پایگاه تحلیلی الوقت – روس‌ها طی هفته گذشته میزبان هیئتی از رهبران کشورهای آفریقایی بودند. هیئتی که برای حضور در یک نشست اقتصادی به روسیه سفر کرده بودند. حضور پررنگ آفریقایی‌ها در نشست اقتصادی روسیه در شهر سن پترزبورگ نشان داد که برخلاف انتظار غربی‌ها، جنگ اوکراین باعث شکاف و ایجاد فاصله میان روسیه و آفریقا نشده است. روابط روسیه با آفریقا از دهه‌ها قبل در دوران حاکمیت شوروی ایجاد شده است و روسیه از لحاظ تاریخی دارای روابط گرمی با بسیاری از کشورهای آفریقایی است.
بی اعتمادی به غرب فصل مشترک کشورهای آفریقایی و روسیه است. روسیه همیشه خود را به عنوان یک شریک عمده در برابر با کشورهای آفریقایی قرار داده است و به طور مشابهی با سلطه گرایی غربی مخالف است و تمایلی به دخالت در امور داخلی کشورهای قاره آفریقا نیز ندارد. این موضع‌گیری همراه با میراث حمایتی از جنبش‌های آزادی‌بخش آفریقا در دوره شوروی، حسن نیت گسترده‌ای را برای روسیه در آفریقا به ارمغان آورده است. این حسن نیت نه فقط در میان رهبران آفریقا، بلکه در میان شهروندان آفریقایی نیز نسبت به روسیه دیده می‌شود.
در واقع تمام تلاش روسیه برای مدیریت وجهه خود در آفریقا با موفقیت انجام شده است. یک نظرسنجی در سال 2021 توسط Afrobarometer نشان داد که فقط 35 درصد از پاسخ دهندگان آفریقایی با حضور روسیه در این قاره مخالف بودند.
از سوی دیگر مهاجران آفریقایی در کشورهای غربی و اروپا علاوه بر احساس نادیده گرفته شدن، مرتباً در معرض نژادپرستی و بیگانه هراسی قرار دارند. در آغاز جنگ در اوکراین، دانشجویان و متخصصان آفریقایی که سعی در فرار از جنگ داشتند، مجبور شدند از اتوبوس و قطار خارج شوند تا فضایی برای شهروندان اوکراینی ایجاد شود. تصاویر این صحنه ها به طور گسترده در رسانه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد و به موضع گیری منفی آفریقایی‌ها علیه اوکراین و حمایت از روسیه منجر شد.
برای روسیه، آفریقا صحنه کاربردی است که در آن می‌تواند برای جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای غرب چالش ایجاد کند و کشورهای غربی را وادار کند تا با روسیه وارد رقابت شوند.
از سوی دیگر برخلاف کشورهای غربی و اروپایی (مانند فرانسه، ایتالیا، پرتغال و بریتانیا)، روسیه هرگز هیچ حضور رسمی استعماری در آفریقا نداشته است. با این حال انزوای جغرافیایی روسیه و این واقعیت که بسیاری از رقبای اروپایی در آفریقا در حال جولان هستند، باعث شده تا روسیه برای به دست آوردن جای پایی در این قاره تلاش کند و تا کنون به نسبت موفق بوده است.
سرمایه گذاری مالی
در مجموع، سرمایه گذاری روسیه کمتر از 1 درصد از سرمایه گذاری مستقیم خارجی در آفریقا است و بسیار کمتر از سرمایه گذاری های اروپا، آمریکای شمالی و کشورهای آسیایی است. در سال 2019، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی روسیه کمتر از یک ششم سرمایه‌گذاری بزرگترین سرمایه‌گذار، یعنی هلند، و تنها 20 درصد از سرمایه‌گذاری چین در این قاره بود. همچنین سرمایه گذاری روسیه در آفریقا به میزان قابل توجهی کمتر از سرمایه گذاری آفریقای جنوبی و موریس در این قاره بود. با این حال روسیه سرمایه گذاری خود را تقریباً به طور کامل بر روی منابع و استخراج انرژی در آفریقا متمرکز کرده است. کمک های مستقیم مالی روسیه در آفریقا نیز اندک و عمدتاً نمادین است و معمولاً به شکل بخشش بدهی یا کمک به بحران بشردوستانه است.
در سال 2020، تجارت روسیه و آفریقا به 14 میلیارد دلار رسید که حدود 2 درصد از کل تجارت قاره را تشکیل می دهد، در مقایسه با شرکای تجاری بزرگتر مانند چین، فرانسه، هند و ایالات متحده آمریکا بسیار کمتر بود. علاوه بر این، رابطه تجاری کاملاً نامتقارن است. روسیه 12.4 میلیارد دلار کالا و خدمات به این قاره صادر کرد، در حالی که تنها 1.63 میلیارد دلار واردات داشت و آفریقا را با کسری تجاری نزدیک به 11 میلیارد دلار مواجه کرد. تقریباً 30 درصد واردات آفریقا از روسیه گندم و غلات است که توسط کشورهایی مانند الجزایر، مصر، کنیا، نیجریه، تانزانیا، آفریقای جنوبی و سودان خریداری می‌شود. مواد معدنی مانند سوخت، مواد شیمیایی و گاز 20 درصد دیگر از صادرات روسیه به این قاره را تشکیل می دهند. آفریقا به نوبه خود عمدتا محصولات کشاورزی را به روسیه صادر می کند.
شریک تسلیحاتی
بخش عمده ای از تراز صادرات روسیه به آفریقا از تجهیزات و تسلیحات نظامی تشکیل شده است. در واقع، مسکو بزرگترین فروشنده تسلیحات در این قاره برای بیش از یک دهه بوده است. مسلماً، این ارقام به دلیل فروش به الجزایر و مصر که مجموعاً بیش از نیمی از واردات تسلیحات روسی آفریقا را تشکیل می دهند، تغییر می کند. مقیاس فروش تسلیحات روسیه به این قاره از کشورهایی مانند ایالات متحده (16 درصد)، فرانسه (16 درصد)، چین (10 درصد) و آلمان (6 درصد) کوچکتر است. مسکو همچنین قول ایجاد تاسیسات مشترک تولید یا نگهداری تسلیحات در این قاره را داده است.
روسیه از سال 2010 به بیش از هجده کشور آفریقایی از جمله آفریقای جنوبی، شمالی و مرکزی تسلیحات ارسال کرده است. بزرگترین خریداران این قاره کشورهای الجزایر، آنگولا، بورکینافاسو، مصر، اتیوپی، مراکش و اوگاندا هستند. خرید از روسیه برای بسیاری از کشورهای آفریقایی جذاب است نه تنها به این دلیل که ارزان تر از تسلیحات غربی است، بلکه به این دلیل که هیچ پیش شرطی برای حکومت یا حقوق بشر ندارد. هنگامی که دولت باراک اوباما، رئیس جمهور سابق ایالات متحده و دولت های متوالی ایالات متحده از فروش جت های جنگنده و هلیکوپترهای تهاجمی به نیجریه بر اساس نگرانی های حقوق بشری خودداری کردند، روسیه وارد عمل شد تا به طور فعال توانایی های دفاعی خود را به بازار عرضه کند.
روابط نظامی روسیه و آفریقا فقط سخت افزاری نیست. روسیه در این قاره به نگهداری، آموزش و مهم‌تر از همه، حمایت نظامی خصوصی از کشورهای آفریقایی اقدام می کند.
