واکاوی تصمیم ریاض برای کاهش تولید نفت

عربستان سعودی روز سه شنبه ۵ سپتامبر ۲۰۲۳ از تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت به میزان یک میلیون بشکه در روز به مدت ۳ ماه دیگر یعنی تا پایان دسامبر سال جاری خبر داد. با تصمیم جدید ریاض برای تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت تا پایان دسامبر آینده، تولید نفت خام این کشور در این بازه به حدود ۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
بر اساس این کاهش داوطلبانه، تولید نفت عربستان برای ماه‌های آینده(اکتبر، نوامبر و دسامبر) برنامه‌ریزی شده است. به باور کارشناسان، این کاهش داوطلبانه اضافی، برای تقویت تلاش‌های پیشگیرانه کشور‌های اوپک پلاس با هدف حمایت از ثبات و تعادل بازار‌های نفت است.

کاهش داوطلبانه تولید نفت
پس از تصمیم ۹ کشور اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت، متعاقباً عربستان در ژوئیه ۲۰۲۳ از کاهش داوطلبانه یک میلیون بشکه در روز خود خبر داد. اولین کاهش داوطلبانه، از سوی اوپک پلاس با ۱.۶۶ میلیون بشکه در روز بود که سهم ریاض در آن روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه است که این کاهش تا پایان سال آینده ادامه خواهد داشت.
در ماه آگوست نیز، روسیه با صدور بیانیه‌ای از تداوم کاهش داوطلبانه عرضه نفت خود در ماه سپتامبر، اما به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز خبر داد. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، اعلام کرد که کشورش در راستای تلاش‌های خود برای دستیابی به تعادل در بازار نفت، صادرات نفت خود را به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز را بصورت داوطلبانه در ماه سپتامبر کاهش خواهد داد.
لازم به یادآوری است که ۹ کشور عضو ائتلاف اوپک پلاس قصد دارند از طریق کاهش تولید نفت، بازار‌های نفت را کنترل کرده و از دستکاری دلالان و رسانه‌های غربی به ویژه با توجه به کاهش قیمت نفت به زیر مرز ۸۰ دلار در هر بشکه، جلوگیری کنند. حالا عربستان اعلام کرده که کاهش داوطلبانه دیگر خود به میزان یک میلیون بشکه در روز که از ماه ژوئیه اعمال شد، قابل تمدید است. این تصمیم ریاض نشان می‌دهد که در صورت لزوم مجدداً در آینده نیز به آن متوسل خواهد شد.

آیا کاهش داوطلبانه ادامه خواهد داشت؟
بسیاری از کارشناسان احتمال کاهش حجم این تصمیم داوطلبانه از سوی ریاض در صورت اطمینان از ثبات بازار‌های نفت را مطرح می‌کنند. «جیووانی استانوو» تحلیلگر کالا در بانک UBS در سوئیس، در این باره گفت که احتمال دارد عربستان سعودی کاهش داوطلبانه تولید نفت را تمدید کند، اما هنگامی که بازار نفت به اندازه کافی باثبات شد، میزان کاهش تولید داوطلبانه را کاهش خواهد داد.
اما احتمالاً ریاض برای افزایش قیمت انرژی، کاهش تولید را تمدید خواهد کرد، زیرا گزارش‌ها تغییری در حجم یک میلیون بشکه در روز نشان نداده اند. تعهد دولت به ثبات بازار نشان‌دهنده امکان تمدید کاهش یا افزایش اندازه آن در صورت نیاز است. حتی برخی‌ها باور دارند که شانس تداوم کاهش یک میلیون بشکه‌ای تقریبا ۷۵ درصد است، در حالی که احتمال کاهش بیشتر تولید به ۷۰۰ هزار بشکه ۲۵ درصد خواهد بود.

هدف ریاض
شاید مهم ترین هدف ریاض از کاهش داوطلبانه یک میلیون بشکه‌ای تولید، جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت است. باید توجه داشت که در ماه‌های اخیر قیمت نفت به دلایل متعددی از جمله رشد کمتر از انتظار تقاضای، کاهش مصرف نفت چین افزایش موجودی نفت روند نزولی و تقریبا باثبات را طی کرد.
البته بازار منتظر داده‌های مربوط به کشور‌های بزرگ اقتصادی است. برای نمونه، در برخی از کشور‌های اروپایی از جمله آلمان رکود اقتصادی وجود دارد، اما اطلاعاتی در مورد ایالات متحده منتشر نشده و در مورد چین نیز این موضوع هنوز بسیار مبهم است. از همین روی کارشناسان درگیر این ابهام، برای برآورد نهایی هستند.
همچنین اگر رکود اقتصادی تداوم یابد، شرایط بازار تغییر خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین نتایج رکود اقتصادی این است که رشد مورد انتظار از بین رفته و احتمالا تقاضا برای نفت نسبت به سال گذشته کاهش داشته باشد. هرچند که این کاهش نسبت به سال گذشته بیش از ۴۰۰ هزار بشکه نخواهد بود، اما به شدت بر قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد و طبیعتاً در این سناریو، کشور‌های اوپک بار دیگر تولید خود را کاهش خواهند داد؛ بنابراین ریاض از ماه مارس تصمیم به کاهش داوطلبانه به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز گرفت، علاوه بر آن، روسیه و برخی کشور‌های حوزه خلیج‌فارس مانند امارات و کویت نیز همین روند را در پیش گرفتند. همچنین ۹ کشور اوپک پلاس تولید خود را ۱.۶۵۷ میلیون بشکه را کاهش داد که شامل ۵۰۰ هزار عربستان، ۵۰۰ هزار روسیه، ۲۱۱ هزار عراق، ۱۴۴ هزار امارات و ۱۲۸ هزار برای کویت است.
در این میان، کشور‌هایی که مشمول سهمیه تولید نیستند مانند نیجریه، لیبی و ایران تولید خود را می‌توانند افزایش دهند. البته افزایش تولید این کشور‌ها در سال ۲۰۲۴ تاثیری بر قیمت‌ها نخواهد داشت، زیرا ریاض کاهش داوطلبانه را به عنوان جبران آن ادامه خواهد داد.
در مجموع، کاهش داوطلبانه تولید نفت موجب کاهش نفوذ سفته‌بازان می‌شود که هدفشان کاهش قیمت‌ها از یک سو و کاهش ذخایر در کشور‌های مصرف‌کننده از سوی دیگر است. از همین روی، عربستان سعودی یا کشور‌های اوپک باید این ماهانه ادامه دهند. همچنین با توجه به کاهش داوطلبانه، با افزایش تقاضا برای نفت و افزایش قیمت‌ها، دیگر نیازی به نشست کشور‌های اوپک نیست.

تاثیر آنی بر بازار
پس از تصمیم عربستان و روسیه برای تمدید کاهش تولید و صادرات به مدت ۳ ماه، قیمت نفت در معاملات روز سه‌شنبه ۱۴ شهریور بیش از ۱.۵ درصد افزایش یافت. البته قیمت نفت در معاملات دیروز دوشنبه به بالاترین سطح خود از ۱۷ نوامبر گذشته (۲۰۲۲) رسید، زیرا قیمت نفت خام برنت به مرز ۸۹ دلار در هر بشکه نزدیک شد.
همچنین، قیمت‌های آتی نفت برنت – برای تحویل در نوامبر ۲۰۲۳ – با ۱.۲۸ دلار یا ۱.۳۸ درصد افزایش به ۹۰.۲۳ دلار در هر بشکه رسید. معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت آمریکا – تحویل اکتبر – با ۱.۶۲ دلار یا ۱.۸۹ درصد افزایش به ۸۷.۱۷ دلار رسید.