وابستگی اقتصادی ارمنستان به روسیه افزایش می‌یابد

به قلم: ارشالوئیس مقدسیان؛ اوراسیانت

صادرات ارمنستان به روسیه در حال رونق است – اما تولیدکنندگان این کشور سودی نمی‌برند.

عوامل اقتصادی ناشی از جنگ اوکراین، ارمنستان را بیش از پیش به شریک و حامی استراتژیک دیرینه خود، روسیه، محدود کرده است.

تجارت ارمنستان با روسیه در سال ۲۰۲۲ تقریباً دو برابر شد، اما این رشد عمدتاً صادرات مجدد بود که به دلیل تحریم‌های غرب علیه مسکو ضروری بود. بنابراین، تولیدکنندگان ارمنی سود کمی از افزایش گردش مالی می‌برند و در عوض با عدم اطمینان رو به رشد روبرو هستند، زیرا تجارت با ارز ضعیف و ناپایدار روسیه انجام می‌شود. این روند تلاش های محتاطانه ارمنستان برای کاهش وابستگی سیاسی و امنیتی خود به روسیه و ایجاد روابط قوی تر با غرب را تهدید می‌کند.

تجارت روبل به صادرکنندگان ارمنستان آسیب می‌زند

به گفته واهان کروبیان، وزیر اقتصاد ارمنستان، ارمنستان و روسیه از ۱۶ مارس فقط از روبل در تجارت متقابل استفاده می‌کنند و دلار و یورو را کنار گذاشته اند.

دلارزدایی تدریجی تجارت مدت‌هاست که در دستور کار اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه بوده است، که ارمنستان در سال ۲۰۱۳ به آن ملحق شد، اما تحریم‌ها علیه مسکو به دلیل جنگ اوکراین به تغییر فوری کمک کرد.

بانک مرکزی ارمنستان رسما از این اقدام استقبال کرده است. سرویس مطبوعاتی این بانک به اوراسیا نت گفت: اجرای تجارت بدون واسطه گری ارزهای کشورهای ثالث مثبت است، زیرا شرکای تجاری و کارآفرینان را در برابر خطرات ناشی از نوسانات نرخ ارز کشورهای ثالث محافظت می‌کند. تجارت فقط روبلی مستلزم برخی “خطرات” است.

واردان آرامیان، وزیر دارایی سابق ارمنستان و مشاور فعلی مدیریت دارایی عمومی، به Eurasianet گفت که این خطرات برای صادرکنندگان ارمنی قابل توجه است. این خبر برای آنها ناراحت کننده است.»

به این دلیل که روبل از زمان شروع جنگ به ویژه نوسان داشته است و اخیراً در یک مسیر نزولی در برابر درام ارمنستان قرار گرفته است.

به عنوان یک قاعده، افزایش ارزش پول ملی برای صادرات یک کشور مضر است. و صادرکنندگان ارمنستان در سال گذشته به دلیل افزایش قیمت درام در برابر دلار دچار مشکل شده اند. (جالب است که کاهش ارزش دلار تا حد زیادی ناشی از هجوم دلار از سوی روس‌ها به سمت ارمنستان در بحبوحه جنگ و تحریم‌ها بوده است.)

واهه گازاریان بیش از ۲۰ سال است که شرکت نویان را که نوشابه، مربا و کنسرو تولید می‌کند، اداره می‌کند. روسیه بزرگترین بازار صادراتی شرکت او است. او از انتقال به روبل خوشحال نیست و قصد دارد اقداماتی را برای محافظت در برابر اثرات آن انجام دهد.

او به اوراسیا نت گفت: “مطمئناً ناراحتی ایجاد می‌کند. در هر صورت هزینه های ما وابسته به دلار است. ما بخشی از مواد اولیه را به دلار می‌خریم، وام های بلندمدت را به دلار می‌گیریم، بنابراین دلار همچنان پشت معاملات ما قرار دارد.” .

گذار به معاملات روبل و تضعیف موازی پول روسیه در اوج همکاری اقتصادی بین ارمنستان و روسیه است. سال گذشته، سهم روسیه در گردش تجاری ارمنستان تقریباً دو برابر شد و به بیش از ۵ میلیارد دلار رسید که ۳۵ درصد کل است. روسیه همچنین بازار اصلی صادرات ارمنستان است. چهل و پنج درصد صادرات ارمنستان به روسیه می‌رود.

این رشد نتیجه خروج مشاغل غربی از بازار روسیه است. اما در حالی که برخی از تامین کنندگان ارمنی توانسته اند تجارت خود را در روسیه گسترش دهند، این روزها بیشتر صادرات ارمنستان به روسیه در واقع صادرات مجدد کالا از کشورهای غربی است.

آرامیان، وزیر اسبق دارایی، گفت که اگرچه ارقام دقیقی برای صادرات مجدد وجود ندارد، اما واضح است که رشد حداقلی در تولید ارمنستان با دو برابر شدن صادرات تناسبی ندارد.

در سال ۲۰۲۲ و دو ماه اول سال ۲۰۲۳، طبق داده های رسمی، صادرات از ارمنستان به روسیه دو تا سه برابر افزایش یافته است. در عین حال، کشاورزی و صنعت رشد بسیار ملایمی دارند – ۰٫۵ درصد و ۸ درصد. آرامیان گفت: به ترتیب در سال ۲۰۲۲].

قازاریان از شرکت مواد غذایی نویان یکی از صادرکنندگان زیادی است که مزایای این رشد را نمی بیند. وی گفت: در شرایط فعلی توسعه کسب و کار بسیار دشوار است. مشکل اصلی ما نرخ ارز درام ارمنستان است که از سال گذشته برای کمک به دولت به شدت افزایش یافته است.

پیامدهای سیاسی

افزایش وابستگی اقتصادی به روسیه همچنین خطرات سیاسی برای ارمنستان ایجاد می‌کند که اخیراً به دنبال روابط نزدیکتر با غرب، به ویژه اتحادیه اروپا بوده است. مسکو نیز قبلاً تمایل خود را برای مجازات اقتصادی ارمنستان به خاطر اهداف سیاسی نشان داده است.

پس از حرکت ارمنستان به سمت تصویب اساسنامه رم دادگاه کیفری بین المللی، که اخیراً حکم بازداشت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را صادر کرده است، روسیه نسبت به “پیامدهای بسیار منفی” برای تعامل با دیوان کیفری بین المللی هشدار داد.

چند روز بعد، سازمان تنظیم کننده کشاورزی روسیه، Rosselkhoznadzor، واردات لبنیات از ارمنستان را به دلیل نگرانی های ایمنی به حالت تعلیق درآورد. این ممنوعیت خاص صاحبان محصولات لبنی ارمنستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تنها نشانه‌ای از دردی است که روسیه می‌تواند از نظر تئوری تحمیل کند.

این کشور علاوه بر اینکه بازار اصلی کالاهای ارمنستانی است، تامین کننده انحصاری گاز و سایر منابع انرژی از جمله سوخت هسته ای برای نیروگاه هسته‌ای متسامور است که ۴۰ درصد تولید برق داخلی را تامین می‌کند.

همچنین هزاران کارگر مهاجر ارمنی در روسیه زندگی می‌کنند. روسیه ۷۰ درصد از انتقال پول از خارج به ارمنستان را به خود اختصاص داده است که در سال گذشته به رکورد ۳٫۵ میلیارد دلار رسید.

آرمن کتویان، اقتصاددان از جمله افرادی است که می‌گوید ارمنستان باید وابستگی خود به روسیه را کاهش دهد وگرنه با هزینه های سیاسی مواجه خواهد شد.

وی افزود: چنین افزایشی در وابستگی اقتصادی که در یک سال گذشته شاهد آن بوده ایم، نمی‌تواند بر سیاست و حاکمیت یک کشور تأثیری نداشته باشد. کتویان در مصاحبه‌ای گفت: سخت کار کنید، جایگزین ایجاد کنید و بازارهای دیگری را برای محصولات نهایی ارمنستان باز کنید.