آندری کورتونوف/ مدیر کل شورای امور بین‌الملل روسیه RIAC
پیش‌بینی‌ها معمولاً به فرصت‌های بالقوه‌ای مربوط می‌شوند که در سال جدید برای جامعه بین‌المللی به عنوان یک کل یا برای کشورها به‌ویژه باز می‌شوند. در آستانه تعطیلات سال نو، می‌خواهم خوشبین بمانم. بیایید سعی کنیم هشدارهای معمول را به چالش بکشیم و فهرست تقریبی از فرصت‌های مطلوب برای سیاست خارجی روسیه در سال ۲۰۲۲ را ترسیم کنیم.
۱٫ جلوگیری از تشدید تنش در دونباس و در مرز روسیه و اوکراین
امروزه بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران غربی تشدید رویارویی نظامی جدید در خاک اوکراین را عملاً اجتناب ناپذیر می‌دانند و تنها در مورد مقیاس و شکل مشارکت روسیه در این وضعیت بحث می‌کنند. موفقیت بزرگ سیاست خارجی روسیه در سال ۲۰۲۲ جلوگیری از چنین تحولاتی خواهد بود. این به نوبه خود مستلزم خودداری مستقیم و بدون ابهام کی یف از تلاش برای حل مشکل دونباس با نیروی نظامی و همچنین امتناع غرب از تشویق مستقیم یا غیرمستقیم چنین تلاش‌هایی است.
یک دستاورد بزرگ، اجرای حداقل سه موضوع اول توافقات مینسک (آتش بس پایدار، خروج تسلیحات سنگین، نظارت مؤثر سازمان امنیت و همکاری اروپا) و کاهش قابل توجه تنش در مرز روسیه و اوکراین از سوی طرفین خواهد بود.
۲٫ تثبیت روابط روسیه و آمریکا
تعامل بین مسکو و واشنگتن، همانطور که در سال‌های گذشته بوده است، عمدتاً رقابتی خواهد بود. با این حال، با توجه به تماس‌های رهبران دو کشور در سال جاری، می‌توان انتظار داشت که در سال آینده تثبیت این رقابت در خطرناک‌ترین زمینه‌ها، از جمله با ادامه گفت‌وگو درباره کنترل تسلیحات، ثبات استراتژیک و امنیت سایبری امکان‌پذیر باشد. خودداری ایالات متحده از تشدید بیشتر تحریم‌های ضد روسیه (با درک این که تحریم‌های جدید هدفمند تقریباً اجتناب ناپذیر هستند) را می‌توان یک موفقیت در نظر گرفت.
یکی از اهداف مهم روابط روسیه و آمریکا در سال آینده پایان دادن به جنگ دیپلماتیک و بازگرداندن عملکرد عادی نمایندگی‌های دیپلماتیک دو کشور، حداقل در مسکو و واشنگتن، با از سرگیری مجدد کار روسیه و آمریکا خواهد بود. کنسولگری در شهرهای دیگر
۳٫ احیای گفتگو در امتداد خط روسیه-ناتو
در سال گذشته، تماس‌ها بین مسکو و بروکسل سرانجام متوقف شد و کار شورای روسیه و ناتو عملاً پایان یافت. با این وجود، هر دو طرف علاقه مند به ادامه گفتگوی معنادار، نه تنها در سطح سیاسی، بلکه در سطح نظامی هستند. چنین گفت وگویی می‌تواند (حداکثر – پس از نشست بعدی ناتو در اسپانیا در تابستان) در قالبی جدید، به عنوان مثال، در قالب ایجاد یک گروه مدیریت بحران دوجانبه در اروپا از سر گرفته شود.
اما این گفت‌وگو برای مؤثر بودن، باید شامل تعامل معنادار بین ارتش دو طرف در سطح کاری باشد و نه فقط تماس‌های دوره‌ای بین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه و رئیس ستاد نیروهای مسلح ایالات متحده.
۴٫ توافقات بین روسیه و اتحادیه اروپا در مورد انتقال انرژی
در طول چند سال گذشته و به ویژه در طول سال ۲۰۲۱، مسکو به طور قابل توجهی موضع خود را در مورد تغییرات آب و هوایی به روز کرده است و تعدادی برنامه عملی برای انتقال به انرژی کم کربن راه اندازی کرده است. در عین حال، مسائل انتقال انرژی می‌تواند هم به عاملی برای تقویت نزدیکی بین روسیه و اتحادیه اروپا و هم به یک عامل تحریک کننده جدید در روابط بین مسکو و بروکسل (به ویژه از نظر مقررات کربن فرامرزی) تبدیل شود.
سال آینده به احتمال زیاد برای تعیین ماهیت آینده تعامل بین روسیه و اتحادیه اروپا در زمینه انرژی تعیین کننده خواهد بود. همزمان با راه اندازی پروژه‌های مشترک برای توسعه انرژی‌های جدید، برای روسیه مهم است که در نهایت خط لوله گاز نورد استریم ۲ را راه اندازی کند و در نتیجه یکی از عوامل اصلی بازدارنده پویایی مثبت همکاری انرژی بین مسکو و شرکای غربی اش را حذف کند.
۵٫ جلوگیری از تبدیل شدن افغانستان به یک کشور “شکست خورده”
وضعیت اقتصادی-اجتماعی در این کشور به کمک تداوم تحریم‌های بین المللی علیه دولت جدید افغانستان به سرعت رو به وخامت است. یک فاجعه انسانی در افغانستان در سال ۲۰۲۲ خطر جریان‌های چند میلیونی پناهجو را به کشورهای همسایه ایجاد می‌کند و همچنین مواضع رادیکال ترین گروه‌های بنیادگرا را تقویت می‌کند که می‌تواند به طور قابل توجهی وضعیت سیاسی را نه تنها در افغانستان بلکه در کشورهای همسایه نیز بی ثبات کند.
موفقیت سیاست خارجی روسیه تنظیم دقیق سازوکارهای موثر چندجانبه همکاری در زمینه کمک‌های بشردوستانه و فنی به افغانستان و توافق بر سر تعدادی استثنا از رژیم تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود. در عین حال، کابل باید پیشرفت قابل ملاحظه ای را در زمینه مسائل حقوق بشر، ایجاد یک دولت فراگیر و جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی از خاک افغانستان نشان دهد.
۶٫ ارتقای روابط روسیه و چین به یک سطح جدید
همکاری مسکو و پکن پویایی مثبت ثابتی دارد، اما دو سال پس از همه‌گیری ویروس کرونا، آسیب‌های قابل توجهی به این همکاری‌ها وارد کرده است، به‌ویژه بر روابط انسانی، فرهنگی و آموزشی تأثیر گذاشته است. روابط اقتصادی در قالب فعلی تا حد زیادی پتانسیل سابق خود را برای توسعه گسترده به پایان رسانده است.
طرفین با وظیفه تکمیل تجارت سنتی با توسعه زنجیره‌های مشترک فناوری و تولید، افزایش شدید فعالیت سرمایه گذاری دوجانبه روبرو هستند. تغییر وضعیت ژئوپلیتیکی در جهان مستلزم افزایش سطح هماهنگی سیاست‌های روسیه و چین در بسیاری از موضوعات منطقه‌ای و در بسیاری از سازمان‌های بین المللی است.
۷٫ پیشرفت در جهت هند
اگرچه نسخه جدید استراتژی امنیت ملی روسیه که اخیراً به تصویب رسیده است، هند را هم تراز با چین قرار می‌دهد، پویایی همکاری روسیه و هند در ابعاد مختلفی از پویایی تعامل روسیه و چین عقب مانده است.
در حالت ایده آل، سال ۲۰۲۲ نه تنها در تجارت و سرمایه‌گذاری، بلکه در بعد ژئوپلیتیکی روابط بین مسکو و دهلی نیز باید سال پیشرفت باشد. طرفین رویکردهای متفاوتی نسبت به چین، مفهوم منطقه هند و اقیانوسیه، ساختار چهارجانبه آمریکایی-ژاپنی-استرالیایی-هندی، آینده افغانستان و غیره دارند. همگرایی مواضع طرفین در مورد برخی از آنها کاملاً محتمل است.
۸٫ تحکیم مواضع روسیه در آفریقا
دومین اجلاس سران روسیه و آفریقا برای پاییز ۲۰۲۲ برنامه ریزی شده است. اولین مجمع که در اکتبر ۲۰۱۹ در سوچی برگزار شد، امیدهای زیادی را در مورد چشم انداز گسترش حضور روسیه در قاره آفریقا ایجاد کرد. البته همه‌گیری ویروس کرونا تغییرات زیادی را در برنامه‌های طرفین ایجاد کرده است و مانع از رسیدن آنها به سطوح تجارت و سرمایه‌گذاری قبلی شده است. با این وجود، آفریقا همچنان علاقه قابل توجهی به تعامل با روسیه دارد که می‌تواند به عنوان متعادل کننده مهم نفوذ غالب غرب و چین در کشورهای این قاره عمل کند.
بنابراین، سال آینده می‌تواند برای مسکو «سال آفریقا» باشد، سال تبدیل توافق‌های سیاسی عمومی به پروژه‌های عملی جدید در زمینه‌هایی مانند انرژی، حمل‌ونقل، زیرساخت‌های شهری، ارتباطات، آموزش، بهداشت عمومی و امنیت منطقه.
۹٫ تثبیت وضعیت در قفقاز جنوبی.
اندکی بیش از یک سال از آغاز جنگ دیگر در قره باغ کوهستانی می‌گذرد که با دستیابی به یک آتش بس شکننده و ورود نیروهای حافظ صلح روسی به منطقه به اوج خود رسید. با این حال، خطرات یک درگیری مجدد در یک شکل یا شکل دیگر همچنان وجود دارد. برای روسیه بسیار مهم است که این خطرات را در طول سال ۲۰۲۲ به حداقل برساند، از جمله با حل مشکلات مربوط به تعیین و تحدید حدود مرز ارمنستان و آذربایجان.
جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه در قلمرو قره باغ کوهستانی، رفع انسداد شریان‌های حمل و نقلی که در حال حاضر کار نمی کنند و شروع کار اجرای پروژه‌های بزرگ توسعه منطقه‌ای به همان اندازه شکل دادن تدریجی مبنای جدیدی برای تعامل با باکو و ایروان (و همچنین در آینده تفلیس) مهم هستند.
۱۰٫ آغاز گذار سیاسی در بلاروس
در فوریه ۲۰۲۲، همه پرسی در بلاروس در مورد اصلاحات قانون اساسی این کشور برگزار می‌شود که انتقال سیاسی در این کشور را آغاز می‌کند. روسیه بدون شک علاقه مند است که چنین گذاری در قالبی منظم و بدون تهدید برای ثبات اجتماعی-اقتصادی و سیاسی در کشور و بدون آسیب قابل توجهی به روابط دوجانبه روسیه و بلاروس انجام شود.
علاوه بر این، سال آینده باید برای اجرای پروژه‌های متعدد یکپارچه سازی اعلام شده در سال ۲۰۲۱ و همچنین برای رساندن همکاری نظامی-سیاسی دو کشور به سطح جدیدی تعیین کننده باشد. در عین حال، در سال ۲۰۲۲، مانند گذشته، روسیه نباید با تمام اقدامات مقامات بلاروس، که ممکن است غیرقابل پیش بینی و تکانشی باشد، همذات پنداری کند.
۱۱٫ همکاری بین المللی در مقابله با ویروس کرونا
متأسفانه، همه گیری COVID-19 هنوز به انگیزه ای برای جامعه بین المللی برای متحد شدن حول اهداف مشترک تبدیل نشده است. علاوه بر این، همه‌گیری عامل تشدید رقابت ژئوپلیتیکی در جهان بود. تکلیف شناسایی واکسن‌های روسی علیه ویروس کرونا توسط سازمان بهداشت جهانی و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ حل نشده است و به سال آینده موکول شده است.
با این حال، سیاست خارجی روسیه می‌تواند و باید اهداف استراتژیک را برای خود تعیین کند، از جمله گسترش همکاری‌های بین‌المللی در تهیه واکسن برای کشورهای جنوب جهانی، تسهیل شرایط برای بهبود اقتصاد جهانی، مقابله با «حمایت‌گرایی کووید» و غیره.
۱۲٫ جلوگیری از کاهش شدید قیمت نفت
روسیه در حالی وارد سال ۲۰۲۲ می‌شود که قیمت نفت برای آن مناسب و ۷۰ دلار در هر بشکه است. علاوه بر این، قیمت‌های فعلی گاز طبیعی در اروپا به طور قابل توجهی بالاتر از انتظارات و ترجیحات روسیه است (در ماه دسامبر، قراردادهای آتی گاز اروپا از ۱٫۸ هزار دلار در هر هزار متر مکعب فراتر رفت). با این حال، افزایش نوسانات بازارهای جهانی انرژی، چشم انداز سقوط قیمت جدید را در سال آینده تهدید می‌کند، مشابه سقوط قیمت‌ها در اوایل بهار ۲۰۲۰٫
در نتیجه، یکی از وظایف راهبردی روسیه در سال آینده، به حداقل رساندن نوسان قیمت انرژی تا حد امکان با استفاده از فرمت تعیین شده اوپک + است. به طور کلی، افزایش سطح تعامل بین کشورهای صادرکننده منابع هیدروکربنی در شرایط آغاز گذار جهانی انرژی بسیار مهم است.
بدون شک، این فهرست فرصت‌هایی که پیش روی سیاست خارجی روسیه در سال ۲۰۲۲ باز می‌شود، قابل ادامه است. با این حال، فراموش نکنیم که سیاست همیشه هنر ممکن بوده و هست و انتظار دستاوردهای تاریخی مانند، انحلال ساختارهای نظامی ناتو یا حداقل اجرای کامل توافقنامه‌های مینسک توسط اوکراین در دونباس، غیرواقعی است.
دستیابی به اهداف بسیار ساده‌تر ذکر شده در بالا مستلزم نشان دادن اراده سیاسی، مهارت‌های دیپلماتیک استثنایی، هماهنگی مؤثر بسیاری از سازمان‌های دولتی و صبر و استقامت از سوی همه کسانی است که سیاست خارجی کشور را تعیین و اجرا می‌کنند./ ایراس
