودن زنجیره‌های تأمین جدید به اقتصاد این کشور کمک کرد از وضعیت مهلک پیش‌بینی شده عبور کند.
نروژ اکنون به بزرگترین تأمین کننده گاز آلمان تبدیل شده و سهم آن از واردات گاز آلمان از ۲۰ درصد سال ۲۰۲۱ به ۴۸ درصد در سال جاری و در مجموع، صادرات نروژ به آلمان ۲۵۰ درصد افزایش یافته است. هرچند نروژ جایگاه خود را به عنوان تأمین کننده گاز اروپا تثبیت کرده است، اما تنها تأمین کننده نیست.
ظرفیت واردات گاز طبیعی مایع
طبق اعلام وزارت اقتصاد و انرژی، آلمان با چالش جدی در ایجاد خطوط واردات جدید برای دستیابی به اهداف ذخیره سازی LNG مواجه و هدف آن ۳۷ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۴ و دو برابر شدن این میزان تا سال ۲۰۲۸ است. البته تأمین بیشتر گاز مستلزم سرمایه گذاری زیرساختی در پایانه‌های واردات گاز طبیعی مایع است. همچنین دولت آلمان با استناد به افزایش قیمت گاز و اقدامات صرفه جویی در هزینه، کاهش ۲۰ درصدی مصرف گاز را تا سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی می‌کند.
افزایش اشتیاق صنعتی به اقتصاد آلمان کمک کرده است از تهدید بحران‌های مکرر انرژی جان سالم به در ببرد و صادرکنندگان گاز جدید نقش خود را ایفا کرده‌اند. به نظر می‌آید تسلط بر وضعیت حساس انرژی به فاصله گرفتن از شیوه‌های قدیم وابستگی منجر و در عین حال باعث نزدیکی بیشتر به کشورهایی مانند قطر شده است.
هاجو شوماخر، روزنامه‌نگار در این باره گفت: این روند نشان دهنده تصویری تاریخی و نتیجه سیاست انرژی در ۲۰ سال گذشته است. حذف تدریجی زغال‌سنگ و سپس خروج از انرژی هسته‌ای بدون تولید کافی انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر شبیه توهم است.
نقش قطر در چرخه انرژی آلمان
قطر در سال ۲۰۲۲ به وسیله بسیاری از کشورها به عنوان نجات دهنده واقعی تلقی می‌شد، اما به تدریج اتحادیه اروپا از این کشور روی برگرداند. دوحه به عنوان منبع مطمئن گاز طبیعی مایع برای تعدادی از کشورهای اتحادیه اروپا که به دنبال قطع روابط با مسکو بودند، تلقی می‌شد؛ اما پیچیدگی ژئوپلیتیکی انرژی به ویژه در آلمان موقعیت قطر را به خطر انداخت.
در نوامبر ۲۰۲۲ رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان از قرارداد گازی ۱۵ ساله با قطر ابراز خوشحالی کرد و شرکت «قطر انرژی» و «کونوکو فیلیپس» دو قرارداد صادرات سالانه ۲ میلیون تن گاز طبیعی مایع به آلمان از سال ۲۰۲۶ تا ۱۵ سال امضا کردند. هابک در کنفرانس تجاری برلین با بیان مدت زمان قرارداد گفت: پانزده سال عالی است.
با وجود این، دنیس رادکه عضو اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان درباره تنزل رابطه انرژی با دوحه گفت: باید از خود بپرسیم آیا غرب با خرید میلیاردها یورو گاز از قطر در حوزه خلیج فارس حمایت می‌کند یا روابط تجاری باید به دلیل شرایط کنونی متوقف شود؟
وی تأکید کرد، در تجارت با سایر کشورها همواره پیامدهای اخلاقی باید سنجیده و در عین حال امنیت عرضه تضمین شود.
اتکای آلمان به گاز طبیعی مایع قطر از زمان حملات حماس در هفتم اکتبر بیشتر مورد توجه قرار گرفت. در حالی که آلمان بر حمایت بی‌قید و شرط خود از اسرائیل تأکید می کند، قطر یکی از تأثیرگذارترین حامیان اخوان المسلمینی است که حماس شاخه‌ای از آن به شمار می رود. علاوه بر این، رهبران حماس عملیات خود را از دوحه هدایت می‌کنند.
به همین دلایل برخی‌ها در آلمان خواستار قطع روابط با قطر هستند. به باور آنها، اگر حماس برای سال‌ها از قطر حمایت مالی و غیر مادی کرده است، بنابراین آلمان نمی‌تواند میلیاردها متر مکعب گاز از آن بخرد.
در میان انتقادات، شولز از نقش میانجی قطر دفاع کرد و اعتقاد دارد، دوحه به دنبال آزادی گروگان‌هاست. در حالی که بسیاری در ائتلاف وی چندان از این موضوع مطمئن نیستند./ راهبرد معاصر
