الوقت- پس از یک دهه تنش در روابط ترکیه و عربستان، اکنون فصل جدیدی در روابط بین دو کشور شروع شده است و مقامات ریاض و آنکارا تقویت همکاری در همه زمینه‌ها را در دستورکار قرار داده‌اند. در این ارتباط، طلال بن عبدالله العتیبی، معاون وزیر دفاع عربستان در رأس هیئتی بلند پایه به ترکیه سفر کرده است. العتیبی و اعضای هیئت همراهش در جریان این سفر دیدارهایی را با مقامات ترکیه و در رأس آنها خلوصی آکار، وزیر دفاع این کشور برگزار کردند. دو طرف در این دیدار بر اهمیت همکاری‌های نظامی، اجرایی کردن توافقنامه‌های امضا شده میان دو کشور در این زمینه و تقویت و توسعه آنها در راستای تامین منافع مشترک و حمایت از امنیت و ثبات منطقه تاکید کردند. العتیبی همچنین دیدار جداگانه‌ای را با معاون وزیر دفاع ترکیه داشت و در این دیدار اوضاع منطقه و راه‌های تقویت همکاری دفاعی میان ریاض و آنکارا مورد بررسی قرار گرفت.
طبق گزارش رسانه‌های سعودی، معاون وزیر دفاع عربستان با یاشار گولر، رئیس ستادکل نیروهای مسلح ترکیه هم دیدار کرد که تلاش‌های دو کشور در حمایت از امنیت و ثبات منطقه مورد بررسی قرار گرفت. العتیبی و گولر همچنین توافق کردند که در زمینه آموزش نظامی و رزمایش مشترک دوجانبه همکاری کنند. معاون وزیر دفاع عربستان در ادامه دیدارهایش با مقامات ترکیه با حضور در دفتر ریاست صنایع دفاعی ترکیه، با اسماعیل دمیر رئیس این سازمان دیدار و گفت‌وگو کرد. مقامات سعودی همچنین از کارخانجات تولید تسلیحات ترکیه هم بازدید کردند و درباره روند کار آنها توضیحاتی به سعودیها داده شد. علاوه بر وزیر دفاع سعودی، رئیس مجلس عربستان هم به ترکیه سفر کرده است و دیدارهایی با مقامات ارشد این کشور داشت.
سفر مقامات دفاعی و سیاسی عربستان به آنکارا در راستای تکمیل تنش‌زدایی روابط دو کشور صورت می‌گیرد که در یک دهه گذشته به نوعی تیره بوده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه پس از سالها در آوریل گذشته به ریاض سفر کرد و با مقامات سعودی دیدار و گفتگو کرد و پس از آن محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به آنکارا رفت و در این دیدارها دو طرف از شروع عصر جدیدی در روابط دو کشور در عرصه نظامی، اقتصادی و سیاسی سخن گفتند.
حمایت ترکیه از جنبش‌های مرتبط با اخوان‌المسلمین در ابتدا باعث جدایی از رژیم‌های عربی شد که دیدگاه سیاسی اخوان‌المسلمین را یک تهدید می‌دانستند. در طول این روند، ترکیه و عربستان سعودی در بسیاری از درگیری‌های منطقه‌ای از طرفهای مقابل حمایت کردند ولی از ابتدای سال جاری میلادی سعی کردند تا اختلافات را کنار بگذارند.
ترکیه در بحران قطر که عربستان و کشورهای عربی دوحه را تحریم کردند، با حمایت نظامی از قطر هزاران نفر از نیروهایش را به این کشور اعزام کرد تا از کودتای احتمالی سعودیها جلوگیری کند و این مسئله خشم عربستان را در پی داشت. ترکیه و عربستان سعودی که خود را بازیگر اصلی در منطقه می‌دانند قدرت‌گیری رقیب را تهدیدی برای منافع ملی خود می‌دانند و در سالهای اخیر هم تحرکاتی که از خود نشان دادند به خوبی گویای این حقیقت بود.
عربستان سعودی هم به تلافی اقدامات آنکارا، در دو سال گذشته که تنش‌ها بین ترکیه و یونان بر سر جزایر مورد مناقشه در دریای مدیترانه افزایش یافته بود در کنار آتن ایستاده و دو رزمایش هوایی با آن برگزار کرد که خشم مقامات آنکارا را برانگیخت. حتی بر اساس توافقات انجام شده، قرار شد سامانه‌های موشکی پاتریوت یونان در عربستان مستقر شوند و به نوعی هشدار به آنکارا بود که سعودی گزینه‌هایی برای مقابله با رقیب خود دارد که می‌تواند در صورت نیاز از آنها استفاده کند.
نگاه عربستان به توانمندی نظامی ترکیه
تقویت روابط نظامی عربستان با ترکیه درحالی است که دو کشور تاکنون در این زمینه هیچ گونه همکاری مشترکی نداشته‌اند و حتی اقدامات نظامی ریاض و سعودی در منطقه موازی همدیگر بود ولی اکنون بنابه دلایلی سعودیها به ترکیه احتیاج پیدا کرده‌اند. عربستان سعودی اخیرا سیاست یافتن متحدان جدید در منطقه و جهان را در پیش گرفته است تا بتواند جایگاه امنیتی خود را ارتقا دهد. باتوجه به اینکه روابط عربستان با آمریکا در ماههای اخیر متشنج شده است و پس از تهدید آمریکاییها به قطع صادرات تسلیحاتی، بن سلمان ادعا کرد که تا چند سال آینده در ساخت سلاح خودکفا خواهند شد برای رسیدن به این هدف روی کشورهایی که در این زمینه حرفی برای گفتن دارند، متمرکز شده‌اند. عربستان هیچ زیرساخت قابل توجهی در ساخت سلاح ندارد و قصد دارد از توانمندی‌های ترکیه در این زمینه استفاده کند تا وابستگی خود به غربیها را کاهش دهد.
از سوی دیگر، عربستان سعی داشت با کمک آمریکا ائتلاف منطقه‌ای را بر علیه ایران تشکیل دهد که کشورهایی مانند ترکیه هم در آن حضور داشته باشند اما این موضوع طبق خواسته سعودیها پیش نرفت و بسیاری از کشورها از پیوستن به این ائتلاف خودداری کردند و این پروژه شکست خورد و از اینرو، بهبود روابط دوجانبه با رقبای منطقه‌ای با هدف ائتلاف سازی شروع شده است. به دلیل ضعف اقتصادی و مالی ترکیه در سالهای اخیر و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور که برای شخص اردوغان بسیار حیاتی است، سعودیها با استفاده از دلارهای نفتی خود قصد دارند با سرمایه‌گذاری در اقتصادی فروپاشیده ترکیه، از دستاوردهای آن در عرصه نظامی بهره‌برداری کنند و آنکارا هم که دستش زیر ساتور است سعی خواهد کرد تا حد ممکن به سعودیها کمک کند.
تلاش برای باز کردن پای ترکیه به بحران یمن
عربستان سعودی که در باتلاق خودساخته یمن گیر افتاده است سعی دارد با کمک کشورهای منطقه وضعیت میدانی را به نفع خود تغییر دهد. ترکیه هر چند در جنگ یمن حضور نظامی ندارد اما در سالهای اخیر همواره حملات انصارالله یمن به خاک عربستان را محکوم کرده است. عربستان پس از روی کار آمدن جو بایدن که اجازه نداد تا مستشاران و خلبانان آمریکایی در این جنگ مشارکت کنند، تعدادی از جنگنده‌های سعودی که در یمن عملیات انجام می‌دادند زمینگیر شدند و سعودیها دنبال گزینه‌های جایگزین بودند تا این ضعف را جبران کنند که از ترکیه درخواست کمک کردند. هر چند تاکنون توافق اساسی برای حضور مستشاران نظامی ترکیه در جنگ یمن انجام نشده است اما به نظر می‌رسد، سعودیها سعی دارد تا پای ترکیه را به این بحران باز کنند و اینکه مقامات ریاض در دیدار با مقامات آنکارا بر آموزش نیروهای نظامی سعودی و تقویت صلح و ثبات منطقه تاکید اساسی داشتند حاکی از این است که می‌خواهند از حضور مستشاران ترکیه در جنگ یمن استفاده کنند. زیرا عربستان در یمن تنها مانده است و برای خرج از این بحران خودساخته به کمک طرفهای خارجی نیاز دارد.
خرید تسلیحات از ترکیه
عربستان در پی تنوع بخشی در خرید بازارهای تسلیحاتی است و ترکیه می‌تواند در این میان به سعودیها کمک شایانی بکند. ترکیه در تولید پهپادهای نظامی در سالهای اخیر موفقیت‌های زیادی کسب کرده و حتی تعدادی از این پهپادها را به دولت اوکراین تحویل داده است که در جبهه‌های نبرد با روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه مقامات عربستان درباره خرید پهپاد و تسلیحات از ترکیه اظهارنظری نکرده‌اند اما احتمالا ترکیه یکی از گزینه‌هایی است که سعودیها در خرید تسلیحات به ویژه پهپاد روی آن حساب باز کرده‌اند. هر چه عربستان از کشورهای مختلف تسلیحات خریداری کند، در مواقع بحرانی و تنش با برخی از متحدان مثل آمریکا در شرایط کنونی، می‌تواند کمبوهای خود را از دیگر مسیرها جبران کند و خللی در این زمینه ایجاد نمی‌شود.
ترکیه دنبال چیست
مقامات ترکیه هم از توسعه مناسبات با عربستان سعودی اهدافی را دنبال می‌کنند. ترکیه که پس از بحران اوکراین با تحرکات دیپلماتیکی که اردوغان از خود نشان داد، خود را در قامت رهبری جهان معرفی کرده است و تلاش می‌کند کشورهای غرب آسیا و به ویژه اعراب را در اردگاه خود جذب کند. زیرا با کاهش حضور آمریکا در منطقه، جا برای کشورهایی مانند ترکیه باز می‌شود تا بتوانند به نقش آفرینی در آن اقدام کنند. ترکیه با احداث پایگاه در قطر استارت حضور نظامی در خلیج فارس را زده است و برگزاری رزمایشهای مشترک با عربستان و متعاقب آن با دیگر کشورهای عربی، فرصت خوبی برای آنکارا فراهم خواهد کرد تا سودای رهبری در خاورمیانه را عملی کند. همچنین، نفوذ در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، علاوه بر اینکه می‌تواند بازار خوبی برای فروش تسلیحات ترکیه باشد آنکارا را هم از زیر دِین اعراب خارج می‌کند که در شرایط بحران اقتصادی با کمکهای مالی کمک حال ترکیه بودند.
اگرچه با تقویت روابط عربستان و ترکیه در عرصه نظامی و اقتصادی چشم انداز تعاملات دوجانبه روشن به نظر می‌رسد اما با تناقضاتی که در سیاستهای دو کشور در منطقه وجود دارد، ریاض و آنکارا در بهترین حالت شریک تاکتیکی برای همدیگر خواهند بود و مادامی که دو کشور ادعای رهبری جهان اسلام را دارند و در حمایت از جنبش‌های مردمی منطقه اختلاف نظر دارند، سخن گفتن از روابط راهبردی بین دو کشور بیهوده است. از طرفی، نمی‌توان روی سیاستهای متناقض اردوغان هم حساب باز کرد و معلوم نیست پس از پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری مسیر عادی سازی با کشورهای عربی را مثل ماههای اخیر ادامه خواهد داد یا به سیاست قبلی خود در منطقه بازخواهد گشت.
