دکتر مریم‌خالقی نژاد، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی، در گفت‌وگو با دیپلماسی پلاس در مورد کتاب خود با عنوان «پارادیپلماسی فرامرزی» توضیحاتی در مورد جزییات آن تشریح کرده است. فعالیت ایشان بجز تدریس در دانشگاه در این زمینه‌ها است: پژوهشگر پژوهشکده دانشگاه علامه طباطبایی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، عضو شورای علمی جشنواره ها و همایش های ملی، مدیر دیپلماسی فرهنگی‌انجمن دوستی ایران و صربستان، ریس دیپلماسی فرهنگی هنر و سینما عرب آسیا ، دبیر گروه کتاب و صلح انجمن علمی صلح ایران، عضو انجمن پژوهشی صلح و مواد غذایی در ارمنستان – ایروان.
1. هدف شما از نگراش کتاب پارادیپلماسی فرامرزی چه بوده است؟
امروزه با توجه به تحولات ناشی از جهانی شدن که اکنون در چرخه دورانی و پر فراز خود قرار دارد ابزارهای جدید معرفی شده است که تمامی جنبه‌های روابط بین الملل را تحت تاثیر قرار داده است . تسری این امر در عرصه سیاست خارجی در چارچوب تغییراتی در کنشگران دولتی و غیردولتی بسیار مبرهن است. نقطه مرکزی سیاست خارجی دیپلماسی است که در این مسیر روش‌های جدید دیپلماسی متولد شده اند. از آنجایی که در عرصه آکادمیک برای رشد علمی یک جامعه نیاز به آگاهی از این ابزارها و نظریات جدید می‌باشد بنده هم در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی تلاش داشتم تا نظریه پارادیپلماسی را وارد عرصه دانشگاهی در کشورم نمایم و انشالله از این نظریه بسیار کارآمد در عمل نیز بهره گرفته شود. رویکرد بنده در دو کتابی که تا کنون با استفاده از نظریه پارادیپلماسی به نگارش درآمده است کاملا دیپلماتیک می باشد و در راستای ارائه نظریات و روش‌های جدید برای افزایش قدرت ملی و بین المللی ایران می باشد
2.علت نام گذاری کتاب به پارادیپلماسی فرهنگی چیست و چه مسائلی را در این کتاب واکاوی کرده اید؟
پارادیپلماسی دارای سه بعد فرهنگ ، اقتصاد و جغرافیا است که در این کتاب خلاقیت موضوع در آن بود که با جایگزینی محور مرزهای فرهنگی از محور مرزهای جغرافیایی چشم پوشی کنیم و پارادیپلماسی فرامرزی را برای اولین بار با کمک بازنمایی نظریه استوارت هال و گفتمان لاکلائو و موف بیان نماییم و گفتمان سازی در خصوص این‌نظریه انجام شود. به همین دلیل نام کتاب پارادیپلماسی فرامرزی است زیرا پارادیپلماسی که خود زاییده جهانی شدن است و جهانی شدن پرچمدار از بین رفتن مرزهای جغرافیایی است می بایست مرزهای جغرافیایی به مرزهای دیگری همچون فرهنگ مبدل شود. در فصول این کتاب بعد از نظریه پاردیپلماسی فرامرزی و دلایل و توجیحات با روش میدانی و مصاحبه از کارشناسان سازمان فرهنگ، رایزنان و سفرای مربوطه و کنشگران پارادیپلماتیک در هر کشور مطالب جمع آوری شده است و ظرفیت‌های پارادیپلماتیک را در حوزه فرهنگ اعم از اشتراکاتی چون زبان، قومیت، هویت، معماری، مفاخر و مشاهیر، ادبیات، ظرفیت های دانشگاهی و … مورد سنجش قرار گرفت. جمع آوری منابع حدود چهار سال به صورت مستمر طول کشید و به کمک اساتید بزرگوار همچون زنده یاد دکتر ساعی بزرگ و استاد معزز دکتر علی اشرف نظری در آخر مدلی تحت عنوان منطقه گرایی پارادیپلماتیک استخراج شد که در قسمت حقوقی مجلس و وزارت ارشاد به ثبت رسید.
3.این کتاب از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
همانطور که خدمتتان عرض کردم محتوی کتاب برگرفته از اشتراکات فرهنگی و ظرفیت های پارادیپلماتیک هست که در ابعاد مختلف مورد سنجش واقع شده است و تا جایی که مقدور بود از آمار و ارقام و مستندات میدانی کارشناسان سازمان فرهنگ و بعضا رایزنان و سفیران استفاده شده است تا صحت و سقم مطالب و محتوا مورد تایید باشد. همچنین در بخش اقتصادی نیز علاوه بر بیان توانایی ها به مصداق‌های کنشگران‌پارادیپلماتیک در این حوزه رجوع کردیم و با مصاحبه و آمار از خود کنشگران و یا سایت های فعالیتی آنها ضمن بیان خروجی کار کنشگران در نظریه پارادیپلماتیک این قبیل ظرفیت و گنجایش در حوزه اقتصاد نیز مورد بررسی قرار گرفت. یکی از مهمترین و اصلی ترین بخش کتاب فصل آخر است که با توجه به خروجی فصول قبل مدل منطقه گرایی پارادیپلماتیک ترسیم و تدوین شد. در جمع آوری محتوای این کتاب و مدل سعی داشتیم از تجربیات مدیران و کارشناسان اجرایی مانند سازمان فرهنگی وزارت کشور و وزارت خارجه استفاده نماییم که خوشبختانه علی رغم طولانی بودن مسیر اداری این قبیل جلسات و مصاحبه ها انجام شد و بزرگواران مطالبی را از اشتراکات پارادیپلماتیک مطرح کردند که برخی ها در کتاب و یا سندی موجود نبود و یا به تازگی شکل گرفته بود.
4.به نظر شما ویژگی یک نویسنده خوب در حوزه روابط بین الملل چیست و چه نکاتی را در حوزه فعالیت های پژوهشی باید مد نظر قرار داد؟
گر بخواهم بگویم نویسنده خوب چه کسی است و چگونه باید باشد خدمتتان عرض کنم در نویسنده شدن ابتدا باید از کمکهای اساتید صاحب نظر استفاده کرد و از آنها الگو گرفت و دوم در نگارش یک متن کوچک یا حجیم ، کتاب یا یادداشت و … بایستی از مستندات موجود و به روز استفاده کرد. نکته آخر با توجه به اینکه این مصاحبه در خصوص کتاب پارادیپلماسی است به رسم ادب و شاگردی باید ابتدا یادی کنم از زنده یاد دکتر احمد ساعی و سپس استاد بزرگوار دکتر علی اشرف نظری استاد دانشگاه تهران که از ابتدای تحصیل بنده در مقطع دکتری تا فارغ التحصیلی و حتی در بعد از آن همیشه بنده را راهنمایی نموده اند. همچنین سپاسگزارم از فرهنگ‌دوستان و کارشناسان دغدغه مند سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که در این‌مسیر بازوی اصلی اطلاعات میدانی کتاب و مدل منطقه گرایی پارادیپلماتیک بودند.
5. سخن پایانی؟
از شما و مجموعه محترم و پرتلاش دیپلماسی پلاس نیز تشکر دارم که در پی ارتقای عرصه علمی و فرهنگی کشورمان هستید.
گفت‌وگو از: محمدحسین واحدی، دانشجوی علوم سیاسی
