به گزارش مسیر اقتصاد بلافاصله پس از اینکه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی سالانه خود در ژانویه ۲۰۲۳ اعلام کرد که غرب به دلیل حمایت فزاینده از کیف، مشکل فلسطین و لیبی را فراموش کرده است، ایالات متحده و اتحادیه اروپا شروع به ابراز علاقه به لیبی کردند. متأسفانه انگیزه غربی‌ها در راستای کمک به حل و فصل وضعیت سیاسی داخلی نیست، بلکه این فعالیت ادامه و نتیجه سیاست آشکارا روس‌هراسی واشنگتن و بروکسل و اهمیت نفت لیبی بود که اروپا را در نتیجه جنگ گازی و تحریم‌های آمریکا علیه مسکو، با بحران اقتصادی و انرژی مواجه کرد.
چرا شمال آفریقا مهم شد؟
این واقعیت که بدون گاز روسیه، اروپا برای تکمیل مجدد ذخایر خود برای زمستان آینده مشکل خواهد داشت و وضعیت جهان غیرقابل پیش بینی می‌شود، نه تنها توسط تحلیلگران اروپایی حتی توسط نشریات ژاپنی نیز به رسمیت شناخته شده است. رسانه‌های ژاپنی، چینی و اروپایی اکنون نه تنها به کمبود گاز اتحادیه اروپا و در مقابل ثروتمند شدن ایالات متحده اشاره می‌کنند، بلکه پیش بینی می‌کنند که اروپا نمی‌تواند برای مدت طولانی گاز گران‌قیمت آمریکا را خریداری کند. البته تحریم‌های اخیر که توسط جوزپ بورل و اورزولا فون در لاین و به دستور واشنگتن در مورد تعیین سقف قیمت حامل‌های انرژی روسیه تهیه شده، باعث کمبود منابع انرژی برای اروپا خواهد شد.
البته در این میان، غرب از این واقعیت غافل نشد که کشورهای عمده تولیدکننده انرژی شمال آفریقا با وجود فشارهای واشنگتن و بروکسل، نسبت به روسیه و سیاست خارجی آن ابراز همسویی کردند. مذاکره ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و عبدالمجید تبون، رییس جمهور الجزایر، برای همکاری در بازارهای جهانی انرژی، اوپک پلاس و مجمع صادرکنندگان گاز یا درخواست دولت وحدت ملی لیبی مستقر در طرابلس (GoNU) از شرکت‌های روسی تاتنفت و گازپروم برای همکاری با شرکت ملی نفت لیبی (NOC) در این راستاست.
به دنبال تلاش مسکو، ویلیام برنز، رئیس سیا، در اواسط ژانویه یک سفر غیرمنتظره به لیبی انجام داد که شاید مهمترین سفر یک مقام آمریکایی از آغاز دوره ریاست جمهوری جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱ به لیبی بود. در این سفر، وی با خلیفه حفتر، و سپس با یکی از دو نخست وزیر لیبی، عبدالحمید دبیبه، وزیر امور خارجه و رئیس اطلاعات عمومی لیبی دیدار کرد. به گزارش نشریه آمریکایی پولیتیکو، جای تعجب نیست که برنز با لیبیایی‌ها درباره مسائل مربوط به تولید نفت و گاز و همکاری نظامی با روسیه گفتگو کرد. بنابر ادعای وال استریت ژورنال، علاقه برنز به منابع انرژی لیبی تصادفی نیست و تا حد زیادی ریشه در نگرانی ایالات متحده در مورد دسترسی روس‌ها به نفت و گاز لیبی دارد.
نفت لیبی در کانون توجهات رم
علاوه بر آن، اخیرا نیز نخبگان سیاسی ایتالیا احساسات روس‌هراسی خود را تشدید کرده‌اند. حزب حاکم کنونی ایتالیا که زیر پرچم روس‌هراسی غرب برخاسته است، از همکاری فعال کشورهای آفریقایی با روسیه عصبانی و تصمیم به حفظ و کنترل «دروازه آفریقا» یعنی لیبی، گرفت. این کشور تا سال ۱۹۴۲ مستعمره ایتالیا و قبل از آن نیز بخشی از امپراتوری عثمانی بود. در این راستا، رم تصمیم بر حفظ و گسترش همکاری با کشورهای شمال آفریقا در زمینه تامین گاز برای جایگزینی منابع روسیه گرفته است. هرچند الجزایر شریک اصلی شرکت ایتالیایی نفت و گاز «انی» در آفریقا بوده، اما رم حساب ویژه‌ای روی لیبی باز کرده است. بطوریکه انی و شرکت ملی نفت لیبی (NOC) تلاش کردند تا قراردادی برای تولید فراساحلی تا ۸.۷ میلیارد متر مکعب گاز در سال منعقد کنند. حتی جورجا ملونی، نخست وزیر ایتالیا، در مراسم امضای قرارداد در ۲۸ ژانویه در طرابلس شرکت کرد. بر اساس توافقنامه امضا شده توسط طرفین، تولید گاز در دریای مدیترانه از سال ۲۰۲۶ آغاز می‌شود .
طبق گزارش رسانه‌ها، وزارت نفت لیبی این قرارداد گازی با انی را رد کرد چون ناقض قوانین ملی است. شورای عالی قبایل لیبی نیز در اعتراض به امضای توافقنامه با شرکت ایتالیایی انی توسط دولت وحدت ملی تهدید به بستن میادین نفتی، بنادر و خطوط لوله گاز به ایتالیا کرد. نائب رئیس این شورای اظهار داشت: «قبایل لیبی در شرق کشور قصد دارند اوضاع را کنترل کنند که تعطیلی مجتمع نفت و گاز ملیتا، نقطه اصلی خط لوله گاز لیبی و ایتالیا، اولین گام است.»
لغو قرارداد گازی لیبی با ایتالیا تنها مورد نبود. براساس گزارش CNN در اواسط ژانویه، دادگاهی در لیبی توافقنامه توسعه مشترک منابع طبیعی با ترکیه که سال گذشته امضا شد و شامل امکان تولید نفت و گاز آنکارا و طرابلس در آب‌های مورد ادعای مصر و یونان بود را به حالت تعلیق درآورد. البته در لیبی، بحران سیاسی با حضور دو دولت ادامه دارد و انتخاب یک مرجع واحد در کشور به دلیل موانع تشکیل مجلس جدید با مشکل مواجه شده است.
