با گذشت بیش از ۴ دهه، جمهوری اسلامی ایران همچنان درگیر همان مبارزه ای است که در بهمن ۱۳۵۷، محمدرضا شاه را سرنگون کرد. در آن روز، انقلابیون به رهبری آیت الله خمینی، شعارهایی از جمله استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی سر می‌دادند. از جمله اصولی که در سیاست خارجی ایران ثابت هستند، می توان به مسئله فلسطین، مقابله با استکبار جهانی یا شیطان بزرگ (آمریکا)، وحدت مسلمانان و حمایت از مستضعفین اشاره کرد.
یکی از نخستین اقداماتی که پس از پیروزی انقلاب انجام شد، قطع روابط با اسرائیل و رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی و قطع عرضه نفت به هر دو رژیم بود. پس از هشت ماه، روابط ایران با آمریکا قطع شد و این امر پس از آن صورت گرفت که دانشجویان ایرانی سفارت آمریکا در تهران را تصرف کردند و دیپلمات های آن را به مدت ۴۴۴ روز گروگان گرفتند. با وجود گذشت زمان، این مسائل همچنان ثابت مانده است.
شکاف بین تهران و واشنگتن منجر به درگیری مسلحانه مستقیم بین آن ها نشد، اما اختلافات همچنان ادامه یافته است. این ها منجر به تنش هایی شد که تقریبا آتش یک درگیری نظامی تمام عیار را شعله ور می ساخت. برای نمونه دو سال پیش، پس از ترور سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، تنش بین ایران و آمریکا به اوج خود رسید. واکنش ایران به ترور سردار سلیمانی، حمله موشکی به پایگاه عین الاسد بود و تهدید به انتقام بیشتر برای کشته شدن سلیمانی همچنان پابرجاست. اما دولت آمریکا از بیم عواقب آن از پاسخ گویی به حمله به عین الاسد خودداری کرده است.
ایران و آمریکا دارای قابلیت های نظامی و فناوری متفاوتی هستند، در حالی که گاه درگیری های مسلحانه وجود دارد، آن ها درگیر جنگ های ایدئولوژیک، روانی، فناوری، سایبری و استراتژیک هستند. بزرگترین دستاورد آمریکا، تقویت جایگاه اسرائیل از طریق پروژه عادی سازی روابط با امارات و بحرین است و این چالش مستقیمی برای ایران در خلیج فارس است. این یک تحول خطرناک در موازنه استراتژیک است که ایران تاکنون نتوانسته آن را خنثی سازد. این امکان وجود دارد که این وضعیت دیوانه کننده، باعث گردد تا حضور نظامی چین و روسیه در منطقه تقویت یابد. در حال حاضر نشانه هایی از اتحاد استراتژیک بین تهران، پکن و مسکو برای مقابله با گسترش نفوذ ایالات متحده در خلیج فارس، اقیانوس هند، آسیای جنوب شرقی و دریای چین جنوبی وجود دارد. اگرچه حملات گاه و بیگاه در منطقه ممکن است یک عامل بازدارنده برای یک جنگ تمام عیار باشد، اما این یک راه حل دائمی برای هیچ یک از طرفین نیست، زیرا چنین حملاتی می تواند جرقه یک رویارویی بزرگ را ایجاد کند.
برخی از سیاستمداران ایرانی به دنبال اصلاح روابط با آمریکا هستند که در طی آن تنش بین دو کشور را کاهش دهد، اما رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کند که سرنوشت جمهوری اسلامی ایران به این است که به این اصول ثابت پای بند بمانند و در صورت پذیرش مصالحه در اصول، هویت آن به کلی تغییر خواهد کرد. کسانی که معتقدند درگیری ایران و آمریکا از نظر دامنه، افق و مظاهر محدود است، در اشتباه هستند. آمریکا از هر فرصتی برای مهار ایران استفاده کرده است و از نفوذ و تاکتیک های قلدری معمول خود علیه مخالفان هژمونی آمریکا استفاده می کند. تحریم های اقتصادی همه جانبه است و حتی شامل دارو و غذا می شود. دو سال پیش، ایالات متحده تحریم های خود را بر بخش مالی ایران تشدید و تهران را از سیستم بانکی جهانی منزوی کرد. علاوه بر این، انجمن جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (سوئیفت) روابط خود را با سازمان های مالی ایرانی مشمول تحریم ها قطع کرد.
با این وجود، تهران همه را با توانایی خود در جذب اثرات منفی محاصره شگفت زده کرده است، حتی اگر ارزش پولش در نتیجه این امر کاهش یافته باشد. تحریم ها یکی از عوامل اصلی توانایی ایران برای دستیابی به خودکفایی نسبی در بسیاری از بخش های حیاتی، حتی انرژی هسته ای می باشد که در معرض محاصره همه جانبه قرار دارد.
علاوه بر این، روابط منطقه‌ای ایران کاهش چندانی نداشته و حتی ممکن است در سال‌های اخیر گسترش یافته باشد، به‌ویژه که این کشور با سه عضو شورای همکاری خلیج‌فارس یعنی پادشاهی عمان، کویت و قطر مناسبات معقولی دارد. این کشور ضمنا روابط دوستانه ای با ترکیه و پاکستان داشته و در سه کشور سوریه ، لبنان و عراق نفوذ قابل توجهی دارد.
ایرانی‌ها از نقش اسرائیل در اعمال فشار بر آمریکا و متحدانش برای پیچیده‌تر کردن مذاکرات هسته ای وین و مهار برنامه نظامی و موشکی ایران آگاه هستند. اما مطمئنا تهران در زمینه ی موشکی با آمریکا مذاکره نخواهد کرد، زیرا چنین اقدامی تاثیر مستقیمی بر امنیت ملی ایران خواهد داشت. بنابراین منطقی است که بگوییم مذاکرات متوقف شده وین می تواند دروازه ای باشد که از طریق آن جنگ یا صلح بین غرب و جمهوری اسلامی ایران ظهور می کند.
