الوقت- با شروع جنگ اوکراین، غربیها به هر حربه‌ای متوسل شدند تا با کمک متحدانشان بتوانند روسیه را منزوی کرده و رقیب خود را تضعیف کنند و برای پیشبرد این پروژه بر روی شیوخ ثروتمند خلیج فارس متمرکز شده بودند اما از قضا این کشورها روابط نسبتا خوبی با روسیه داشتند و حاضر نشدند در پازل آمریکا بازی کنند. یکی از این کشورها عربستان سعودی بود که آمریکا به دلیل اتحاد استراتژیک هشت دهه‌ای بیش از دیگران به کمکهای آن امیدوارد بود تا با افزایش تولیدات نفتی، بتواند متحدانش را از بحران خودساخته انرژی نجات دهد اما سفر خفت‌بار جو بایدن به ریاض هم نتوانست تغییری در مواضع اعلانی سعودیها ایجاد کند بلکه این فشارها نتیجه عکس داد و به تنش بین ریاض و واشنگتن منجر شد. اکنون سفر وزیر خارجه عربستان به کی‌یف در دومین سال جنگ اوکراین که با وعده‌های مالی همراه بود، ذهن تحلیلگران را به این مسئله معطوف کرده که آیا این سفر به معنای چرخش در مواضع ریاض به غرب و گریز از روسیه است یا سعودیها همچنان بر مواضع سابق خود پایبند هستند.
در این راستا، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی روز دوشنبه طی سفری اعلام نشده وارد کی‌یف شد و با مقامات ارشد این کشور دیدار و گفتگو کرد. فیصل عالی‌ترین مقام عربستانی است که در ۳۰ سال گذشته از اوکراین بازدید کرده است. فرحان در دیدار با زلنسکی گفت، ما خواهان پایان جنگ اوکراین و روسیه به شکل مسالمت آمیز و به دنبال فرصت‌ها برای حل بحران با کمک همه طرف‌ها هستیم. باتوجه به اینکه سفر فرحان به کی‌یف اولین سفر مقام عربی س از شروع بحران اوکراین به شمار می‌رود و به دلیل نقش و جایگاهی که عربستان در جهان عرب و بازار انرژی دارد، این سفر از زوایای زیادی قابل بررسی است.
علاوه بر ظاهر دیپلماتیک سفر وزیر خارجه سعودی، آنچه در این سفر بیش از هر چیز توجهات را به خود جلب کرد نوع حمایت ادعایی ریاض از کیف بود. همه منتظر بودند که ببینند وزیر خارجه عربستان در این سفر که پس از سه دهه انجام شد، تا چه حد حاتم بخشی خواهد کرد که در این شریط بحرانی بتواند بخشی از مشکلات اوکراین را حل کند اما توشه این سفر پر زرق و برق برای اوکراینی‌ها تنها امضای قرارداد ارائه کمک ۴۰۰ میلیون دلاری بود. این توافق شامل یک برنامه همکاری مشترک برای ارائه کمکهای بشردوستانه به اوکراین به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار است. همچنین شامل تامین مالی مشتقات نفتی به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار به عنوان کمک بلاعوض ریاض از طریق صندوق توسعه عربستان سعودی به اوکراین است.
این سفر در زمانی انجام می‌شود که غربیها به شدت به کمک متحدانشان برای ارسال کمکهای مالی و تسلیحاتی به اوکراین نیاز دارند و در هفته‌های اخیر هم مقامات واشنگتن با دوره‌گردی در مناطق مختلف جهان سعی داشتند تا کشورهای بیشتری را به اردوگاه خود وارد کنند.
اوکراین در روابط تنش‌‌آمیز ریاض- واشنگتن
سفر وزیر خارجه سعودی به اوکراین در دومین سال جنگ اوکراین، درحالی است که در ابتدای جنگ، کشورهای غربی انتظار داشتند تا ریاض به دلیل موقعیتی که در بازار انرژی جهان دارد، در کنارغربیها برابر روسیه بایستد اما چنین اتفاقی رخ نداد. غربیها به دلیل بحران انرژی که پس از اعمال تحریمهای روسیه به وجود آمد، تلاش زیادی کردند تا بتوانند مقامات سعودی را به همکاری در این عرصه متقاعد کنند اما در این کارزار طَرفی نبستند. حتی سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به عربستان هم که با هدف افزایش میزان تولیدات نفتی این کشور برای کاهش قیمت انرژی در بازارهای جهانی انجام شد نیز موفقیت‌آمیز نبود و سعودیها به توافقاتی که با روسیه در چارچوب «اوپک پلاس» داشتند، پایبند ماندند و همین مسئله خشم غربیها را در پی داشت.
عربستان در یکسال گذشته در حوزه انرژی به نوعی در جبهه روسها قرار گرفت و حاضر نشد به درخواست‌های واشنگتن تن دهد که نوعی دهن کجی به دولت بایدن بود که از زمان روی کار آمدن به دلیل مسائل حقوق بشری و پرونده قتل جمال خاشقچی حاضر به دیدار با بن سلمان نشده بود. مواضع ریاض در قبال بحران اوکراین، تنشها بین آمریکا و سعودیها را تشدید کرد، تا جایی که مقامات واشنگتن اعلام کردند برای تنبیه آن در روابط سیاسی خود با این کشور بازنگری خواهند کرد. نمایندگان کنگره هم خواستار قطع صادرات سلاح به عربستان شدند اما به خاطر تبعات این اقدام از مواضع خود عقب نشستند. چرا که این احتمال را می‌دادند که اگر به عربستان بیش از حد فشار بیاورند به سمت روسیه و چین متمایل شود و این تهدیدی برای منافع غرب در خلیج فارس بود.
با وجود مماشات آمریکا در برابر عربستان اما سعودیها به راه جدیدی که در پیش گرفته بودند ادامه دادند و بدون ترس از هشدارهای واشنگتن، روابط خود را با چین توسعه دادند و سفر دو ماه پیش شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین به ریاض که سعودیها برخلاف بایدن، برای او سنگ تمام گذاشتند، 30 قرارداد در حوزه‌های مختلف بین دو کشور امضا شد و این مسئله آمریکا را بیش از پیش نگران کرد. با این سیاستهای عربستان، غربیها به این باور رسیدند که دیگر نمی‌توانند مثل گذشته روی همکاری این کشور در سیاستهای جهانی خود حساب باز کنند. برخی تحلیلگران غربی بر اساس تنشهای به وجود آمده بین ریاض و واشنگتن، از پایان ماه عسل و اتحاد راهبردی بین دو طرف خبر دادند.
با این حال، به نظر می‌رسد که سفر نمادین وزیر خارجه عربستان به اوکراین، آمریکاییها را خوشحال کرده است و آنرا تغییر مواضع ریاض در قبال بحران اوکراین تلقی می‌کنند. در همین رابطه، جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا در سخنانی از سفر فیصل بن فرحان به کی‌یف و دیدار وی با زلنسکی استقبال کرد و آنرا گامی مهم و ابتکاری مثبت توصیف کرد. کربی با بیان اینکه پادشاهی عربستان شریک استراتژیک آمریکا برای 8 دهه است، تاکید کرد که دولت آمریکا بر این موضوع متمرکز است که روابطش با عربستان سعودی در خدمت منافع ایالات متحده باشد.
جستجوی راه میانه در گیرودار جنگ
باتوجه به نگاه منفی غربیها به عربستان سعودی در یکسال گذشته، مقامات ریاض تلاش می‌کنند تا این سوء تفاهامات به وجود آمده با غرب را رفع کنند. به همین خاطر، فیصل بن فرحان پس از سی سال خود را به کی‌یف رسانده تا اینگونه وانمود کند که سعودیها متحد روسها نیستند. سعودیها تلاش می‌کنند در روابط خود با روسیه و اوکراین، موازنه ایجاد کنند، همچنانکه در اوپک پلاس با مسکو هماهنگ هستند و با تحریمهای ضد روسی همراه نشدند، با اوکراین هم سعی دارند روابط خود را تا حدودی تقویت کنند. برای اینکه در عمل هم نشان دهند در طرف روسها قرار نگرفته‌اند، کمک 400 میلیون دلاری را به عنوان هبه به اوکراین پیش کش کرده‌اند، رقمی که فقط قرار است به صورت کمکهای بشردوستانه و مشتقات نفتی به اوکراین ارسال شود و مبلغ نقدی نیست و بنابراین، این کمکها دردی از اوکراینی‌ها دوا نخواهد کرد چرا که مقامات اوکراینی و غربیها بیشتر ترجیح می‌دادند عربستان به توافقات با روسیه پشت پا بزند و با افزایش تولیدات نفتی به غرب کمک کند تا بتوانند از هزینه‌های اضافی انرژی کم کرده و با افزایش بودجه‌های نظامی، سلاحهای بیشتری را در اختیار کی‌یف قرار دهند.
از آنجا که دورنمای روشنی برای جنگ اوکراین دیده نمی‌شود و دو طرف حاضر به عقب‌نشینی نیستند، به نظر می‌رسد سعودیها سعی دارند در این بحران که به نوعی سرنوشت اقتصادی و نظامی آینده جهان را رقم خواهد زد، موضعی محتاطانه بگیرند که نه روسها خشمگین شوند و نه غربیها و به عبارتی حد وسط را رعایت کنند.
عربستان هر چند در ظاهر نشان می‌دهد که خواستار توقف جنگ اوکراین و ازسرگیری مذاکرات صلح است اما چون با شروع این بحران، قیمت نفت افزایش یافت و درآمدهای زیادی را نصیب شیخ نشین‌های خلیج فارس کرد، در باطن از ادامه این بحران جهانی استقبال می‌کنند. زیرا هر چه تنشها بین روسیه و غرب بیشتر باشد، عربستان هم می‌تواند از دو طرف درگیری به نفع منافع خود استفاده کند، کما اینکه در یکسال گذشته هم این رویه را در پیش گرفتند. لذا، آمریکا و متحدانش برای پیروزی ادعایی در برابر مسکوف نباید روی ریاض حساب باز کنند و سعودیها حداقل طی این مدت نشان دادند که دیگر به آمریکا سواری رایگان نمی‌دهند.
