آران نیوز : بسیاری از تحلیلگران غربی پیش‌بینی می‌کردند که پس از پیروزی اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری، لیر ترکیه به پایین ترین سطح تاریخی خود برسد که با هر دلار برابر با ۲۸ لیر این موضوع محقق شد. با افزایش سرسام‌آور تورم، رئیس‌جمهور ترکیه سیاست پولی با نرخ بهره پایین (۸.۵ درصد) را دنبال می‌کند که با نظریه اکثر اقتصاددانان در تناقض است. از همین روی، دلیل اینکه چرا لیر ترکیه در برابر دلار در نتیجه انتخابات به شدت سقوط می‌کند دشوار نیست. دلیل ساده است، ایالات متحده و موسسات مالی جهانی تحت کنترل آن به انتخاب رای‌دهندگان ترک یعنی اردوغان که بیشتر متعلق به طیف محافظه‌کار (ملی‌گرا و اسلام‌گرا) بودند، واکنش انتقادی نشان دادند.
اما پیروزی اردوغان به هیچ وجه از مشکلات مالی و سایر مشکلات اجتماعی-اقتصادی ترکیه که پس از زلزله ویرانگر و دو دوره انتخابات سخت پیچیده‌تر شده، نمی‌کاهد. اگر اردوغان نرخ‌های بهره را کاهش ندهد، چه سیاسیت را باید اتخاذ کند؟ از سوی دیگر، افزایش نرخ بهره می‌تواند منجر به فرآیندهای معکوس در زندگی اجتماعی شهروندان عادی شود که در شرایط سختی از رهبر خود حمایت کردند. به عبارت ساده، کسب و کارها با نرخ بهره بالا قیمت کالاها را افزایش می‌دهند و همچنین فرصت‌های صادراتی محصولات ترکیه کاهش می‌یابد، که در نتیجه ترکیه جایگاه خود را در بازارهای رقابتی خارجی از دست می‌دهد.
رئیس جمهور ترکیه با استفاده از روش‌های مدیریت اقتدارگرایانه، عملا بانک مرکزی خود را موظف کرده است که نرخ وام را پایین نگه دارد. چنین حمایت گرایی در مورد کارآفرینان داخلی به اردوغان اجازه داد تا تولید صنعتی را حفظ کند، صادرات را افزایش و در نتیجه درآمدهای ارزی را ارتقاء دهد. با این حال، شرکت‌های بزرگ که به سمت اروپا و ایالات متحده گرایش دارند و با آنها مرتبط هستند، به دلیل سودهای از دست رفته خود از سیاست اردوغان ناراضی هستند.
در چنین حالتی، احتمال راه‌اندازی موجی از نافرمانی‌ها و اعتراض‌های ضد دولتی «خودجوش» در مقیاس وسیع وجود دارد، در واقع اردوغان دچار سرنوشت یکی از اسلاف خود، عدنان مندرس، خواهد شد. مندرس نیز ابتدا به پیشرفت اقتصادی دست یافت، سپس روی تقویت اقتدار، پوپولیسم و ملی‌گرایی خود حساب ویژه باز کرد. در نتیجه موجب کشته شدن دانشجویان معترض، کودتای نظامی به رهبری ژنرال جمال گورسل و دستگیری تعدادی از وزرا به اتهام خیانت شد.
البته، زمان تغییر کرده است. پیشینیان اردوغان (به عنوان مثال، سلیمان دمیرل، تورگوت اوزال، نجم الدین اربکان) از نظر کاهش نفوذ ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی در زندگی سیاسی ترکیه نتوانستند موفقیتی به دست آورند اما ظاهراً اردوغان از طریق اصلاحات، پاکسازی پرسنلی و سرکوب گسترده پس از کودتای نافرجام در ژوئیه ۲۰۱۶، در این امر موفق شده است.
طبیعتاً ترکیه مدرن برای تثبیت پول ملی و اجرای برنامه پنج ساله ساخت و ساز در منطقه زلزله نیاز به کمک مالی جدی از طرف شرکای خارجی دارد. اگرچه اردوغان در وعده‌های قبل از انتخابات خود به ساکنان مناطق زلزله‌زده متعهد شد که ظرف یک سال شرایط را بازگرداند، اما مقیاس ویرانی تحقق خواسته‌های رئیس جمهور را بسیار دشوار می‌کند.
چشم ترکیه به سرمایه خارجی‌ها
ترکیه امروز به چه مقدار پول نیاز دارد؟ به باور برخی از کارشناسان، اردوغان حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار برای اصلاحات اقتصادی و ترمیم آن نیاز دارد. اگرچه این رقم کم نیست، اما قابل تحقق است. بنابراین، چه کسی و چه نهادهایی می‌توانند امروز به اقتصاد ترکیه کمک کنند؟ که احتمالا در وهله نخست کشورهای ثروتمند اروپایی هستند. با وجود تبلیغات سوء رسانه‌های غربی، اردوغان بارها به دنبال کمک‌های پولی از اروپا خواهد بود تا کشور را از بحران خارج کند. نخست اینکه اهمیت ترکیه به عنوان یک شریک تجاری با توجه به جغرافیای آن برای بروکسل بسیاز مهم است. دوم، ترکیه در دو دهه گذشته پیشرفت بزرگی در ایجاد زیرساخت‌های لجستیکی و انرژی بین‌المللی ایجاد کرده است که خود اروپا تا حد زیادی به آن وابسته است. ثالثاً، ترکیه از روسیه یک کلان پروژه منحصربفرد دیگر یعنی هاب گاز دریافت می‌کند که قطعاً برای کشورهای اتحادیه اروپا جالب خواهد بود. چهارم، توافق اتحادیه اروپا با آذربایجان در مورد قرارداد گاز که توسط اورسولا فون در لاین امضا شد که باز هم تنها با ترانزیت از طریق ترکیه امکان پذیر است.
دلیل پنجم در مورد اهمیت اقتصاد ترکیه برای اروپایی‌ها اینکه، با توجه به ادامه بحران نظامی-سیاسی روسیه و اوکراین، معامله غلات تنها از طریق ترکیه دوام می‌آورد که اگرچه برای غرب ناخوشایندتر است، اما همچنان غلات اوکراینی را به اروپا می‌رساند. احتمالاً یافتن دلایل دیگری برای تقویت اهرم و نفوذ ترکیه بر اتحادیه اروپا دشوار نیست. معنی همه موارد فوق این است که بروکسل و سایر پایتخت‌های مهم اروپایی (مانند برلین، لندن، رم، برن، مادرید، استکهلم) همچنان باید سهم خود را در بسته بحران «۱۰۰ میلیارد دلاری» برای ترکیه داشته باشند.
یکی دیگر از منابع مهم و نسبتاً قابل اعتماد حمایت مالی برای ترکیه می‌تواند برخی کشورهای متحد و غنی از منابع مالی در سازمان کشورهای ترک (OTS) به ویژه آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان باشد. باکو به خاطر حمایت مستمر اردوغان در جنگ دوم قره باغ روابط نزدیکی با او دارد. آذربایجان جزو اولین کشورهایی بود که کمک‌های بشردوستانه در منطقه فاجعه ارائه کرد. باکو پیش از این از یک پروژه ۱۰۰ میلیون دلاری برای ساخت مسکن، موسسات آموزشی، کلینیک‌ها و سایر زیرساخت‌های اجتماعی در منطقه زلزله‌زده ترکیه خبر داده است. اما شاید کشورهای OTS برای کمک مالی و مادی به ترکیه ابتکارات تلفیقی جدیدی ارائه کنند.
همچنین کشورهای مهم در حمایت مالی ترکیه می‌توانند شرکای خارجی قابل اعتماد آن در خاورمیانه باشند و موضوع احیای روابط ترکیه و سوریه با کمک روسیه و ایران تنها می‌تواند چنین روندی را از سوی ایران تسریع بخشد. عربستان سعودی، امارات، بحرین، قطر، ایران، چین و روسیه می‌توانند در این کشور سرمایه‌گذاری کنند.
روسیه در حال حاضر اقدامات زیادی برای تقویت پایداری اقتصادی ترکیه مدرن انجام داده است؛ دو خط لوله گاز، احتمالاً دو نیروگاه هسته‌ای با تکمیل در مرسین و شروع در سینوپ، پروژه هاب گاز، عدم مخالفت با خطوط لوله جدید نفت و گاز از آذربایجان به ترکیه، معامله غلات دریای سیاه بخشی از این موارد است. همچنین همکاری فن آوری روسیه با چین احتمالا در آینده نزدیک بازار ترکیه را به دلیل کالاهای با کیفیت شامل شود. از همین روی، اگر اردوغان به منافع ژئوپلیتیکی و منطقه‌ای روسیه احترام بگذارد، بدیهی است که مسکو آماده یافتن فرصت‌ها و اشکال جدید وام‌های مالی سودآور به ترکیه خواهد بود.
