بالاخره پس از ماه‌ها کش و قوس فراوان برای برگزاری انتخابات زودهنگام در پاکستان، میلیون‌ها رای دهنده روز پنجشنبه در انتخابات پارلمانی و منطقه‌ای، رای خود را به صندوق انداختند.
نتایج این انتخابات که زیر شبح تشدید حملات مسلحانه برگزار شد و دو انفجار در ایالت بلوچستان جان 26 نفر را گرفت مورد رضایت ارتش و حزب حاکم نبود و نتوانستند اکثریت کرسی‌ها را کسب کنند.
بر اساس گزارش رسانه‌های پاکستانی، نتایج موقت منتشر شده از سوی کمیسیون انتخابات پاکستان نشان می‌دهد که نامزدهای مستقل که عمدتاً از سوی حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان نخست وزیر برکنار شده این کشور حمایت می‌شوند، پیشتاز هستند.
به گزارش شبکه «سی ان ان»، کمیته انتخاباتی پاکستان گزارش داد که نامزدهای مستقل، ۹۸ کرسی را تاکنون به دست آورده‌اند. از طرف دیگر، «بی بی سی» نیز گزارش داد، عمران خان که در زندان محبوس است، مدعی پیروزی در انتخابات شده و از هوادارانش خواسته تا این پیروزی را جشن بگیرند.
عمران خان در پیام ویدیویی جمعه شب نواز شریف را به شدت مورد سرزنش قرار داد و تاکید کرد:«جنبش عدالت، برنده اصلی انتخابات پاکستان است و با تحمل ۲ سال سرکوب، بی‌عدالتی و بگیر و ببندهای سیاسی توطئه علیه ما با شکست مواجه شد».
با این‌حال، «نواز شریف» دیگر نخست‌وزیر سابق پاکستان نیز مدعی شده که حزبش «مسلیم لیگ» بزرگ‌ترین پیروز انتخابات است و از احزاب دیگر درخواست کرده که با او ائتلاف کنند.
طبق گزارش سی ان ان، حزب نواز شریف تاکنون با احراز ۶۹ کرسی جایگاه دوم را در بین احزاب با بالاترین آراء به دست آورده است و حزب مردم پاکستان (PPP) به رهبری بلاول بوتو زرداری، نیز با ۵۱ کرسی جایگاه سوم را به خود تخصیص داده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که ۲۲ کرسی که هنوز سرنوشت آن نامعلوم است به اندازه کافی نیست که موجب برتری حزب مسلم لیگ یا حزب مردم شود. تاکنون، هیچ‌یک از سه حزب اصلی پاکستان موفق نشدند ۱۶۹ کرسی مورد نیاز برای به دست آوردن اکثریت پارلمان را کسب کنند و بنابراین به تنهایی قادر به تشکیل دولت نیستند و در همین راستا به طور دقیق مشخص نیست که چه کسی نخست‌وزیر بعدی پاکستان خواهد بود.
در مورد پارلمان‌های منطقه‌ای، حزب تحریک انصاف اکثریت را در پارلمان استان خیبر پختونخوا به دست آورد. همچنین از حزب مسلم لیگ در استان پنجاب جلوتر است که در آن 88 کرسی در مقایسه با 85 کرسی حزب لیگ به دست آورد. در استان سند، حزب مردم، اکثریت را به دست آورد، درحالی که کرسی‌ها در استان بلوچستان بین احزاب تقسیم شده است.
نمایندگان مستقل پارلمان در چهارچوب قوانین پیچیده انتخاباتی در پاکستان، به تنهایی امکان تشکیل دولتی ائتلافی را نخواهند داشت چراکه برخی از کرسی‌های پارلمان تنها مختص احزاب است. نمایندگان مستقل که اکثر آنها با حمایت حزب عمران خان به پارلمان راه یافتند می‌توانند پس از تشکیل مجلس به هر کدام از احزاب حاضر در پارلمان بپیوندند. حزب عمران خان از رقابت در انتخابات پارلمانی محروم شده بود و به این ترتیب هواداران او به عنوان نامزدهای مستقل در انتخابات شرکت کردند.
پیروزی متحدان عمران خان یک رخداد بسیار غیرمنتظره قلمداد می‌شود زیرا تحلیل‌های پیش از انتخابات نشان می‌داد که نواز شریف که برخی معتقدند از حمایت ارتش پاکستان برخوردار است، در انتخابات پیروز خواهد شد. اما تلاشهای دولت و دادگاه برای صدور حکم 10 سال حبس برای عمران خان و محمود قریشی، وزیر خارجه دولت خان در روزهای اخیر، نشان می‌داد که سایر رقبا از پیروزی احتمالی حزب تحریک و انصاف نگران هستند ولی خان از پشت میله‌های زندان هم توانسته طرفدارانش را به پای صندوق رای کشانده و پیروزی کسب کند.
این رای گیری در 265 حوزه از 266 حوزه انتخابیه در مجلس ملی پاکستان برگزار شد و یک حزب سیاسی برای اکثریت ساده به 133 کرسی نیاز دارد. در مجموع، 169 کرسی برای کسب اکثریت ساده از مجموع 336 کرسی مورد نیاز است. رأی دهندگان مستقیماً 266 عضو را انتخاب می‌کنند، درحالی که 60 کرسی به زنان و 10 کرسی به غیرمسلمانان بر اساس تعداد کرسی‌های کسب شده توسط هر حزب اختصاص داده می‌شود.
در صورتی که هیچ حزب سیاسی اکثریت مطلق را به دست نیاورد، حزبی که بیشترین کرسی‌ها را داشته باشد می‌تواند برای تشکیل یک دولت ائتلافی تلاش کند.
انتخابات روز پنجشنبه پاکستان دوازدهمین دوره از نوع خود است که طی آن نمایندگان جدید مجلس ملی و چهار مجلس ایالتی با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. حزبی که اکثریت کافی کرسی‌ها در مجلس ملی (دو سوم کرسی‌ها) را به دست آورد دولت تشکیل می‌دهد، در غیر این صورت به شکل ائتلاف با احزاب همسو قادر به تشکیل دولت آتی خواهد بود.
شائبه تقلب و ابطال انتخابات
از آنجا که حضور خان و متحدانش در پارلمان، برای حزب مسلیم لیگ تهدید جدی به شمار می‌رود لذا تحرکاتی از سوی ارتش برای ابطال انتخابات در برخی شعبه‌های اخذ رای گزارش شده بود که تا نتایج را به نفع نواز شریف تغییر دهند. همچنین قطعی اینترنت در برخی مناطق شائبه کند شدن شمارش آراء و احتمال تقلب را به وجود آورد.
حمید میر، روزنامه نگار پاکستانی در گفتگو با کانال جئو گفت:از صبح جمعه همه نتایج آماده است و روی میز رئیس کمیسیون انتخابات و سایرین قرار داد اما نهادهای دولتی آنرا اعلام نکرده‌اند و شاید محاسبات متفاوتی وجود داشته باشد». حمید میر با تاکید بر اینکه کمیسیون انتخابات و تصمیم گیران در پاکستان از نتایج انتخابات سردرگم شده‌اند، تاکید کرد:«تمامی نتایجی که بعد از ساعت ده صبح می‌آید مشکوک است و آنچه کمیسیون انتخابات انجام می‌دهد عواقب ناگواری خواهد داشت و اینکه جوانان نقش عمده‌ای در تغییر نتیجه به نفع عمران ایفا کردند و اکنون کمیته نمی‌داند چگونه با این موضوع برخورد کند و بنابراین نتیجه را به تأخیر می‌اندازد».
از سوی دیگر، روز جمعه اعتراضات خشونت‌باری در سراسر پاکستان در پی گمانه‌زنی‌هایی در خصوص تقلب انتخاباتی و شمارش کند آراء برگزار شد و حتی کمیسیون حقوق بشر پاکستان نیز درباره فقدان شفافیت در انتخابات پاکستان هشدار داد و نتایج انتخابات را بسیار نگران‌کننده توصیف کرد. یکی از دستیاران ارشد عمران خان گفته که رهبران حزب او برای بررسی نتیجه رای‌گیری تشکیل جلسه خواهند داد و با شخص خان نیز در تماس خواهند بود.
چشم انداز مبهم سیاسی و اقتصادی پاکستان
با توجه به تنشهای سیاسی در دو سال گذشته بین عمران خان و ارتش و دولت، فضای امنیتی و سیاسی این کشور ملتهب است و می‌تواند به تشدید تنشها منجر شود.
نواز شریف که به دنبال چهارمین دوره نخست وزیری است، و نسبت به پیروزی ادعایی خود امیدوار بود پیشتر هرگونه ائتلاف با سایر احزاب را رد کرده بود. تجربه نشان داده که دولت‌های ائتلافی در پاکستان چندان کارایی نخواهند داشت و این احتمال وجود دارد که نتایج انتخابات از سوی دولت و ارتش باطل شود. چرا که ارتش و حزب حاکم در یکسال گذشته تلاش زیادی کرد تا بتواند حزب عمران خان را از قدرت کنار بزند و برای همیشه از شر نمایندگان آن خلاص شود اما اکنون مجبور است با طیف وسیعی از نمایندگان وابسته به او سر و کله بزند که چوب لای چرخ دولت خواهند گذاشت.
برخی ناظران معتقدند که متحدان عمران خان احتمالا سعی خواهند کرد به دادگاه مراجعه کنند تا احکام زندان خان را لغو کند یا ممنوعیت هیئت انتخاباتی را برای تصدی مناصب دولتی به چالش بکشند و این تنشها با ارتش و دولت مستقر را تشدید خواهد کرد.
علیرغم وسوسه پیوستن به احزاب با چشم‌انداز روشن‌تر، کاندیداهای مورد حمایت حزب تحریک انصاف بارها گفته‌اند که به احزاب جریان اصلی نخواهند پیوست و از آنجا که اکثریت در اختیار این گروهها است، دولت آتی با اپوزیسیون بسیار قوی در پارلمان مواجه خواهد بود.
به گفته ناظران، با جو متشنج سیاسی پاکستان در زمانی که این کشور با بحران اقتصادی با تورم بالا، قطع انرژی و حملات ستیزه جویان دست و پنجه نرم می‌کند بعید است ائتلافی ایجاد شود.
به گزارش رویترز، سرویس سرمایه گذاران مودیز اعلام کرد:«اعلام به موقع نتایج که منجر به تشکیل آرام دولت جدید می‌شود، سیاست‌ها و عدم اطمینان سیاسی را کاهش می‌دهد. این برای کشوری که با شرایط اقتصادی بسیار چالش برانگیزی دست و پنجه نرم می‌کند، بسیار مهم است».
به گزارش فارین پالیسی، «بعید است که نتیجه انتخابات اخیر تثبیت کننده باشد. دولت بعدی احتمالاً یک ائتلاف ضعیف و متفرق خواهد بود و بازنده‌ها به شدت نتیجه انتخابات را رد خواهند کرد و خشم عمومی را به ویژه در میان حامیان تحریک انصاف تشدید خواهند کرد. حزب خان هواداران خود را با فراخوان‌های رای‌گیری و رقابت در انتخابات با حضور افراد مستقل در پارلمان جمع‌آوری می‌کند اما به نظر می‌رسد که این اقدامات بیهوده است».
از سوی دیگر، دولت جدید پاکستان، میراث‌دار اقتصادی خواهد بود که با تورم بی‌سابقه و رشد آهسته ناشی از اصلاحات سخت مواجه شده است. این کشور در سال گذشته به سختی از گسترش بحران جلوگیری کرد زیرا شهباز شریف، نخست وزیر وقت، توانست بسته کمک مالی 3 میلیارد دلاری را از صندوق بین المللی پول دریافت کند و این کمکها در ماه مارس تمام می‌شود و در صورت ادامه بحرانهای سیاسی، نهادهای مالی بین‌المللی هم از ارائه کمکها خودداری خواهند کرد.
عبید قیوم سولری، اقتصاددان پاکستانی در گفتگو با واشینگتن پست، گفت:«درحالی که پاکستان برای حفظ اقتصاد خود به منابع مالی بین‌المللی وابسته است و نمی‌تواند هزینه‌های دولتی را افزایش دهد، دولت بعدی ممکن است به سمت گسترش یارانه‌های غذا و گاز برای حفظ صلح اجتماعی گرایش پیدا کند و این می‌تواند مذاکرات آتی با موسسات کمک کننده بین‌المللی در مورد کاهش بدهی را پیچیده کند».
عمران خان که به اتهام پرونده‌های امنیتی و قضایی در زندان به سر می‌برد، از حمایت مردمی گسترده در پاکستان برخوردار است و بیم آن می‌رود که ماندن او در زندان تنها در زمانی که ثبات برای جذب سرمایه گذاری خارجی برای تقویت اقتصاد لازم است، تنشها را افزایش دهد.
مواضع ارتش در انتخابات اخیر
از آنجا که ارتش در پاکستان قدرت بیشتری دارد و به نوعی رفت و آمد دولتها به نحوه تعامل آنها با فرماندهان ارتش بستگی دارد، نقش این نیروی امنیتی در انتخابات اخیر هم مشهود بود. نیروهای ارتش در روز انتخابات تمام خیابانهای شهرها را تحت کنترل خود داشتند تا از ایجاد آشوب و ناامنی جلوگیری کنند.
ارتش پاکستان با انتشار بیانیه‌ای اظهار داشت در جریان برگزاری انتخابات بیش از 150 هزار نیرو، امنیت مراکز رای را تامین کردند و انتخابات با موفقیت و به طور عمومی مسالمت آمیز برگزار شد.
هر چند ارتش مداخله در امور سیاسی را رد می‌کند اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد که در این دور از انتخابات روی نواز شریف سرمایه‌گذاری کرده است و یورش به حوزه‌های رای گیری برای ابطال انتخابات هم به همین منظور انجام شده بود.
تحلیلگران سیاسی بر این باورند که برای رویارویی با چالش‌های امنیتی و اقتصادی پاکستان، ارتش باید در محدوده نقش قانون اساسی خود مهار شود، مداخلات غیرموجه سیاسی محدود شود و مواردی که در آن منافع نهادی بیش از منافع ملی گسترده‌تر باشد، رسیدگی شود که این امر باعث ایجاد یک وضعیت سیاسی می‌شود. محیطی که ثبات و اصول دموکراتیک را در اولویت قرار می‌دهد.
رویترز گزارش داد:«دولت جدید باید تعادلی بین راضی نگه داشتن ژنرال‌های قدرتمند و در عین حال ترسیم سیاست‌های خود حفظ کند. در گذشته، دولت‌های منتخب با مداخله نظامی از جمله سه کودتا یا فشار غیرمستقیم ژنرال‌ها برکنار شده‌اند». قابل ذکر است که هیچ نخست وزیری در تاریخ ۷۶ ساله پاکستان یک دوره پنج ساله کامل را به پایان نرسانده و همواره با مداخلات ارتش و باززیگران خارجی، انتخابات زودهنگام برگزار شده است.
به گزارش فارین پالیسی، «ارتش که مشتاق ایفای نقش رهبری در بهبود اقتصادی پاکستان است، بعید است پس از انتخابات به پادگان‌ها عقب‌نشینی کند و این می‌تواند زمینه را برای ایجاد یک بحران جدید فراهم کند، به خصوص اگر نواز شریف به قدرت برسد که در دوره قبلی نخست وزیری با ارتش تنش زیادی داشت». پ
از آنجا که خان همواره ارتش را عامل برکناری خود از قدرت عنوان کرده است، در صورت بازگشت طرفداران او به پارلمان احتمالا تنشها با ارتش نیز تشدید خواهد شد. به همین خاطر برخی کارشناسان معتقدند که با زد و بند هایی که بین حزبمسلم لیگ و ارتش به وجود آمده است، ارتش ترجیح می‌دهد نواز شریف به قدرت بازگردد، زیرا تجربه او باعث می‌شود ارتش فکر کند که می‌تواند اقتصاد را تثبیت کند و از طرفی، شریف رقیب سرسخت خان است.
با اقتصاد بیمار و انبوهی از چالش‌هایی که پاکستانی‌ها با آن مواجه هستند، برای این کشور غرق در بدهی ضروری است که ثبات سیاسی پیدا کند. فضای سیاسی پاکستان به گونه‌ای است که هر گونه تنش سیاسی تازه می‌تواند توجه سیاست گذاران را از پرداختن به چالش‌های حیاتی اجتماعی، اقتصادی و امنیتی منحرف کند. برای بسیاری از پاکستانی‌ها، این انتخابات می‌تواند آخرین حلقه فیلمی باشد که ترجیح می‌دهند تماشا نکنند./ الوقت
