براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، اتحادیه اروپا در تلاش برای کاهش وابستگی به روسیه، موفق شد مصرف گاز را در سال 2022 به میزان 13 درصد کاهش دهد و به هدف کاهش 15 درصدی نزدیک شود. به گفته این سازمان بین المللی، تغییرات رفتاری آنقدر عمیق بوده که ممکن است نویدبخش عصرجدیدی از نحوه مصرف انرژی باشد.
آلمان، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی متکی به گاز، از وابستگی به روسیه، بدون کمبود عمده برق خارج شدند و پس از آن ساختار دیرینه بازارهای جهانی انرژی به‌طور غیرقابل برگشت، تغییر یافت.
با این حال، کارشناسان انرژی، معتقدند اروپا هرگز تا این میزان در معرض شوکهای قیمتی در بازار جهانی نبوده است. عرضه‌ها در بازار همچنان محدود است و اختلالات بالقوه زیادی در بازارِ جهانیِ بسیار به هم پیوسته وجوددارد. از این منظر، بحران انرژی برای اروپا، هنوز پایان نیافته و در کنار آن، صنایع اروپا نگران هستند که مداخله دولتها در تامین انرژی، عملکرد بازار را تضعیف کند.
نگرانی دولت‌های اروپایی این است که قیمت‌های بالای انرژی، صنایع را ناچار به مهاجرت از این قاره کند و موجب تشدید صنعتی‌زدایی شود. در این راستا، اروپا تلاش دارد با بهره‌گیری از منابع جدید گازطبیعی‌مایع در آمریکا و قطر و همچنین سرعت بخشیدن به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و راه‌اندازی نسل جدیدی از نیروگاه‌های هسته‌ای، بازار را متعادل کند.
انتظارمی‌رود اتحادیه اروپا همچنان مجبور باشد در سال جاری حدود 22 میلیاردمترمکعب از روسیه خریداری کند. این رقم معادل 11درصد از کل گاز خط لوله مورد استفاده این بلوک درسال2022 است. بخش بزرگی از آن از طریق اوکراین می‌آید و با توجه به اینکه بعید است قرارداد فعلی ترانزیت روسیه و اوکراین، پس از انقضای آن در سال 2024 تمدید شود، این مسیر عرضه، در خطر قراردارد.
اکنون قیمتها در بازار گاز اروپا، آنچنان در معرض تاثیرپذیری از شوکها قرارداد که انتشار اخبار اعتصاب کارگران در یک پروژه گازی در استرالیا، باعث شد در یک روز، قیمت گاز در بازار اروپا، بیش از 40درصد افزایش یابد؛ هر چند که به ندرت پیش آمده که استرالیا به اروپا گاز برساند. همچنین وقتی خط لوله گاز نروژ به دلیل افزایش بار اضافی، نیاز به تعمیرات داشت، قیمت گاز در اروپا بسیار افزایش یافت.
سال 2015، واردات گازطبیعی‌مایع اروپا از آمریکا صفر بود، اما سال گذشته، این قاره، نزدیک به 64میلیارد مترمکعب گاز ال.ان.جی از آمریکا واردکرد که برای اروپا این حد از وابستگی به امریکا در خصوص تامین گاز مورد نیازش نگران کننده است.
در ماههای گذشته، کشورهای اروپایی تلاشهای زیادی کردند تا بتوانند با اتخاذ سیاستهایی، میزان گاز و بنزین مصرفی خانوارها را کاهش دهند. دولت بریتانیا، قبل از اینکه بتواند برنامه افزایش انرژی تولید داخل خود را نهایی کند، طرح حمایت از قبض انرژی خانوارها را متوقف کرد. با این وضعیت، خانوارهای بریتانیایی که از پرداخت قبض انرژی خود عقب مانده‌اند 2.25میلیارد پوند بدهکار هستند که این میزان، در سه سال گذشته بیش از 70درصد افزایش داشته است.
در گذشته، بریتانیا، تنها 2درصد از گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کرد. این کشور مسیرهای تامین گاز خود را بر واردات از طریق خط لوله نروژ و واردات گسترده گازطبیعی مایع، متمرکز کرده است. سال گذشته، انگلیس رکورد واردات 25.6 میلیارد متر مکعب گازطبیعی‌مایع را ثبت کرد که تقریبا 45درصد از کل تقاضای گاز این کشور است.
تأسیسات ذخیره‌سازی گاز بریتانیا، نسبت به مصرف گاز در این کشور، از جمله کوچک‌ترین تأسیسات در اروپا است، ازاین رو این کشور همچنان در معرض تاثیرپذیری بالا از شوکهای قیمتی در بازار جهانی گاز است.
قبل از جنگ اوکراین، آلمان، نیمی‌از گاز خود را از طریق خط لوله از روسیه تامین می‌کرد، اما بعد از آن، با اعلام ضرورت کاهش 20درصدی مصرف گاز، بیشتر از سایر کشورهای اتحادیه اروپا بر افزایش بهره‌وری انرژی توجه نشان داد. این کشور سال گذشته تقریبا 15درصد کمتر از گازطبیعی استفاده کرد و البته زمستان نسبتا معتدل نیز در این مسیر موثر بود.
آلمان افزایش واردات گاز از مسیر خط لوله هلند و نروژ و توسعه سه پایانه جدید واردات گازطبیعی‌مایع را نیز در دستورکار خود داشته است. خریداران گاز این کشور به دنبال امضای قراردادهای واردات گازطبیعی مایع از آمریکا، قطر و امارات هستند.
فرانسه قبل از جنگ، تنها 17درصد گاز خود را از روسیه تامین می‌کرد، این شرایط باعث شد نسبت به برخی از همسایگان اروپایی خود، وابستگی بسیار کمتری به روسیه داشته باشد. این کشور، به واسطه نیروگاه‌های هسته‌ای، اتکای بسیارکمتری به گاز دارد.با این حال، اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، باعث شد سال گذشته پاریس در تامین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای خود با مشکلات جدی مواجه باشد. این مساله، احتمال بروز خاموشی زمستانی را در زمستان پیش رو نیز افزایش‌داده‌است.
در این شرایط، دولت فرانسه اقداماتی برای کاهش مصرف انرژی در کشور انجام داد که بتواند در مقایسه با سال 2019، تا سال 2024، 10درصد و تا سال 2030 ، 40درصد صرفه‌جویی انجام دهد.
اسپانیا نیز با اینکه به دلیل وجود یک رشته پایانه‌های واردات گاز، به اندازه برخی کشورهای اتحادیه اروپا به منابع انرژی روسیه وابسته نیست، اما اقداماتی را برای تضمین تامین انرژی زمستانی خود انجام داده و توانسته تقاضای گاز را بین آگوست 2022 تا مارس امسال 21 درصد کاهش دهد. آوریل سال گذشته، زمانی که کرملین اعلام کرد باید پرداختها در ازای دریافت گاز به روبل انجام شود، لهستان و بلغارستان اولین کشورهای اتحادیه بودند که واردات گاز از روسیه را قطع کردند. آن زمان، تقریبا نیمی از گاز لهستان از طریق خط لوله «یامال» از سیبری واردمی‌شد. اما برخلاف آلمان که برای تولید حدود 15درصد برق خود به گاز متکی است، لهستان بیشتر انرژی خود را از ذغال‌سنگ تولید می‌کند. این کشور با تسریع واردات خود از طریق پایانه های LNG ، اوایل سال 2023، قرارداد 20ساله‌ای را با ایالات متحده برای واردات یک میلیون تن گازطبیعی‌مایع درسال نهایی کرد.
در مجموع؛ افزایش اتکای کشورهای اروپایی به گازطبیعی‌مایع، آنها را در برابر نوسانات بازار آسیب‌پذیر کرده، خصوصا اینکه 70درصد از این واردات، به جای استفاده از قراردادهای بلندمدت شاخص نفت حاکم در آسیا، طی قراردادهایی کوتاه‌مدت خریداری می‌شوند. با اینکه اروپا به پیروزی ژئواکونومیکی دست یافته، اما مشکلات انرژی اروپا به طور کامل حتی تا اواخر سال 2024 یا اوایل سال 2025 تمام نخواهد شد، و برای سالها به شدت به واردات گازطبیعی‌مایع متکی است.
