مشخص نیست که فروپاشی کره شمالی چگونه خواهد بود. این امر می‌تواند از طریق اتحاد مجدد آن کشور با همسایه جنوبی خود باشد که اکنون آن را “دشمن اصلی” خود اعلام کرده یا می‌تواند در قالب فروپاشی رژیم خاندان کیم و محو شدن تسلط آن بر ۲۶ میلیون نفر جمعیت کره شمالی باشد.
کارشناسان به طور کلی موافق هستند که چند رویداد وجود دارد که می‌تواند باعث فروپاشی حکومت کره شمالی شود. مرگ غیرمنتظره یا نابهنگام کیم جونگ اون ممکن است وضعیت را پیچیده سازد و یا در صورت حمایت نهادهای امنیتی آن کشور، خیزش مردمی می‌تواند شتاب بیش تری به خود بگیرد.
ممکن است کودتایی در سطوح بالای قدرت در آن کشور رخ دهد و یا ممکن است کره شمالی درگیر جنگی تازه شود. “اسکات اسنایدر” کارشناس ارشد مطالعات کره و مدیر برنامه سیاست ایالات متحده و کره در شورای روابط خارجی معتقد است که احتمال وقوع تمام سناریو‌های ذکر شده وجود دارد و کیم به خوبی نسبت به آن اگاه است.
با این وجود، شک و تردید عمیقی نسبت به این تحلیل‌ها وجود دارد. هیچ اعتماد واقعی‌ای به احتمال پایان قریب الوقوع رژیم بسته و متکی به رهبری سه نسل از خاندان کیم و تحت حمایت پکن و مسکو در آینده نزدیک وجود ندارد. اسنایدر می‌گوید: “کره شمالی بسیار بادوام‌تر از آن چیزی است که از بیرون به نظر می‌رسد”.
“فرانک اوم” کارشناس ارشد شمال شرق آسیا در انستیتوی صلح امریکا و مشاور سابق وزارت دفاع امریکا در امور کره شمالی و کره جنوبی می‌گوید: “با توجه به کنترل کامل دولت کره شمالی بر همه امور، ماهیت منزوی رژیم آن کشور و حمایت چین و روسیه از آن و مهم‌تر از همه دارا بودن تسلیحات هسته‌ای فروپاشی حکومت کره شمالی بسیار بعید به نظر می‌رسد”.
با این توصیفات چه چیز می‌تواند به منزله پایان برای کره شمالی باشد؟
سناریوی اول: مرگ کیم جونگ اون
مرگ کیم که در حال حاضر ۴۰ ساله است نقطه آسیب پذیری برای کره شمالی خواهد بود. تصور می‌شود که او دچار مشکلات سلامتی شده اگرچه تمام این موارد حدس و گمانه زنی است و در این باره ابتلای احتمالی او به بیماری‌های مخنلفی از جمله نقرس، دیابت و کووید مطرح شده اند که به دلیل دوره‌های غیبت طولانی مدت او در رسانه‌های دولتی و نوسانات چشمگیر وزن اش تقویت شده است. تاثیر مرگ کیم در آینده به زمان بندی بستگی دارد. در حال حاضر، هیچ جانشین ثابتی وجود ندارد که از ابهامات ناشی از مرگ ناگهانی و پیش بینی نشده رهبر فعلی جلوگیری کند.
“اندرو یئو” کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاست شرق آسیا در اندیشکده بروکینگز می‌گوید:” مسلما این یک مقطع جدید و حیاتی برای کره شمالی خواهد بود. در آن مرحله شاید کره شمالی بتواند مسیر متفاوتی را دنبال کند”. با این وجود، “مایکل لی” مدیر شرکت تحلیل ماهواره‌ای کره جنوبی SI Analytics می‌گوید:”کره شمالی یک سلسله تثبیت شده (کیم) را دارد و نشان داده که می‌تواند قدرت را بدون مشکل به نسل بعدی اعضای آن خاندان و سلسله واگذار کند. سیستم انتقال قدرت وراثتی در کره شمالی قوی می‌باشد”. با این وجود، “اوم” می‌گوید: “پیونگ یانگ به عنوان یک سلسله مرد محور عمل کرده و اکنون هیچ وارث مردی برای آینده رژیم سیاسی آن کشور وجود ندارد”.
برخی می‌گویند “کیم یو جونگ” خواهر کوچک‌تر کیم قرار است جانشین او شود. او اغلب به عنوان فرد دوم در ساختار فرماندهی کره شمالی قلمداد می‌شود و در سالیان اخیر حضور قابل مشاهده تری داشته در کانون توجه افکار عمومی قرار گرفته است.
“اوم” می‌گوید:” “او بخشی از خاندان کیم است و در امور دولتی و خارجی تجربه دارد، اما مشخص نیست که آیا می‌تواند بر سلطه قوی مردان در سیستم کره شمالی غلبه کند یا خیر”. دستگاه‌های امنیتی کره جنوبی اشاره کرده اند که “کیم جوآئه” دختر کوچک کیم جونگ اون نیز گزینه‌ای دیگر است و برای جانشینی پدرش آماده می‌شود.
اعتقاد بر آن است که کیم سه فرزند دارد با این وجود صرفا کیم جوآئه در فاصله سنی ۱۰ تا ۱۲ سالگی تنها فرزند اوست که در معرض دید عموم قرار گرفته است. کارشناسان می‌گویند کیم جوآئه و کیم یو جونگ هر دو می‌توانند هدایت رژیم سیاسی کره شمالی را با انحرافی اندک ادامه دهند، اما زمان تعیین یک رهبر جدید نامعلوم باقی مانده است. اوم می‌گوید: “به نظرم زمان مرگ کیم چندان اهمیتی ندارد مهم آن است که آیا هرگز یک زن می‌تواند حکومت تحت سلطه شدید مردان را در کره شمالی رهبری کند یا خیر”.
سناریوی دوم: تهدیدات داخلی
هرگونه امیدی به این که حکومت کره شمالی توسط مخالفت‌ها و اعتراضات داخلی و عمومی از بین برود دور از دسترس است. با این وجود، “یئو” نسبت به امکان تحقق این سناریو خوش بین است. او اشاره می‌کند که تلاش‌های کره جنوبی برای حمایت از حقوق بشر، حمایت از فراریان از کره شمالی و انتشار اطلاعات در میان شهروندان کره شمالی می‌تواند تا حدودی ذهن شهروندان کره شمالی را از تبلیغات رژیم سیاسی حاکم بر آن کشور دور کند.
“یئو” می‌گوید: “با این وجود، بعید به نظر می‌رسد که مردم کره شمالی بتوانند مبارزات و اعتراضات را سازماندهی کنند. نظام تمامیت گرای حاکم بر آن کشور امکان هرگونه شورش قابل توجهی را از بین می‌برد”. “اسنایدر” می‌گوید: “کره شمالی اکنون توانسته در حوزه اینترنت و انتقال اطلاعات مرز‌های کشور را ببندد و با تهدیدات سایبری متوجه خود به شیوه “موش” و “گربه” بازی و مقابله کرده است”. او می‌افزاید:” تنها شکل تهدید داخلی که نگرانی مستقیم برای نخبگان کره شمالی ایجاد می‌کند سناریوی کودتا خواهد بود. این تهدیدی است که به شخص کیم بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی است که در خیابان‌های آن کشور می‌گذرد”.
“اوم” می‌گوید امکان کودتای نظامی وجود دارد، اما مستلزم ایجاد شرایط “غیر عادی” می‌باشد. اسنایدر می‌گوید: “کیم نشان داده که از هرگونه تحرکاتی علیه خود آگاه است و آمادگی دارد تا علیه تهدیدات اقدام کند. بیش از یک دهه پیش او “جانگ سونگ تاک” شوهر عمه خود که از مقام ارشد رژیم سیاسی کره شمالی بود را اعدام کرد چرا که وی را تهدیدی نزدیک علیه خود و رژیم سیاسی اش قلمداد می‌کرد. از شوهر عمه کیم در رسانه‌های دولتی تحت عنوان “بدتر از سگ” و “خائن تمام دوران” یاد شد و مورد تحقیر قرار گرفت. اسنایدر می‌گوید آن رخداد تصویری از کنترل فوق العاده‌ای را نشان داد که رهبری مرکزی کره شمالی حتی در سطح نخبگان قادر به اعمال آن است. “یئو” می‌گوید:”مسلما این چنین تهدیدات داخلی‌ای بزرگترین تهدید برای کیم خواهند بود. اساسا صرفا پویایی‌های داخلی است که کره شمالی را می‌سازد یا شکست می‌دهد”.
سناریوی سوم: بازار‌های آزاد
در صورتی که کیم تصمیم بگیرد رویکردی به سبک چین برای اقتصاد کره شمالی داشته باشد و بازار‌ها را در آغوش بگیرد و از چنگال آهنین انداخته شده دولت بر روی اقتصاد متمرکز آن کشور صرفنظر کند تهدیدات از داخل مرز‌های کشور می‌تواند واقعی‌تر شود. “اسنایدر” می‌گوید:” پیگیری اصلاحات به سبک چینی برای ثبات و تداوم رژیم خاندان کیم را با خطرات جدی مواجه می‌سازد”.
“یئو” می‌گوید: “اگر پیونگ یانگ بخواهد از تصمیم مشابه “دنگ شیائو پینگ” رهبر اسبق چین برای باز کردن در‌های اقتصاد تقلید کند خطرات بزرگی برای رژیم کیم وجود خواهد داشت”. شواهد اندکی وجود دارند که نشان دهند کیم مایل است این رویکرد مخاطره آمیز را بیازماید. کیم جونگ اون نیز مانند پدرش نشانه‌هایی از حرکت به سمت اصلاحات محدود را قبل از آن به عقب بازگردد از خود نشان داده است. “یئو” می‌گوید:”جانگ شوهر عمه اعدام شده کیم ارتباطات تجاری زیادی در چین داشت و همین موضوع کیم را ازرده خاطر ساخت. این ارتباطات و پولی که از طریق آن وارد کره شمالی می‌شود قادر خواهد بود رژیم را به چالش بکشد، زیرا می‌تواند چیز‌هایی را برای مردم کره شمالی فراهم کند که دولت به وضوح قادر به فراهم ساختن آن نیست”.
تحلیلگران می‌گویند که در سال‌های پس از اوج گیری پاندمی کووید – ۱۹ کیم به جای در پیش گرفتن یک مدل اقتصادی جدید تمرکزگرایی مجدد در حوزه اقتصاد و تحکیم مجدد قدرت خود را به شکلی مضاعف در پیش گرفت. “یئو” می‌گوید: “شاید هفت یا هشت سال پیش در مورد احتمال اصلاحات اقتصادی و تغییر در بازار‌ها در کره شمالی بسیار خوش بین‌تر بودم. با این وجود، با مشاهده خط مشی کیم و این که سخت گیری در مورد ورود محتوای فرهنگی کره جنوبی به کره شمالی را تشدید کرده و سپس قدرت کنترل بر اقتصاد را مجددا اعمال کرد دست کم در حال حاضر نسبت به این گزینه تردید بیش تری پیدا کرده ام”.
سناریوی چهارم: جنگ
وب سایت ۳۸ North که به تحلیل مسائل مرتبط با شبه جزیره کره می‌پردازد اخیرا نوشت: ” کیم جونگ اون تصمیمی استراتژیک برای رفتن به سوی جنگ را اتخاذ کرده است”. طرح چنین استدلالی دشوار نیست. کره شمالی یکی از نظامی‌ترین کشور‌های جهان است و ارتش آن کشور از نظر عددی همسایه جنوبی خود را کوتوله قلمداد می‌کند. پیونگ یانگ اعلام کرده که اکنون در شرایط جنگی قرار دارد و تولیدات دفاعی خود را افزایش داده و به ازمایش موشک‌های بالستیک که برای کره جنوبی، ژاپن و ایالات متحده بسیار نگران کننده می‌باشد ادامه داده است.
“یئو” می‌گوید: “وقتی تنش‌ها افزایش یابد احتمال تحریک، تشدید و در نتیجه تغییر وضعیت وجود خواهد داشت”. کارشناسان اطمینان خاطر دارند که پیونگ یانگ وارد جنگ نخواهد شد چرا که این اقدام به معنای پایان حکمرانی کیم خواهد بود. آنان اشاره می‌کنند ارتش کره شمالی علیرغم بزرگ بودن از نظر ابعاد و تعداد اعضای عضو آن فاقد وسعت تجربه آموزشی‌ای است که ارتش کره جنوبی از طریق انجام مانور‌های نظامی با کشورهایی، چون امریکا کسب کرده است.
کارشناسان متفق القول معتقدند که تهدیدات جنگی کیم بیش‌تر لفاظی می‌باشند. هم چنین، اسنایدر می‌گوید که کیم معتقد است توانایی‌های هسته‌ای کره شمالی مانع از تغییر رژیم سیاسی آن کشور خواهد شد و کیم از قابلیت تسلیحات هسته‌ای به عنوان منبع تداوم رژیم خود استفاده می‌کند.
پیونگ یانگ در حال حفظ زرادخانه هسته‌ای خود در خط مقدم افکار کره جنوبی و ایالات متحده است و آزمایش یک “سیستم تسلیحاتی هسته‌ای زیر آبی” را انجام می‌دهد که ظاهرا قادر به راه انداختن سونامی هسته‌ای علیه دشمنان کره شمالی است، اما در میان تحلیلگران غربی در مورد توانایی واقعی آن زیردریایی تردید وجود دارد، اما هم چنین کره شمالی همچنین یک ماهواره جاسوسی پرتاب کرده و متعهد شده که چندین ماهواره دیگر را نیز در سال جاری در مدار قرار دهد.
متعهد به متحدان
کره شمالی در نهایت برای بقای خود به متحدان اصلی اش وابسته است. “یئو” می‌گوید: “حمایت روسیه و چین چیزی است که به کره شمالی اجازه می‌دهد بقای خود را تضمین نماید”. “رابرت کلی” استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ملی پوسان کره جنوبی می‌گوید: “آن کشور نمی‌تواند بدون حمایت خارجی به مردم خود غذا بدهد یا به اهداف اساسی اقتصادی دیگر مانند ایجاد زیرساخت‌ها دست یابد”. با این وجود، اسنایدر می‌گوید جنگ اوکراین وضعیت را تغییر داده و روسیه را از بقیه جهان دور کرده و این یک برد بزرگ برای کره شمالی بوده است.
او می‌افزاید: “این وضعیت مسکو را مجبور ساخت به فضای تحریمی بپیوندد که کره شمالی مدت‌ها به تنهایی در آن به سر می‌برد و پیونگ یانگ را برای روسیه دارای ارزش بیش تری ساخته و به رابطه دو کشور حیات تازه‌ای بخشیده است”. یئو می‌گوید: “روابط کره شمالی و روسیه احتمالا بزرگترین تغییر بازی در شش ماه گذشته بوده است”.
دولت “مرتد” آینده
“یئو” می‌گوید: “کره شمالی در یک دهه آینده احتمالا از نظر نظامی قوی‌تر خواهد شد، اما هم چنان فقیر خواهد ماند و به مثابه یک “دولت مرتد” قلمداد خواهد شد”. جهان در حال تغییر است و ادراکات نیز تغییر خواهند کرد. نامشخص است که آینده تا چه اندازه برای کره شمالی مهربان خواهد بود، اما اسمیت هشدار می‌دهد که بسیاری از کشور‌های غربی به سرعت با پیونگ یانگ نه به عنوان یک تهدید محدود بلکه به مثابه یک بخش خطرناک از یک مشکل بزرگ‌تر مواجه خواهند شد.
منبع: فرارو به نقل از نیوزویک
