پس از تنش‌های اخیر ایران و رژیم صهیونیستی برخی از کارشناسان دوباره نفت ۱۰۰ دلاری را مطرح می‌کنند. به گزارش اویل پرایس، تحلیلگران عقیده دارند اگر جریان نفت از تنگه هرمز که حدود ۲۱ میلیون بشکه در روز نفت را از صادرکنندگان بزرگ خاورمیانه به بازارهای جهانی می‌رساند، مختل شود، قیمت نفت می‌تواند به ۱۰۰ دلار یا حتی ۱۳۰ دلار در هر بشکه برسد. صادرات نفت از تنگه هرمز یک پنجم مصرف روزانه دنیا را تشکیل می‌دهد. از طرف دیگر، تحلیلگران و تاجران می‌دانند ائتلاف اوپک پلاس که از تعادل بازار نفت حمایت می‌کند ظرفیت تولید مازادی حدود ۵ میلیون بشکه در روز دارد که می‌تواند در صورت مختل شدن عرضه نفت و احتمال ۱۰۰ دلاری شدن نفت، به تدریج آن را وارد بازار کند.
قیمت نفت خام شاخص برنت دریای شمال روز چهارشنبه هفته گذشته برای تحویل در ماه ژوئن با ۵۱ سنت یا ۰.۶ درصد کاهش به ۸۹ دلار و ۵۱ سنت به ازای هر بشکه رسید. نفت خام شاخص دبلیوتی‌آی آمریکا نیز برای تحویل در ماه مه با ۴۱ سنت یا ۰.۵ درصد کاهش، ۸۴ دلار و ۹۵ سنت به ازای هر بشکه داد و ستد شد. کاهش سود ناشی از تنش‌های ژئوپولییتیک در پی چشم‌انداز ضعیف اقتصادی، قیمت‌های جهانی نفت خام را در این هفته کاهش داد. تحلیلگران انتظار ندارند حمله موشکی و پهپادی بی‌سابقه ایران به اسرائیل سبب دوری تازه از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا بر صادرات نفت ایران شود.
دلایل تاثیر اندک جنگ غزه بر بازار نفت
جنگ غزه و سپس درگیری‌های اخیر تهران و تل‌آویو فشار بر قیمت نفت را افزایش داده است. همزمان بازارها تحت تاثیر نااطمینانی مداوم از حمله روسیه به اوکراین و تحریم‌های بعدی بر بخش انرژی آن است. جنگ غزه که در ۷ اکتبر آغاز شد، نگرانی‌های بیشتری را در مورد احتمال ممانعت از ورود نفت خام به دلیل گسترش جنگ و ورود سایر طرف‌ها، افزایش داده است. از نظر تاریخی، این گونه درگیری‌ها در منطقه به دلیل ذخایر عظیم نفت و نقش آن به عنوان یک بازیگر مهم تولید نفت، تأثیر بسزایی بر قیمت آن داشته است.
آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که احتمال تحت‌تاثیر قرار گرفتن جریان‌های عرضه نفت از درگیری‌های جاری بین اسرائیل و حماس هنوز محدود است. زیرا، عواملی مانند عدم وجود علائم بهبود در اقتصاد جهانی، ادامه رکود و تورم در آمریکا و عدم تغییر در اقتصاد چین باعث شده قیمت نفت به طور قابل توجهی تحت تاثیر جنگ غزه قرار نگیرد. افزایش اولیه قیمت در آغاز درگیری نیز نشان‌دهنده نگرانی‌ها در مورد اختلالات احتمالی در زنجیره تامین نفت بود، به‌ویژه اگر درگیری به کشورهای عمده تولیدکننده نفت گسترش یابد.
با این وجود، درگیری‌های منطقه‌ای هنوز به طور مستقیم بر عرضه نفت و گاز جهانی تأثیر می‌گذارد. برای نمونه، اگر عرضه نفت تحت تأثیر قرار نگیرد، حق بیمه ریسک ژئوپلیتیکی به سرعت افزایش می‌یابد. همچنین، این درگیری نقش بازیگران نفت و گاز جهانی را تغییر می‌دهد، برای نمونه ایالات متحده پس از کاهش شدید عرضه نفت و گاز به بزرگترین صادرکننده گاز مایع به اروپا تبدیل شد. نگرانی از تاثیر زنجیره‌های تامین به ویژه در سطح تنگه هرمز که حدود ۲۰ درصد از عرضه جهانی نفت را تامین می‌کند، قیمت نفت را به کانال ۹۰ دلار نزدیک کرده است.
با این حال، ظهور تحولات ژئوپلیتیکی جدید در منطقه، احتمالاً قیمت نفت را بی‌ثبات خواهد کرد. باید توجه داشت که بازار واقعاً نگران پیامدهای منفی تحولات اخیر در منطقه است، برای نمونه ناآرامی‌های احتمالی در لبنان، اردن و به ویژه مصر تأثیر مخرب‌تری بر قیمت نفت خواهد داشت، زیرا افزایش تنش تأثیر مستقیمی بر نقش کانال سوئز خواهد داشت. در واقع، اگر تل آویو بخواهد جنگ را به جنوب لبنان و ایران گسترش و درگیری منطقه‌ای بزرگی رخ خواهد داد، قطعا بر تولید و صادرات نفت و گاز تاثیر خواهد گذاشت.
در مجموع، اگر مسائل بازار نفت فقط محدود به غزه باقی بماند، احتمالا هیچ تاثیری بر عرضه نفت نداشته باشد. اما اگر وضعیت بدتر شود، پیامدهای گسترده‌تری نمایان خواهد شد. باید توجه داشت که ایران از سال گذشته شاهد افزایش عرضه نفت به دلیل تمرکز تحریم‌ها بر روسیه و همچنین خطرات پیرامون تنگه هرمز و باب المندب بوده است.
ظرفیت نفتی ایران
ایران دارای قابلیت‌های مهمی در زمینه تولید انرژی به‌ویژه در زمینه تولید نفت و گاز طبیعی است که منبع اصلی درآمد ملی کشور را تشکیل می‌دهد و یکی از بزرگترین کشورهای جهان از نظر ذخایر نفت و گاز طبیعی است. بر اساس برآوردهای اخیر، ذخایر نفت خام ایران تقریباً ۱۵۹ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که این کشور را در رتبه سوم جهانی در میان کشورهای تولیدکننده نفت قرار می‌دهد. همچنین، تقریباً ۱۰۴۶ تریلیون فوت مکعب یا معادل ۱۵.۸ درصد از کل ذخایر گاز جهان است که این کشور را در رتبه دوم جهان پس از روسیه قرار می‌دهد. با این حال، بخش نفت ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات قیمت نفت و چالش‌های فنی و زیست‌محیطی با چالش‌های زیادی مواجه است.
ایران به دلایل مختلفی از جمله برنامه هسته‌ای مشمول طیف وسیعی از تحریم‌های ظالمانه کشورهای غربی، در درجه اول ایالات متحده و اتحادیه اروپا است. این محدودیت‌ها شامل تحریم‌های اقتصادی با ممنوعیت بانکی و تجاری می‌شود که مسدود کردن دارایی‌های ایران نزد مؤسسات مالی بین‌المللی، جلوگیری از معامله شرکت‌ها با ایران یا نهادهای آن، از جمله ممنوعیت واردات نفت و گاز و محدودیت در صادرات بخشی از آن است. اما تهران هنوز نقش مهمی در عرضه و ترانزیت نفت در بازار جهانی دارد.
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا هنوز تنش‌های ایران و رژیم صهیونیستی تاثیر آنچنانی بر بازار نداشته است؟ زیرا این حملات بسیار محدود بودند و هیچ قربانی یا خسارات مادی قابل توجهی در پی نداشتند و واکنش‌های بین المللی نسبتاً محدودی را برانگیخت. عدم اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران نگرانی‌ها از اختلال در عرضه نفت آن را کاهش داد و از سوی دیگر، کشورهای عضو ائتلاف اوپک پلاس (مانند عربستان و امارات) تولید خود را افزایش دادند. همچنین، افزایش استفاده ایالات متحده آمریکا از ذخایر نفتی خود به تثبیت قیمت‌ها کمک کرد، و البته شرایط کنونی اقتصاد جهانی در روند کُندی را در پیش گرفته که تقاضا برای نفت را کاهش داده است.
بر این اساس، یکی از عوامل موثر بر قیمت نفت، تحولات ژئوپلیتیکی منطقه است، زیرا هرگونه تشدید تنش بین ایران و اسرائیل، در واقع تشدید تنش با ایالات متحده آمریکا است و از این رو انتظار می‌رود که به آشفتگی بیشتر در بازار منجر شود. ایالات متحده از اسرائیل خواسته است تا از تشدید درگیری با تهران خودداری و اوضاع در منطقه را آرام کند. با این حال، انتظار می‌رود هر گونه تنش بین ایران و اسرائیل، به‌ویژه از سوی رژیم اسرائیل، تأثیر عمده‌ای بر بازارهای جهانی نفت داشته باشد. هرچند، انتظار می‌رود این ریسک‌ها اثراتی بر بازار نفت داشته باشد، اما در حال حاضر روی قیمت‌ها محدود بوده و در صورت وجود این ریسک‌ها احتمالاً در آینده تأثیر آنها تشدید خواهد شد و آن را به ۱۰۰ دلار در هربشکه افزایش می‌دهد.
مسکو برنده نفت ۱۰۰ دلاری
هرچند که تاکنون جنگ غزه و تنش های ایران و رژیم صهیونیستی تاثیر جهشی بر قیمت نفت نداشته است اما به باور کارشناسان این امر چندان هم دور نیست. با توجه به حرکت قیمت‌ها در هفته‌های گذشته و احتمال ادامه تشدید درگیری در روزهای آینده، می‌توان رسیدن نفت به بشکه‌ای ۱۰۰ دلار را محتمل دانست. در واقع، قیمت ۱۰۰ دلاری چندان دور از دسترس نیست، به ویژه با توجه به محدودیت عرضه در بازار نفت. افزایش احتمالی قیمت نفت منعکس کننده افزایش تقاضا نیست، بلکه نتیجه کمبود عرضه تحمیل شده توسط کشورهای اوپک پلاس و درگیری در داخل سرزمین های فلسطینی است.
تشدید کانون تنش‌های در خدمت کشورهای مصرف کننده نفت و گاز که مهمترین آنها کشورهای غربی هستند، نخواهد بود، زیرا اقتصادهای جهانی قادر به تحمل بار تورمی بیش از این نیستند و گسترش دامنه جنگ به معنای قرار دادن فشار مستقیم بر منابع انرژی است. از نظر استراتژیک، این تحولات برای روسیه در برابر فشارهای غرب مفید خواهد بود، زیرا غرب بخشی از کمک‌های خود را از اوکراین به اسرائیل تغییر می‌دهد و این امر به روسیه اجازه می‌دهد در صورت افزایش قیمت نفت از ۱۰۰ دلار، برای لغو تحریم‌های نفتی وارد مذاکره شود.
نتیجه‌گیری
قیمت نفت احتمالا در محدوده ۹۰ دلار برای هر بشکه خواهد بود مگر اینکه دامنه جنگ غزه گسترش یابد. با این حال، اگر جنگ گسترش یابد و به طور خاص ایران را شامل شود، افزایش جهشی قیمت نفت به بالای ۱۵۰ دلار نیز ممکن است، به‌ویژه اگر ایران تصمیم بگیرد تنگه هرمز را محدود کند. با توجه به خطرات بزرگ جنگ بین حماس و اسرائیل که به دیگر جبهه‌ها گسترش یابد، خطرات قیمت نفت همچنان بالاست و اگر حزب‌الله حملات خود علیه اسرائیل را به یک درگیری همه‌جانبه تبدیل کند، قیمت نفت خام به بالای ۱۰۰ دلار خواهد رسید. در واقع، مسیر قیمت نفت به مدت زمان درگیری در غزه و گسترش آن به مناطق دیگر بستگی دارد، به ویژه اگر ایران مستقیماً درگیر آن باشد./ انرژی پرس
